«Το lobbying και το προπατορικό αμάρτημα»

Ένα χαμόγελο επιτυχίας διαγράφεται στο πρόσωπο του πιο πιεστικού αλλά και γενναιόδωρου λομπίστα ενώ φεύγει από το κέντρο εξουσίας. Η συναλλαγή έκλεισε υπερ των συμφερόντων του κράτους που προωθεί ο λομπίστας. Πρόκειται για σκηνή από τη σειρά «House of Cards» που με εξαιρετικό τρόπο μετέφερε στην μικρή οθόνη τα πολιτικά δράματα, τις δολοπλοκίες και τις ίντριγκες των παρασκηνίων της πολιτικής.

Το lobbying ορίζεται ως η « προφορική ή γραπτή επικοινωνία μεταξύ εκπροσώπων συμφερόντων και θεσμικών φορέων προκειμένου να επηρεάσει νομοθετικές και κανονιστικές αποφάσεις της Πολιτείας». Ήδη με τον Ν. 4829/2021 «Ενίσχυση διαφάνειας και λογοδοσίας σε θεσμικούς φορείς της Πολιτείας, αποκατάσταση της ακεραιότητας του Ενιαίου Συστήματος Κινητικότητας και λοιπές διατάξεις του Υπουργείου Εσωτερικών», επιχειρείται, για πρώτη φορά στην ελληνική έννομη τάξη, η θέσπιση κανόνων που διέπουν την άσκηση δραστηριοτήτων επιρροής (lobbying) από εκπροσώπους συμφερόντων προς θεσμικούς φορείς της πολιτείας. Ίσως μέσα στην πυκνότερη παρά ποτέ, περίοδο νομοθέτησης στη χώρα, δεν αναδείχθηκαν στον δημόσιο διάλογο οι σχετικές διατάξεις. Ο απλός Έλληνας πολίτης εξοικειωμένος με τις αδιαφανείς και νοσηρές πρακτικές προσέγγισης των εκφραστών της νομοθετικής εξουσίας, εξακολουθεί να θεωρεί ως παράνομη μια τέτοια δραστηριότητα.

Με αφορμή το πρόσφατο περιστατικό της Ελληνίδας ευρωβουλευτού φαίνεται σκόπιμο να γίνει γνωστό ότι το lobbying διεθνώς, αποτελεί νόμιμη και θεμιτή πρακτική στη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Αυτή η –επ’ αμοιβή- δραστηριότητα επιρροής, στοχεύει στην εκπροσώπηση συμφερόντων πολιτών ή φορέων για την αποτελεσματικό επηρεασμό των υπεύθυνων λήψης των αποφάσεων και ιδίως ως προς το περιεχόμενο νόμου, προεδρικού διατάγματος, υπουργικής απόφασης και άλλης κανονιστικής διοικητικής πράξης ή εγκυκλίου.

Το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο ορίζει τις προϋποθέσεις απόκτησης της ιδιότητας του εκπροσώπου συμφερόντων (λομπίστα) και καθορίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του. Ειδικότερα, εκπρόσωπος συμφερόντων μπορεί να είναι είτε φυσικό πρόσωπο εφόσον έχει συμπληρώσει τα δεκαοκτώ (18) έτη και δεν έχει καταδικαστεί αμετάκλητα για κακούργημα ή πλημμέλημα με ποινή στερητική της ελευθερίας άνω των δεκαοκτώ (18) μηνών είτε νομικό πρόσωπο. Επίσης θεσπίζεται Μητρώο Διαφάνειας, το οποίο είναι μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων που τηρείται από την Εθνική Αρχή Διαφάνειας, στην οποία εγγράφονται υποχρεωτικά οι εκπρόσωποι συμφερόντων και στην οποία έχει ελεύθερη ηλεκτρονική πρόσβαση το κοινό (αρ. 8). Η εγγραφή στο Μητρώο συνεπάγεται δικαιώματα και υποχρεώσεις για τους εκπροσώπους συμφερόντων, η παραβίαση των οποίων συνεπάγεται κυρώσεις που προβλέπονται στο αρ. 12, επιβαλλόμενες από την εποπτεύουσα αρχή. Ένα βασικό επίσης στοιχείο του Νόμου είναι ότι οι εκπρόσωποι συμφερόντων υποβάλλουν ετήσια δήλωση άσκησης δραστηριοτήτων επιρροής, η οποία περιλαμβάνει (α) τον τομέα πολιτικής και το είδος της απόφασης, (β) τα στοιχεία του προσώπου που άσκησε δραστηριότητα επιρροής, καθώς και του πελάτη του, εφόσον ενήργησε για λογαριασμό άλλου, (γ) τον τρόπο διεξαγωγής της δραστηριότητας επιρροής, (δ) τον θεσμικό φορέα προς τον οποίο απευθύνθηκε η δραστηριότητα επιρροής.

Είναι αναμφισβήτητο ότι αποτελεί κρίσιμο στοιχείο η θέσπιση ενός κατάλληλου νομοθετικού πλαισίου ώστε να διασφαλίζεται η ακεραιότητα, η διαφάνεια και η λογοδοσία κατά την άσκηση δραστηριοτήτων επιρροής. Ακόμη πιο κρίσιμο όμως είναι η σταθερή και προσηλωμένη υλοποίηση των κανόνων αυτών. Ο δεσμευτικός κανόνας είναι ότι ο Έλληνας λομπίστας οφείλει να απέχει από την άσκηση οποιασδήποτε μορφής αθέμιτης επιρροής ή πίεσης, να μην αποσπά πληροφορίες με αθέμιτο ή παράνομο τρόπο, να μη διαστρεβλώνει και να μη χειραγωγεί διαθέσιμες πληροφορίες και τέλος να μην προσφέρει στους θεσμικούς φορείς οποιασδήποτε φύσης αθέμιτο ωφέλημα, συμπεριλαμβανομένων των δώρων, της φιλοξενίας, της χορηγίας, της δωρεάς ή άλλων διευκολύνσεων!

Κάποιες φορές τα νομοθετήματα έχουν έναν χαρακτήρα ευχετικής προσδοκίας που δυστυχώς καταρρέουν στη πράξη. Άλλωστε η παραβίαση του κανόνα, μας παραπέμπει στις αιτίες του προπατορικού αμαρτήματος, όπου και εκεί κάλλιστα τον πρωταγωνιστικό ρόλο θα μπορούσε να τον ενσαρκώσει ο Kevin Spacey ως η αρσενική εκδοχή της Εύας.

Γιώργος Π.Κουντούρης
Δικηγόρος στον Άρειο Πάγο
www.koudouris@koudourislaw.gr