Τα μοιραία λάθη της Μέρκελ και η κατάρρευση των αγορών

Το ξεπούλημα μετοχών, ομολόγων και κάθε είδους τίτλων ήταν η απάντηση των αγορών στις αποφάσεις Μέρκελ και Σαρκοζί. Το ξεπούλημα αυτό που οδήγησε σε τεράστιες ζημίες όλα τα χρηματιστήρια του κόσμου είναι μόνο η αρχή. Οι επόμενοι στόχοι θα είναι όλες οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, μεταξύ των οποίων οι τεράστιες και προβληματικές οικονομίες της Ιταλίας, της Ισπανίας ενδεχομένως και της ίδιας της Γαλλίας.

Ολα αυτά συμβαίνουν διότι οι αγορές έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους στις πολιτικές ηγεσίες. Εφόσον οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν παίρνουν τις σωστές αποφάσεις για το μέλλον της ευρωζώνης, θα δούμε να συμβαίνουν πολύ χειρότερα τόσο στα χρηματιστήρια όσο και στην πραγματική οικονομία. Θα δούμε δηλαδή εκτός από την κατάρρευση των αγορών και αυτή των οικονομιών, με κλείσιμο τραπεζών και επιχειρήσεων, εκατομμύρια νέους ανέργους σε ολόκληρο τον κόσμο και κοινωνικές αναταραχές που δεν έχουμε μέχρι σήμερα φανταστεί.
Η πολυσύνθετη αυτή κρίση έχει ονοματεπώνυμο: Ανγκελα Μέρκελ. Η καγκελάριος που ηγείται της ισχυρότερης οικονομίας της Ευρώπης δεν έχει ούτε τα ηγετικά προσόντα που απαιτούνται, αλλά ούτε το ηθικό υπόβαθρο για να οδηγήσει την Ευρώπη έξω από την κρίση. Πρόκειται περί μιας ατυχούς συγκυρίας εφόσον ούτε ο Γάλλος πρόεδρος Σαρκοζί διαθέτει το αναγκαίο ανάστημα για να αναλάβει πρωτοβουλίες. Ο ίδιος άγεται και φέρεται από τη Μέρκελ θεωρώντας ίσως ότι θα «συγκυβερνήσει» την Ευρώπη με τους Γερμανούς. Λάθος τεράστιο φυσικά, το οποίο όμως η Γαλλία έχει ξανακάνει στις σκοτεινότερες στιγμές της Παγκόσμιας Ιστορίας.

 Κολασμένη εβδομάδα για τις αγορές, με πανικόβλητους επενδυτές να ξεπουλάνε μετοχές και δισεκατομμύρια δολάρια να χάνονται σε λίγες ώρες. Τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια επέστρεψαν στην εποχή που έσκασε η Lehman Brothers, με τους επενδυτές να ρευστοποιούν σαν να μην υπάρχει αύριο και τη ρευστότητα να κατευθύνεται στα λεγόμενα ασφαλή καταφύγια, δηλαδή τον χρυσό, που καταγράφει αλλεπάλληλα ρεκόρ, το ελβετικό φράγκο και τα γερμανικά και αμερικανικά ομόλογα.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο δείκτης STOXX 600 (με τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές εταιρίες) είχε εβδομαδιαίες απώλειες 6,1%, ενώ στη Γερμανία -με την ισχυρή οικονομία- ο δείκτης DAX έχασε σε μια εβδομάδα 8,6%. Το κακό ξεκίνησε μετά τη συνάντηση που είχαν την Τρίτη Νικολά Σαρκοζί - Ανγκελα Μέρκελ, καθώς τα αποτελέσματα δεν ανταποκρίθηκαν στις προσδοκίες των αγορών. Ακολούθησε μια φήμη για μεγάλη ευρωπαϊκή τράπεζα η οποία αντιμετωπίζει προβλήματα ρευστότητας και έλαβε έκτακτη χρηματοδότηση 500 εκατ. από την Eυρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Αυτό ήταν αρκετό για να βρεθούν οι τραπεζικές μετοχές, κυρίως στην Ευρώπη, σε ελεύθερη πτώση.
 Στη συνέχεια τα στοιχεία έδειξαν οριακή ανάπτυξη στη Γερμανία και μηδενική στη Γαλλία, ενώ η Μorgan Stanley επιβάρυνε την κατάσταση όταν σε έκθεσή της έκανε λόγο για πιθανή ύφεση στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη. Η J.P. Morgan πήρε τη σκυτάλη και υποβάθμισε τις προβλέψεις της για την αμερικανική οικονομία, ενώ η Deutsche Bank μαύρισε ακόμη περισσότερο την εικόνα όταν κατέβασε τον πήχη της ανάπτυξης για την οικονομία της Κίνας.
 Για το Χ.Α. ούτε λόγος. Οι τιμές έχουν επιστρέψει στα επίπεδα του φθινοπώρου του 1996. Το σύνολο των μετοχών αποτιμάται στα 38,4 δισ. και η κεφαλαιοποίηση Εθνικής, Αlpha, Eurobank και Πειραιώς μαζί είναι πλέον στα 6,7 δισ. ευρώ.

Οι απαιτήσεις της Φινλανδίας, της Αυστρίας, της Ολλανδίας και της Σλοβακίας για εγγυήσεις από την Ελλάδα προκειμένου να τη δανείσουν θυμίζουν τους τοκογλύφους της Κατοχής, τους σαράφηδες. Ενώ η Ευρωπαϊκή Ενωση συμφώνησε στις 21 Ιουλίου για το νέο πακέτο δανείων προς την ελληνική οικονομία, οι Φινλανδοί ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις ζητώντας εγγυήσεις σε μετρητά ανάλογες του ποσού που θα μας δανείσουν. Αν, για παράδειγμα, η Φινλανδία μας δανείσει 500 εκατ. ευρώ, απαιτεί να της καταθέσουμε 500 εκατ. ευρώ ως εγγύηση. Η απαίτηση αυτή θα ήταν εξωφρενική ακόμη και σε δανειακή σχέση μεταξύ τράπεζας και ιδιώτη και φυσικά είναι απολύτως παράλογη. Πού θα βρει η Ελλάδα τα 500 εκατ. ευρώ για να τα καταθέσει ως εγγύηση; Και αμέσως μετά την απαίτηση των Φινλανδών, εμφανίστηκαν και οι Αυστριακοί, οι Σλοβάκοι και οι Ολλανδοί να έχουν ανάλογες απαιτήσεις, που φυσικά δεν μπορούν να ικανοποιηθούν.
Δεν είναι περίεργο ότι όλες αυτές οι χώρες είναι «δορυφόροι» της Γερμανίας. Γεννάται λοιπόν ευλόγως η απορία: μήπως η Γερμανία έχει βάλει αυτές τις χώρες να απαιτήσουν παράλογες εγγυήσεις; Ακόμη όμως και αν δεν τις έχει βάλει, από τη στιγμή που τις ανέχεται είναι συνυπεύθυνη. Και έτσι γεννάται η δεύτερη απορία: γιατί η Γερμανία χειρίζεται με τόσον κακό τρόπο την κρίση της ευρωζώνης; Πού αποσκοπεί;

Στο ερώτημα αυτό όλες οι απαντήσεις είναι θεωρίες συνωμοσίας. Ωστόσο, αν κρίνει κανείς από τη μέχρι σήμερα στάση της Γερμανίας, προκύπτει αβίαστα το συμπέρασμα ότι η Γερμανία θέλει να μετατρέψει σε προτεκτοράτο το σύνολο της ευρωζώνης. Θέλει την απόλυτη εξουσία στην Ευρώπη την οποία προσπαθεί να επιβάλει ως τιμωρία στους «απείθαρχους» λαούς. Η γερμανική μέθοδος είναι απλή: θέτει εξαιρετικά δύσκολους -ανέφικτους- στόχους σε όλες τις χώρες και εφόσον δεν τους πετύχουν τις τιμωρεί. Ετσι θεωρεί ότι θα ελέγξει την Ευρώπη. Είτε πετύχει τους στόχους της είτε όχι, στην πορεία ενδέχεται να υπάρχουν παράπλευρες απώλειες, collateral damages όπως μάθαμε από τον Πόλεμο του Κόλπου, και μέσα σε αυτές μπορεί να είναι -εκτός από τα εκατομμύρια ανέργους, τις κατεστραμμένες περιουσίες, τις κλειστές ευρωπαϊκές επιχειρήσεις- και η Ελλάδα.

Η Ελλάδα κινδυνεύει να μην πάρει τα δάνεια που συμφωνήθηκαν τον Ιούλιο, καθώς οι εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία έχουν ανεβάσει το κόστος δανεισμού των ευρωπαϊκών χωρών που καλούνται να μας δανείσουν σε επίπεδο υψηλότερο από το επιτόκιο που θα τους πληρώσουμε για τα δάνεια αυτά. Και αν δεν πάρουμε τα δάνεια, θα αναγκαστούμε ή να ανακοινώσουμε αδυναμία πληρωμής των ομολόγων μας ή να πτωχεύσουμε εσωτερικά, δηλαδή να μην πληρώσει το Δημόσιο τις υποχρεώσεις του (μισθούς, συντάξεις, προμηθευτές) στο εσωτερικό της χώρας για να έχει λεφτά να πληρώσει τους τόκους στους διεθνείς πιστωτές.
Για να αντιληφθούμε τι συμβαίνει πρέπει να δούμε ποιο είναι το πρόβλημα και πώς (δεν) το αντιμετωπίζει η ευρωπαϊκή ηγεσία.

Οι ευρωπαϊκές οικονομίες δέχονται πίεση από τις αγορές διότι τα ελλείμματα και τα χρέη τους έχουν ξεφύγει από τα όρια και επειδή πολλές χώρες δεν έχουν ευρώ για να πληρώσουν τους πιστωτές τους. Οι πιστωτές προκειμένου να διασωθούν πουλάνε ευρωπαϊκούς τίτλους.
Το ζητούμενο λοιπόν από την κυρία Μέρκελ και τον
κ. Σαρκοζί είναι να διασφαλίσουν ότι οι χώρες της Ευρώπης θα έχουν ευρώ για να πληρώσουν τα χρέη τους.
Η λύση είναι προφανής: θα πρέπει, αφού λείπουν τα ευρώ, να τυπώσουν και άλλα ώστε να πληρωθούν τα χρέη. Και όταν μιλάμε για τύπωμα χρήματος εννοούμε ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα εγγυηθεί ότι όλα τα ευρωπαϊκά ομόλογα θα πληρωθούν, κάτι το οποίο σημαίνει πως η ίδια θα τυπώσει τα ευρώ που λείπουν ώστε να πληρωθούν. Το τύπωμα χρήματος γίνεται μέσω της έκδοσης από την ΕΚΤ ευρωομολόγου ή μέσω της παροχής της εγγύησής της.
Την απόφαση αυτή την απέρριψαν οι δυο ηγέτες. Απορρίπτοντας το ευρωομόλογο έδωσαν ένα μήνυμα στις αγορές ότι η Ευρώπη θα αργήσει πάρα πολύ να απαντήσει στην αγωνία των πιστωτών. Αυτό το μήνυμα, που συμπληρώνει τις επανειλημμένες δηλώσεις της κυρίας Μέρκελ ότι πρέπει το βάρος της ευρωπαϊκής κρίσης να το πληρώσουν και οι ιδιώτες πιστωτές, σημαίνει ότι τα ευρωπαϊκά ομόλογα δεν είναι ασφαλή. Η πίεση λοιπόν των πιστωτών με τις πωλήσεις ευρωπαϊκών ομολόγων θα συνεχιστεί.

• Ολες οι ευρωπαϊκές χώρες να περιλάβουν στο Σύνταγμά τους περιορισμό στο ύψος του ελλείμματος και του χρέους.
•Να επιβάλουν ποινές σε όσες χώρες δεν συμμορφώνονται με τους στόχους για το έλλειμμα και το χρέος. Η ποινή θα είναι ότι δεν θα χρηματοδοτούνται από τα ταμεία της Ε.Ε.
•Να συντονίσουν τους φορολογικούς συντελεστές για τις επιχειρήσεις σε Γερμανία και Γαλλία και στη συνέχεια και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.
•Να επιβάλουν έναν νέο φόρο επί των χρηματοοικονομικών συναλλαγών σε ολόκληρη την Ευρώπη.
• Τέλος, να μην εκδοθεί σε αυτή τη φάση ευρωομόλογο.

1. Η επιβολή συνταγματικών περιορισμών για έλλειμμα και χρέος

Η απόφαση να επιβληθούν συνταγματικοί περιορισμοί σε όλες τις χώρες για το ύψος του ελλείμματος και του χρέους είναι το αντίθετο από αυτό που πρέπει να γίνει. Οι επιθέσεις των αγορών γίνονται ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο. Επειδή υπάρχουν περιορισμοί και όρια ανελαστικά που δεν μπορούν να τηρηθούν, συνεπώς οι αγορές (οι κερδοσκόποι) βάζουν στη γωνία τις κυβερνήσεις. Η σωστή απόφαση θα ήταν να χαλαρώσουν τα όρια και όχι να επισημοποιηθούν στα Συντάγματα.
Γιατί λοιπόν ελήφθη αυτή η απόφαση; Διότι στην πειθαρχία και στην τήρηση των ορίων και των κανόνων στηρίζεται ολόκληρη η γερμανική πολιτική φιλοσοφία. Οι Γερμανοί μπορούν μεν να ανεχτούν οποιαδήποτε θυσία προκειμένου να τηρηθούν οι κανόνες και τα όρια αλλά κανένας άλλος ευρωπαϊκός λαός δεν είναι διατεθειμένος να το κάνει. Δεν πρόκειται λοιπόν να τηρηθούν οι κανόνες, διότι αν τηρηθούν οι λαοί θα πεινάσουν και θα επαναστατήσουν. Συνεπώς η επιβολή αυτών των κανόνων είναι ανούσια.
Πρακτικά, για να δούμε ένα παράδειγμα, η επιβολή των κανόνων αυτών σημαίνει ότι η Ελλάδα θα πρέπει να μειώσει το έλλειμμά της κατά 30 δισ. ευρώ και στη συνέχεια να έχει πάντα πλεόνασμα αντί για έλλειμμα. Πώς θα γίνει αυτό σε μια χώρα που δεν έχει καν τα χρήματα που χρειάζεται για την πληρωμή των παλιότερων δανείων της; Θα αφήσει απλήρωτους όλους τους δημόσιους υπαλλήλους και τους προμηθευτές του Δημοσίου, δεν θα ξοδέψει ούτε ένα ευρώ για επενδύσεις ή για κοινωνικό κράτος και θα εισπράξει διπλούς και τριπλούς φόρους για να πετύχει αυτόν τον στόχο; Αποκλείεται. Απλώς δεν θα τηρήσει τον κανόνα.

2. Τι θα συμβεί αν μια υπερχρεωμένη χώρα δεν τηρήσει τους κανόνες και τα όρια ελλείμματος και χρέους;

Οι Μέρκελ και Σαρκοζί συναποφάσισαν και τις τιμωρίες: οι χώρες που δεν τηρούν τους κανόνες δεν θα εισπράττουν δεκάρα από τα διαρθρωτικά ταμεία και τα ταμεία συνοχής της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Δηλαδή δεν φτάνει που δεν θα έχουν λεφτά να πληρώσουν τις υποχρεώσεις τους εντός και εκτός της χώρας, θα τους κόψουμε και τον αέρα να σκάσουν τελείως. Και λοιπόν; Θα προσαρμοστούν; Οχι, αντίθετα θα επαναστατήσουν λόγω φτώχειας και πείνας. Οι κυβερνήσεις τους θα καταρρέουν η μία μετά την άλλη και θα επικρατήσει κοινωνική αναταραχή και χάος ή, όπως ελπίζει η κυρία Μέρκελ, θα αναγκαστούν να πουλήσουν ό,τι έχουν και δεν έχουν για να επιβιώσουν. Με λίγα λόγια, οι πλούσιες χώρες θα εξαγοράσουν τις φτωχότερες. Πρόκειται για ένα νέο είδος αποικιοκρατίας ή κατοχής.
Ολα αυτά γυρνάνε την Ευρώπη πολύ πίσω και αγνοούν βασικά μαθήματα της Παγκόσμιας Ιστορίας, όπως ότι συνήθως οι πειθαρχημένοι κατακτητές φεύγουν κακήν κακώς μετανιώνοντας την ώρα και τη στιγμή που κατέκτησαν μια απειθάρχητη χώρα την οποία δεν μπορούν να κουμαντάρουν.

3. Πόσο εφικτη είναι η ενιαια φορολογηση των επιχειρησεων στην Ε.ε.;

Η Ευρώπη ως ενιαία οικονομική οντότητα πρέπει να έχει την ίδια μεταχείριση για τις επιχειρήσεις. Ωστόσο υπάρχουν σοβαρές αντιθέσεις μεταξύ της σκοπιμότητας αυτής της ενοποίησης και των δυνατοτήτων των διαφόρων χωρών. Για παράδειγμα, πώς θα προσελκύσει μια χώρα σαν την Ιρλανδία ξένες επενδύσεις αν οι φορολογικοί της συντελεστές διπλασιαστούν για να είναι ίδιοι με τους γαλλικούς; Ή πώς θα μαζέψει η Ελλάδα φόρους για να καλύψει το έλλειμμά της αν χρειαστεί να μειώσει τους φορολογικούς συντελεστές των επιχειρήσεων χωρίς να έχει διασφαλίσει ότι δεν υπάρχει πλέον φοροδιαφυγή; Διότι σε αυτή την περίπτωση οι φόροι δεν θα φτάνουν για να καλύψουν τις ανάγκες του κράτους. Η ενοποίηση των φορολογικών συντελεστών είναι σωστή, αλλά με τη βασική προϋπόθεση να υπάρχει ενιαίος ευρωπαϊκός προϋπολογισμός ώστε να αντιμετωπιστούν οι διαφορετικές δημοσιονομικές ανάγκες μεταξύ των χωρών-μελών. Και αυτό δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή.

4. Τι ρόλο παίζει ο φόρος επί των χρηματοοικονομικών συναλλαγών;

Ο φόρος αγνοεί το γεγονός ότι αν μόνο η Ευρώπη επιβάλει αυτό τον φόρο, όλες οι χρηματοοικονομικές συναλλαγές (σε νομίσματα, παράγωγα, μετοχές κ.λπ.) θα γίνονται από τράπεζες που δραστηριοποιούνται εκτός ευρωζώνης. Τέτοιου είδους φόροι έχουν νόημα μόνο αν ισχύουν παγκοσμίως. Η μόνη χαμένη από την επιβολή ενός τέτοιου φόρου θα είναι η Ευρώπη.

5. Τι σημαίνει ότι δεν θα εκδοθεί ευρωομόλογο;

Η αλήθεια είναι ότι οι δυο ηγέτες απέρριψαν για τώρα το ευρωομόλογο, αλλά άφησαν ανοιχτό το ενδεχόμενο να εκδοθεί αργότερα. Προς στιγμήν, πάντως, την απέρριψαν, κάτι το οποίο σημαίνει ότι η κάθε χώρα θα προσπαθεί να δανείζεται ξεχωριστά και πολλές δεν θα τα καταφέρνουν ή θα πληρώνουν πανάκριβα επιτόκια δανεισμού.

6. Πού καταλήγει αυτή η ιστορία; Θυμηθείτε τον Δράκοντα

Το πιθανότερο είναι ότι τελικά θα υπάρξει μια συνεννόηση, δηλαδή οι κυβερνήσεις θα δεχτούν να ζητήσουν από τα κοινοβούλιά τους να περάσουν περιορισμούς για ελλείμματα και χρέη στο Σύνταγμά τους. Κάποιες θα τα καταφέρουν, κάποιες όχι. Οσες δεν τα καταφέρουν θα επανέλθουν και τελικά θα τα καταφέρουν. Η Γερμανία θα δεχτεί τελικά να εκδοθεί ευρωομόλογο. Το ευρώ θα υποτιμηθεί ελαφρώς και αυτό θα διευκολύνει και τη μείωση του ευρωπαϊκού χρέους και την ανάπτυξη της Ευρώπης.
Οι περιορισμοί θα ισχύουν, αλλά όλα θα μαγειρεύονται και δεν θα εφαρμόζονται. Τελικά λοιπόν η Γερμανία θα έχει πετύχει μέσω της επιβολής των όρων της να υπάρχουν γερμανικοί νόμοι στις χώρες του Νότου. Η κατάσταση θα θυμίζει τους νόμους του Δράκοντα, οι οποίοι ήταν τόσο αυστηροί που δεν εφαρμόζονταν. Δηλαδή, οι γερμανικοί νόμοι στις χώρες του Νότου δεν θα μπορέσουν να εφαρμοστούν.