Η φούσκα πρέπει να ξεφουσκώσει χωρίς να σκάσει

Η κρίση που ζούμε σήμερα είναι το σκάσιμο μιας ακόμη οικονομικής φούσκας, της φούσκας του χρέους των κρατών. Οι αγορές φοβούνται (έχοντας βάσιμες ενδείξεις από την αναποφασιστικότητα των πολιτικών ηγεσιών της Ευρώπης, την αδυναμία του Ομπάμα έναντι των Ρεπουμπλικανών και τη μη συμμετοχή των Κινέζων στη διαχείριση της κρίσης) ότι μπορεί κάποιες ευρωπαϊκές χώρες ή και οι ΗΠΑ να μην είναι σε θέση να πληρώσουν τα ομόλογά τους όταν λήξουν.

Αν αυτό συμβεί, το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα κινδυνεύει και κατά συνέπεια το σύνολο της παγκόσμιας οικονομίας. Είναι λογικό λοιπόν οι επενδυτές (οι κερδοσκόποι για όσους αρέσκονται στον όρο) να ξεπουλάνε όσο-όσο, προκαλώντας εκρηκτικές ζημίες στις αγορές. Αν αυτό περιοριζόταν στα χρηματιστήρια, ουδόλως θα μας ενδιέφερε. Ωστόσο οι ζημίες στα χρηματιστήρια μεταφράζονται σε πρόβλημα χρηματοδότησης για ολόκληρη την οικονομία, σε κλείσιμο επιχειρήσεων, σε ανεργία και σε φτώχεια. Και η φτώχεια φέρνει κοινωνικές αναταραχές και αστάθεια.

Το ζήτημα λοιπόν είναι πώς θα ξεφουσκώσει η φούσκα χωρίς να σκάσει. Αν αφήσουμε τις αγορές μόνες τους να βρουν μια νέα ισορροπία, αυτή θα βρίσκεται πολύ χαμηλά, δηλαδή το βιοτικό επίπεδο της Δύσης συνολικά θα κατρακυλήσει πολλές δεκαετίες πίσω και η κοινωνική συνοχή θα εξαφανιστεί λόγω των κοινωνικών εντάσεων.

Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα χρειάζεται πολιτική παρέμβαση. Εχουμε λοιπόν δύο τρόπους πολιτικής παρέμβασης. Ο ένας είναι των νεοφιλελεύθερων Ευρωπαίων και Αμερικανών Ρεπουμπλικανών, που λένε ότι οι αγορές πρέπει να αφεθούν ελεύθερες να βρουν σημείο ισορροπίας, υιοθετούν πολιτικές αυστηρότατης λιτότητας και θεωρούν ότι η ανεργία είναι παροδική και η ανάπτυξη θα έρθει μέσω της μείωσης του κόστους εργασίας, δηλαδή μέσω της φτώχειας μεγάλων στρωμάτων του πληθυσμού.

Ο άλλος τρόπος παρέμβασης είναι ο κεϊνσιανός, δηλαδή τα κράτη να αυξήσουν τις δημόσιες επενδύσεις σε υποδομές και να χρηματοδοτήσουν την ανάπτυξη. Ο τρόπος αυτός προϋποθέτει χαλάρωση της οικονομικής πολιτικής, τύπωμα χρήματος και πληθωρισμό. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο δεύτερος τρόπος είναι πιο ανώδυνος, πιο ανθρώπινος. Δεν υπάρχει επίσης αμφιβολία ότι ενοχλεί τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα διότι δεν επιτρέπει τη διεύρυνση της ψαλίδας μεταξύ πλουσίων και φτωχών.

Τη στιγμή αυτή τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα στις ΗΠΑ (εταιρείες όπλων και επενδυτικές τράπεζες κυρίως αλλά και πολλές άλλες μεγάλες επιχειρήσεις) στηρίζουν τη λογική των Ρεπουμπλικανών και αντιτίθενται στη μείωση των πολεμικών δαπανών, στις επενδύσεις υποδομής και την κατάργηση των ανώτατων ορίων του αμερικανικού χρέους. Δεν δέχονται μάλιστα ούτε την αύξηση των φόρων των επιχειρήσεων και των πλουσίων ώστε να μειωθεί το έλλειμμα.

Στην Ευρώπη η Γερμανία δεν δέχεται λύσεις όπως το ευρωομόλογο ή η εγγύηση όλων των ευρωπαϊκών ομολόγων από την Ε.Ε., πράγμα που μπορεί να της προκαλούσε μεν αύξηση του κόστους δανεισμού της, αλλά θα της έδινε τη νομιμοποίηση να ηγηθεί ολόκληρης της Ε.Ε. μέσω της ίδρυσης ενός ευρωπαϊκού υπουργείου Οικονομικών που θα καθόριζε και θα ήλεγχε τους προϋπολογισμούς όλων των χωρών της ευρωζώνης. Αντίθετα, προωθεί και επιβάλλει πολιτικές εξαντλητικής λιτότητας σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες.

Η αντίδραση λοιπόν των συντηρητικών και των νεοφιλελεύθερων έναντι των κεϊνσιανών είναι αυτή που οδηγεί σε εξαιρετικά επώδυνες πολιτικές εις βάρος των λαών τόσο σε Ευρώπη όσο και σε Αμερική.