Η ελληνική οικονομία αναζητεί ανάπτυξη μέσα σε ένα ασταθές διεθνές σκηνικό

Η προφανής απάντηση θα ήταν αρνητική, αλλά υπάρχει μία διαφορά: ότι η ελληνική οικονομία μαστίζεται από ένα βασικό πρόβλημα, τη γραφειοκρατία και την παρέμβαση του κράτους σε όλες τις δουλειές και αν καταφέρει να απαλλαγεί από αυτά, πιθανόν να αποφύγει μια εισαγόμενη ύφεση και να πετύχει έναν θετικό ρυθμό ανάπτυξης, έστω και χαμηλότερο από αυτόν που θα θέλαμε.

Το διεθνές σκηνικό

Ενας στους τρεις διαχειριστές κεφαλαίων στο εξωτερικό προβλέπει παγκόσμια ύφεση. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο μείωσε τις προβλέψεις του και για φέτος και για το 2020 οι αγορές ομολόγων στέλνουν ανησυχητικά σημάδια κάθε τόσο, οι δείκτες επιχειρηματικής εμπιστοσύνης παγκοσμίως υποχωρούν και παρατηρείται ξαφνική μείωση της παραγωγής. Οι αιτίες εστιάζονται σε ανεξάρτητες μεταξύ τους συμπτώσεις σε διάφορες μεγάλες οικονομίες αλλά και στους κινδύνους που φέρνει στην παγκόσμια οικονομία ο εμπορικός πόλεμος που έχει κηρύξει ο Ντόναλντ Τραμπ στην Κίνα.

Προβλήματα στις μεγάλες οικονομίες τους παρουσιάζουν η Γερμανία, η Ιταλία, η Βραζιλία, το Μεξικό και η Σιγκαπούρη, ενώ η κατάσταση στο Χονγκ Κονγκ και η συγκέντρωση κινεζικών στρατευμάτων έξω από την πόλη για να αντιμετωπίσουν μια μεγάλη κοινωνική δυσαρέσκεια με βίαιες ταραχές δημιουργούν παγκόσμια ανησυχία. 

Η Βρετανία είναι ειδική περίπτωση καθώς εκκρεμεί η απόφαση για το Brexit. Πολλοί πιστεύουν ότι η χώρα θα οδηγηθεί αναγκαστικά σε εκλογές εν όψει της απόφασης αποχώρησης στο τέλος Οκτωβρίου, άλλοι θεωρούν ότι ο Μπόρις Τζόνσον θα κάνει μεγαλύτερες κωλοτούμπες από αυτές που έκανε ο Αλέξης Τσίπρας, με λίγα λόγια πολλοί θεωρούν ότι το Brexit τελικά δεν θα γίνει. Αυτή η προοπτική μέχρι στιγμής δεν στέκει λογικά, δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να δείχνει ότι ο βρετανικός λαός άλλαξε γνώμη και ότι η Αγγλία θα παραμείνει στην Ευρώπη. Φυσικά δεν υπάρχει και καμία ορατή λύση για το πώς θα φύγει, αφού δεν έχει βρεθεί συμφωνία με την Ευρώπη, το άτακτο Brexit ενδεχομένως να αποκλειστεί από το βρετανικό Κοινοβούλιο όπως είχε αποκλειστεί και στο παρελθόν, οι Ευρωπαίοι εμφανίζονται αδιάλλακτοι, οι Βρετανοί το ίδιο, κανείς δεν ξέρει πώς θα εξελιχθεί αυτή η ιστορία. Στο μεταξύ, γερμανικές πηγές υποστηρίζουν ότι η Ευρώπη είναι έτοιμη για ένα άτακτο Brexit και, από την άλλη μεριά, ορισμένοι τραπεζίτες του Λονδίνου φαίνεται να αλλάζουν γνώμη και να θεωρούν ένα άτακτο Brexit καλύτερη λύση από την παράταση της εκκρεμότητας. Οχι όλοι οι τραπεζίτες του Λονδίνου, ορισμένοι.

Από την άλλη πλευρά ο Τραμπ ξεκίνησε έναν εμπορικό πόλεμο από τον οποίο όλοι χάνουν και ο ίδιος θα είναι ο μεγαλύτερος χαμένος. Ο λόγος είναι απλός: οι ΗΠΑ είναι δημοκρατία και μάλιστα μια δημοκρατία ιδιαίτερα ευαίσθητη στα οικονομικά ζητήματα, ενώ η Κίνα δικτατορία. Αν η αμερικανική οικονομία χειροτερεύει από τον εμπορικό πόλεμο, ο Τραμπ υφίσταται τεράστια πολιτική φθορά και δύσκολα θα σταθεί στις ερχόμενες εκλογές, ενώ αν η κινεζική οικονομία χειροτερεύει από τον εμπορικό πόλεμο, ο Κινέζος πρόεδρος δεν παθαίνει τίποτα, δεν έχει κανένα πολιτικό κόστος ούτε ο ίδιος ούτε το κυβερνών κόμμα. Υπό αυτές τις συνθήκες ο εμπορικός πόλεμος πλήττει πρωτίστως τον Αμερικανό πρόεδρο που τον ξεκίνησε και όχι τους αντιπάλους του και αυτός είναι ο λόγος που ο εμπορικός πόλεμος θα σταματήσει έστω και αν κλιμακωθεί προηγουμένως. Το ερώτημα που δεν σηκώνει απάντηση αυτή τη στιγμή είναι τι θα συμβεί αν ο εμπορικός πόλεμος μετατραπεί σε νομισματική κρίση. Σε αυτή την περίπτωση πάλι οι Κινέζοι δεν πρόκειται να πάθουν τίποτα, αντίθετα οι ΗΠΑ και η Ευρώπη ίσως πάθουν πολλά. Αυτά, όμως, δεν μπορεί να προβλεφθούν από τώρα και όποιος επιχειρεί προβλέψεις μάλλον στην τύχη στηρίζεται. 

Η ευρωπαϊκή οικονομία συνολικά αντιμετωπίζει χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, πλήττεται από όλα όσα συμβαίνουν στη διεθνή οικονομία και δεν μπορεί κανείς να πει ότι είναι ούτε πολύ ισχυρή, ούτε πολύ σταθερή. Πολιτικές εξελίξεις στο εσωτερικό της Ευρώπης ενδέχεται να αλλάξουν τόσο τις εσωτερικές ισορροπίες που είναι εύθραυστες όσο και τον προσανατολισμό της Ε.Ε. Ολα αυτά είναι παράγοντες αβεβαιότητας.

Οι ελληνικές προοπτικές

Μέσα λοιπόν σε αυτό το ασταθές και άγνωστης προοπτικής διεθνές περιβάλλον, η Ελλάδα προσπαθεί να σταθεί στα πόδια της και να πετύχει πολύ γρήγορο ρυθμό ανάπτυξης προκειμένου να καταφέρει να εξυπηρετήσει τα χρέη της και να αυξήσει το εισόδημα των πολιτών, υλοποιώντας ταυτοχρόνως επενδύσεις που είναι αναγκαίες. Με διαλυμένο τραπεζικό σύστημα, το οποίο διαρκώς σώζεται από την πτώχευση την τελευταία στιγμή και λειτουργεί απολύτως τοξικά προσπαθώντας να περισώσει ό,τι μπορεί από τα κόκκινα δάνεια τα οποία σε κάθε περίπτωση είναι ευθύνη των τραπεζικών που τα έδωσαν και όχι των επιχειρηματιών που καταστράφηκαν, η οικονομία δεν έχει καμία θεσμική πηγή χρηματοδότησης. 

Ούτε το Χρηματιστήριο διαθέτει την ισχύ να λειτουργήσει χρηματοδοτικά με ιδιώτες επενδυτές, ούτε οι ξένοι επενδυτές έχουν ακόμη πειστεί για τις προοπτικές της χώρας ώστε να επενδύσουν σοβαρά και μακροπρόθεσμα.

Το ζητούμενο είναι συνεπώς να επιστρέψουν οι καταθέσεις όσων διαθέτουν χρήματα στο εξωτερικό και να γίνουν επενδύσεις από Ελληνες και ξένους επενδυτές. 

Η πολιτική της κυβέρνησης και ακόμη περισσότερο η πρόθεσή της είναι στη σωστή κατεύθυνση: προχωρά μεταρρυθμίσεις και τολμά αλλαγές στη δημόσια διοίκηση. Εχει πολύ συγκεκριμένους στόχους και χρονοδιαγράμματα, φαίνεται ιδιαίτερα δυναμική στο ξεκίνημά της, διαθέτει τη στήριξη της κοινωνίας που ουσιαστικά για πρώτη φορά μοιάζει διατεθειμένη να δεχτεί σοβαρές μεταρρυθμίσεις.

Από την άλλη μεριά, ο ιδιωτικός τομέας είναι μουδιασμένος από το ανελέητο κυνήγι των προηγούμενων μνημονιακών κυβερνήσεων με αποκορύφωμα την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, δεν διαθέτει τα χρήματα για επενδύσεις, δεν είναι σίγουροι ότι όλα θα πάνε καλά και απλώς περιμένουν και ελπίζουν. 

Οι προοπτικές είναι θετικές, όμως άλλο είναι οι προοπτικές, άλλο είναι η πράξη και την πράξη ακόμη δεν την έχουμε δει. 

Παρ’ όλα αυτά, αν διαμορφωθούν από την κυβέρνηση συνθήκες περιορισμού της κρατικής παρέμβασης στις δουλειές με τη μείωση της γραφειοκρατίας και την ψηφιοποίηση της οικονομίας, αν μειωθούν οι φόροι και υιοθετηθούν μερικά φορολογικά αναπτυξιακά κίνητρα, αν επιταχυνθούν οι εμβληματικές επενδύσεις και, κυρίως, το Ελληνικό και αν κινηθούν οι τράπεζες ταχύτερα με τα κόκκινα δάνεια, δεν αποκλείεται να αρχίσει σύντομα μια εισροή κεφαλαίων στη χώρα. Η εισροή κεφαλαίων είναι προπομπός της ανάπτυξης και επειδή η ελληνική οικονομία έχει συμπιεστεί επί πολλά χρόνια από την ύφεση, δεν αποκλείεται να κινηθεί ανοδικά ανεξαρτήτως του φρεναρίσματος που υπάρχει παγκοσμίως.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, οι μεταρρυθμίσεις που προωθούνται τώρα από την κυβέρνηση ήταν αναγκαίες επί δεκαετίες και θα παίξουν θετικό ρόλο στην ενίσχυση και τις μακροπρόθεσμες προοπτικές της οικονομίας ανεξαρτήτως του τι θα συμβεί τα επόμενα δύο χρόνια στις διεθνείς αγορές. Αν επικρατήσει παγκοσμίως ύφεση, η Ελλάδα εφόσον έχει υιοθετήσει μεταρρυθμίσεις θα επηρεαστεί λιγότερο, ενώ αν επικρατήσουν αναπτυξιακές τάσεις, θα κινηθεί ταχύτερα.