Φιλανθρωπία, εταιρική υπευθυνότητα και πατριωτισμός

Θα διέπεται από άλλους κανόνες και άλλες σχέσεις με τις κοινωνίες. Αυτό βεβαίως με τη γνωστή καθυστέρησή μας θα ισχύσει κάποια στιγμή και εδώ. Για να τα πούμε απλά, ας δούμε τι συμβαίνει παγκοσμίως, ποιες λύσεις συζητιούνται και πού βρισκόμαστε εμείς: Αυτό που συμβαίνει είναι, πρώτον, ότι ο πλούτος έχει πρωτοφανή συγκέντρωση σε λίγα χέρια, η ψαλίδα μεταξύ των υπερπλουσίων και όλων των «απλών δισεκατομμυριούχων» ανοίγει με απίστευτο ρυθμό, η διαφορά πλουσίων και «μεσαίας τάξης» αυξάνεται ραγδαία και για το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών δεν χρειάζεται καν να μιλήσουμε, είναι αστρονομικού μεγέθους.

Δεύτερον, η πολιτική έχει υποκύψει απολύτως στις αγορές, οι μεγάλοι διαχειριστές χρήματος υπαγορεύουν πολιτικές που αφορούν ακόμη και τον τελευταίο εργαζόμενο και οι πολιτικές ιδεολογίες έχουν εξαφανιστεί από την ατζέντα όλων των κομμάτων στο κόσμο. Στην Ελλάδα αυτό το είδαμε πολύ ξεκάθαρα επί κυβέρνησης Τσίπρα, δεν χρειάζεται να λέμε πολλά. Τρίτον, οι αγορές που νομίζουν ότι τα πηγαίνουν καλά δεν τα πηγαίνουν καθόλου καλά και έχουν φτάσει να λειτουργούν σε συνθήκες αρνητικών επιτοκίων, οι οποίες τελικά λειτουργούν εναντίον του ίδιου του συστήματος ελεύθερης οικονομίας.

Από τη μία, περιορίζουν σημαντικά την αξία του χρήματος και συνεπώς της εργασίας και από την άλλη, δεν γεννούν επενδύσεις, πράγμα που θα έπρεπε θεωρητικά να συμβαίνει. Οι αγορές αναζητούν διέξοδο και οι πολιτικοί δεν ξέρουν να τους τη δώσουν. Παράλληλα, οι πολιτικοί έχουν πάψει να είναι πολιτικώς ορθοί, λαϊκίζουν σε εγκληματικό για τις χώρες τους βαθμό και ο συνδυασμός ανοησίας, λαϊκισμού και έπαρσης κορυφαίων ηγετών θέτει σε κίνδυνο όχι μόνο την οικονομική σταθερότητα, αλλά και την παγκόσμια ασφάλεια. Χονδρικά και πολύ απλά, αυτή είναι η κατάσταση. Και επειδή είναι αυτή, αναζητούνται λύσεις. Την ουσία του ζητήματος έπιασαν πρώτοι οι Αμερικανοί μεγάλοι επιχειρηματίες μαζί με τους Δημοκρατικούς, οι οποίοι έθεσαν τη νέα ατζέντα του καπιταλισμού λέγοντας ότι οι επιχειρήσεις πρέπει να μοιράζουν τα κέρδη τους όχι μόνο στους μετόχους τους αλλά και στους εργαζομένους σε αυτές, και στους προμηθευτές τους, και στους πελάτες τους, και στο κράτος, αλλά και στην κοινωνία γενικότερα. Αλτρουιστές καπιταλιστές, είναι δυνατόν; Οπως φαίνεται, είναι εξ ανάγκης.

Διότι δεν μπορείς να ζεις διαρκώς σε γκέτο για να μη σε φάνε οι ορδές των πεινασμένων. Για να μη νομίζετε ότι υπερβάλλω με τους πεινασμένους, ο αριθμός των φτωχών στην Ευρώπη που ανακοινώθηκε χθες είναι 112,8 εκατομμύρια σε σύνολο 511 εκατομμυρίων πολιτών των 28 χωρών.

Η λογική του αλτρουιστικού καπιταλισμού -ο οποίος ακούγεται ελαφρώς σοσιαλιστικός- είναι ότι το κέρδος θα μοιράζεται πλέον σε ολόκληρες τις κοινωνίες και όλους όσοι συμμετέχουν αμέσως ή εμμέσως στις επιχειρήσεις και όχι μόνο στους μετόχους τους. Και αυτό σημαίνει ότι οι εταιρείες θα κρίνονται ως καλές ή κακές ανάλογα με το όφελος που παρέχουν στην κοινωνία. Με ποιον τρόπο θα παρέχουν το όφελος και πόσο θα είναι αυτό; Θα είναι καταρχήν υπολογίσιμο ποσοστό επί των κερδών, δεν θα είναι το μισό ή το 1%, αλλά, σύμφωνα με τη σχετική αρθρογραφία, θα πρέπει να ξεπερνάει συνολικά το 20%, σε πολλές περιπτώσεις, δε, ίσως να είναι και αρκετά μεγαλύτερο.

Μέχρι τώρα αυτές οι κινήσεις γίνονταν μέσω της φιλανθρωπίας. Ο Μπιλ Γκέιτς, για παράδειγμα, είναι ο μεγαλύτερος φιλάνθρωπος. Αυτή η μέθοδος πλέον δεν είναι επαρκής, ούτε απόλυτα αποδεκτή. Η εταιρική υπευθυνότητα θα είναι μετρήσιμη, θεσμοθετημένη και αυξημένη. Ολα αυτά θα αρχίσουν να εφαρμόζονται πολύ γρήγορα, μέσα σε λίγα χρόνια και σε μεγάλο βαθμό θα λύσουν αρκετά από τα προβλήματα των κρατών και των πληθυσμών.

Πάμε στην περίπτωση της Ελλάδας. Οι μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις ξοδεύουν χρήμα για την «εταιρική κοινωνική ευθύνη». Αλλες περισσότερο, άλλες λιγότερο. Η χορηγία 1 εκατ. ευρώ π.χ. για τους πλημμυροπαθείς θεωρείται μεγάλη από έναν λαό που δεν έχει συνηθίσει σε τέτοια. Αλλά όταν είναι ένα ελάχιστο κλάσμα των κερδών της εταιρείας που τα χορηγεί και είναι και ένα πολύ μικρό κλάσμα των αναγκών των πληγέντων δεν ακούγεται και πολύ εντυπωσιακή. Εκτός αυτού, οι ελληνικές επιχειρήσεις θεωρούν -και έχουν πάρα πολύ δίκιο- ότι αν δώσουν λεφτά στο κράτος θα τα σπαταλήσει. Το να δίνεις λεφτά σε Ελληνες πολιτικούς είναι σαν να δίνεις λεφτά για να αγοράσει πρέζα ένας ναρκομανής που σου λέει ότι πεινάει. Δεν του δίνεις λεφτά, τον κερνάς σουβλάκι. Οι Ελληνες πολιτικοί θα πάρουν τα λεφτά π.χ. για τους σεισμούς και θα τα δώσουν στους ψηφοφόρους που θέλουν να εξαγοράσουν. Αρα λεφτά στο Δημόσιο δεν πρέπει να δίνεις. Πρέπει να δίνεις πράγματα. Να χτίζεις εσύ το σχολείο, να εξοπλίζεις εσύ το νοσοκομείο, να αγοράζεις εσύ το πυροσβεστικό όχημα κ.λπ.

Επιπλέον, στην Ελλάδα πρέπει οι επιχειρηματίες να σκεφτούν και με μια άλλη διάσταση, μια πατριωτική διάσταση. Οχι εθνικιστική, αλλά πατριωτική. Αφού ο πολιτικός κόσμος δεν τα καταφέρνει να υλοποιήσει τις δημόσιες επενδύσεις, ακριβώς επειδή προτιμά να ξοδεύει τα λεφτά σε ψηφοθηρικές παροχές, ο Ελληνας επιχειρηματίας πρέπει να κάνει εκείνος την επένδυση που χρειάζεται η χώρα. Είτε είναι σε υποδομή, είτε σε παιδεία και άλλες υπηρεσίες. Οι χορηγίες, λοιπόν, που εντάσσονται στα κονδύλια της εταιρικής ευθύνης δεν πρέπει να είναι ούτε μικρές, ούτε αναλώσιμες, δεν πρέπει να έχουν τον χαρακτήρα της φιλανθρωπίας, αλλά πρέπει να καλύπτουν μεγάλες και άμεσες εθνικές ανάγκες. Το θέμα, λοιπόν, της συμμετοχής των επιχειρήσεων στη βελτίωση της χώρας και της κοινωνίας είναι νέο σήμερα, αλλά το αύριο έρχεται πολύ γρήγορα. Και είναι μια στιγμή που η αντιπάθεια κράτους και πολιτών για την επιχειρηματικότητα δείχνει να κάμπτεται, οπότε είναι ευκαιρία οι επιχειρήσεις να ανοίξουν τις τσέπες και τα μυαλά τους να βοηθήσουν τη χώρα. Διότι ο πατριωτισμός δεν μπορεί πλέον να είναι «κακιά λέξη» σε μια βυθισμένη χώρα.