Τι σημαίνει η απόφαση του ΣτΕ για την παραγραφή των φορολογικών υποθέσεων

Κατ'αρχήν πρέπει να διευκρινισθεί ότι η πρόσφατα εκδοθείσα απόφαση αυτή σχετικά με την παραγραφή των φορολογικών υποθέσεων, δεν είναι οριστική αλλά παραπέμπει την υπόθεση στην Ολομέλεια του Ανώτατου Δικαστηρίου για οριστική κρίση, αφού προηγουμένως το Τμήμα έχει εκφράσει την άποψή του επί του θέματος. Αναμφίβολα όμως  η έστω και μη δεσμευτική αλλά ομόφωνη άποψη που διατύπωσε η επταμελής σύνθεση του Β' Τμήματος του ΣτΕ στο ζήτημα της παραγραφής των φορολογικών υποθέσεων, τολμώ να πω ότι δύσκολα θα ανατραπεί γιατί εκτός της αρτιότητας των νομικών επιχειρημάτων που αναπτύσσονται, η απόφαση αυτή αφουγκράζεται και την επιτακτική ανάγκη για δημιουργία ασφαλούς επενδυτικού κλίματος.

Οι σκέψεις τις οποίες ανέπτυξε το Β' Τμήμα του ΣτΕ συνοψίζονται στα ακόλουθα:

1)  Η παράταση του χρόνου παραγραφής ενθαρρύνει την απραξία των φορολογικών αρχών και οι φορολογούμενοι βρίσκονται έκθετοι για μακρό χρόνο σε κατάσταση ανασφάλειας δικαίου που συνιστά τροχοπέδη για την ανάπτυξη οικονομικών δραστηριοτήτων. Περαιτέρω επισημαίνεται ότι η παράταση της παραγραφής καταλήγει στη διενέργεια ελέγχων για πολύ παλιές χρονικές περιόδους έτσι ώστε οι φορολογούμενοι να αδυνατούν να παρέχουν εξηγήσεις ή σε ακόμα χειρότερες περιπτώσεις να καλούνται οι κληρονόμοι τους για την αντιμετώπιση των φορολογικών ελέγχων.

Σημειώνεται επίσης πως ο σκοπός των φορολογικών ελέγχων είναι η είσπραξη των φόρων και όχι η τιμωρία των φορολογουμένων. Ο σκοπός αυτός όμως δεν επιτυγχάνεται όταν οι έλεγχοι αφορούν υποθέσεις παρελθουσών δεκαετιών διότι η συχνά παρατηρούμενη επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης των φορολογουμένων που μεσολαβεί μεταξύ διάπραξης της φορολογικής παράβασης και της διαπίστωσής της, αφήνει το Δημόσιο έκθετο στο κίνδυνο μη είσπραξης. Αντίθετα, η εντατικοποίηση των επίκαιρων ελέγχων για την εξακρίβωση τήρησης της ισχύουσας νομοθεσίας, έχει ως αποτέλεσμα υψηλότερη εισπραξιμότητα και συμβάλει στην εμπέδωση φορολογικής συνείδησης.

2) Η αρχή της ασφάλειας δικαίου, όπως απορρέει από το Σύνταγμά μας, επιτάσσει να μην βρίσκεται ο φορολογούμενος για αόριστο χρόνο σε καθεστώς αμφιβολίας για την εκ μέρους του τήρηση των φορολογικών του υποχρεώσεων.

3) Η διάρκεια της παραγραφής συνιστά ουσιώδες στοιχείο της σχέσης φορολογούμενου και φορολογικής διοίκησης και ως εκ τούτου πρέπει να καθορίζεται εκ των προτέρων.

4) To Aρθρο 78 παρ. 2 του Συντάγματος δεν επιτρέπει την αναδρομική επιβολή οικονομικών βαρών προγενέστερα του ημερολογιακού έτους που προηγείται της έκδοσης του νόμου που τα επιβάλει.

Με τις διαπιστώσεις και τις νομικές απόψεις αυτές, το Β' Τμήμα του ΣτΕ συμπεραίνει πως η παράταση της παραγραφής είναι αντισυνταγματική όταν η έκδοση του Νόμου που την επιβάλει απέχει περισσότερο από δύο χρόνια από τη φορολογική χρήση στην οποία αναφέρεται. Για παράδειγμα, η παράταση του δικαιώματος του Δημοσίου να επιβάλει φόρους για τη χρήση 2005 πρέπει να νομοθετηθεί το αργότερο μέχρι την 31-12-2007. Μετά την πάροδο της ημερομηνίας αυτής είναι συνταγματικά ανεπίτρεπτη η παράταση του χρόνου παραγραφής της χρήσης 2005, οπότε αυτός θα παραμείνει όπως αρχικά είχε νομοθετηθεί (δηλαδή, κατά κανόνα πέντε έτη και σε εξαιρετικές περιπτώσεις όπως η εμφάνιση νέων στοιχείων, δέκα).

Εφόσον η παραπάνω συλλογιστική υιοθετηθεί από την Ολομέλεια του ΣτΕ, όλοι οι μέχρι σήμερα Νόμοι δια των οποίων δόθηκαν παρατάσεις του χρόνου παραγραφής θα πρέπει να κριθούν αντισυνταγματικοί. Ως πρακτικό δε συμπέρασμα, επισημαίνουμε ότι στην περίπτωση αυτή, μέχρι σήμερα πρέπει να θεωρείται παραγεγραμμένη η χρήση 2010 και μόνο στις εξαιρετικές περιπτώσεις της παρ. 84 παρ. 4 του Ν. 2238/94 (εμφάνιση νέων στοιχείων κλπ) είναι επιτρεπτοί φορολογικοί έλεγχοι και καταλογισμοί από 1 Ιανουαρίου 2006 και μετά. Στην ακραία περίπτωση βέβαια που κάποιος παρέλειψε εντελώς να υποβάλει δήλωση φόρου εισοδήματος, ο έλεγχος μπορεί να αναχθεί σε βάθος δεκαπενταετίας.

* Ο Γιώργος Μυλωνογιάννης είναι δικηγόρος, εξειδικευμένος στο φορολογικό δίκαιο, στέλεχος του νομικού γραφείου Φορτσάκης, Διακόπουλος, Μυλωνογιάννης και συνεργάτες