Χαράλαμπος Ανθόπουλος

Ισως λοιπόν έχει κάποιο ενδιαφέρον να δούμε τι μπορεί και τι δεν μπορεί να κάνει ο εκλογικός νομοθέτης με βάση το ισχύον συνταγματικό πλαίσιο. Με την αναγκαία διευκρίνιση ότι αυτό που είναι συνταγματικά δυνατό δεν είναι κατ’ ανάγκην και πολιτικά δυνατό ή σκόπιμο.

Οσον αφορά την αλλαγή του εκλογικού συστήματος, για τρίτη φορά μετά το 2004, γεγονός που αποδεικνύει ότι η μειωμένη κινητικότητα γύρω από το εκλογικό σύστημα, την οποία επεδίωξε ο αναθεωρητικός νομοθέτης του 2001, δεν επαληθεύτηκε στην πράξη, ο εκλογικός νομοθέτης έχει ευρεία διακριτική ευχέρεια, αν και όχι στον βαθμό που του αναγνωρίζει το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο (ΑΕΔ), το οποίο θεωρεί σχεδόν συνταγματικά αδιάφορη την αρχή της ουσιαστικής ισότητας (ισοδυναμίας) της ψήφου. Ο εκλογικός νομοθέτης δεσμεύεται, όμως, από το άρθρο 54 παρ. 1 του Συντάγματος, το οποίο μεταθέτει τον χρόνο ισχύος κάθε νέου εκλογικού συστήματος για τις μεθεπόμενες εκλογές, εκτός αν υπάρξει πλειοψηφία 200 βουλευτών για την ισχύ του άμεσα από τις επόμενες εκλογές. Το σενάριο της αναθεώρησης του άρθρου 54 παρ. 1 ως προς το μέρος του που αφορά τον χρόνο ισχύος του νέου εκλογικού συστήματος, ώστε να μειωθεί η απαιτούμενη πλειοψηφία για την άμεση ισχύ του, κατά τη γνώμη μου προσκρούει στο άρθρο 110 παρ. 1 του Συντάγματος, αφού ο συγκεκριμένος κανόνας δικαίου εντός της διάταξης του άρθρου 54 παρ. 1 δεν ήταν αντικείμενο της προαναθεωρητικής απόφασης (βλ. Χ. Ανθόπουλος, Αναθεώρηση και άρθρο 54, σε: «Τα Νέα», 17.7.2019). Κατά τα άλλα, ο εκλογικός νομοθέτης μπορεί να επαναφέρει το σύστημα bonus όχι όμως απροϋπόθετο: δηλαδή είτε με τη θέσπιση ελάχιστου εκλογικού ποσοστού (γύρω στο 40 %) ως προϋπόθεσης για την κάρπωση του bonus, καλύτερα με τη μείωσή του στις 40 έδρες, είτε με κλιμάκωσή του ανάλογα με το επιτευχθέν εκλογικό ποσοστό πάλι μέχρι 40 έδρες. Υπό την εκδοχή του αυτή ή άλλη παρόμοια, ένα σύστημα bonus θα μπορούσε να γίνει αποδεκτό και από το ΚΙΝ.ΑΛ., ενώ και ο ΣΥΡΙΖΑ μετά την ανθεκτική επίδοσή του στις βουλευτικές εκλογές του 2019 ίσως να μην το έβλεπε κατά βάθος τόσο αρνητικά.

Η αύξηση του ορίου εισόδου στη Βουλή από 3% σε 4% ή το πολύ σε 5% είναι οριακά ανεκτή από συνταγματική άποψη, θα οδηγούσε όμως κατά πάσα πιθανότητα σε μια μείωση του αριθμού των κομμάτων που αντιπροσωπεύονται στη Βουλή, δηλαδή, τελικά, σε έναν περιορισμό του πολιτικού πλουραλισμού.

Τα περί αυξήσεως του αριθμού των βουλευτών Επικρατείας σε 20 αποτελούν προφανώς εσφαλμένες πληροφορίες. Ο ανώτατος επιτρεπτός αριθμός βουλευτών Επικρατείας είναι 15 (άρθρο 54 παρ. 3 Συντ.). Μολονότι το Σύνταγμα επιτρέπει τη μείωση του αριθμού των βουλευτών από 300 σε 250 ή και 200 (άρθρο 51 παρ. 1), νομίζω ότι αποτελεί πλέον ένα σταθερό στοιχείο του ελληνικού συνταγματικού δικαίου η εξάντληση του ανώτατου ορίου που επιτρέπει το άρθρο 51 παρ. 1.

Αφήσαμε τελευταίο το «αιώνιο» ζήτημα της ψήφου των εκτός επικρατείας Ελλήνων εκλογέων, με το οποίο θα ασχοληθούμε εκτενέστερα σε επόμενο άρθρο. Εδώ αρκούμαστε απλώς στην επισήμανση ότι το άρθρο 51 παρ. 4 του Συντάγματος, που αναφέρεται στο θέμα αυτό δεν «δημιουργεί» ex novo ένα δικαίωμα που δεν το είχαν οι Ελληνες του εξωτερικού, αλλά απλώς θέλει να διευκολύνει την άσκησή του (π.χ. με την επιστολική ψήφο). Επομένως, δεν τίθεται ζήτημα αλλοίωσης του εκλογικού αποτελέσματος, ούτε νόθευσης της λαϊκής βούλησης. Κλίνω λοιπόν υπέρ της άποψης ότι η οργάνωση της άσκησης του δικαιώματος αυτού θα πρέπει να διασφαλίζει την ίση επιρροή των Ελλήνων εκλογέων του εξωτερικού στο εκλογικό αποτέλεσμα και όχι απλώς την εκπροσώπησή τους με ευάριθμους βουλευτές Επικρατείας ή εκλογικών περιφερειών διασκορπισμένων ανά ήπειρο.