Hλιάνα Φωκιανάκη

Δεν είναι τυχαίο ότι μέσα σε δύο μήνες έγιναν δύο κλοπές μεγάλης αξίας πολιτιστικών εκθεμάτων στην Ελλάδα. Και δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει αν γίνει και τρίτη.

Όπως και σε άλλες χώρες που πέρασαν από περιόδους εσωτερικού αναβρασμού, σήψης και αποδιοργάνωσης έτσι και στην Ελλάδα η περίοδος αυτή είναι η πιο κατάλληλη για τους κλέφτες έργων τέχνης και τους αρχαιοκάπηλους. Μην τους κατηγορείτε, εμείς τους προσφέρουμε στην ουσία απλόχερα αυτή τη λεία. 

Μετά την κλοπή του Πικάσο και του Μοντριάν από την εθνική Πινακοθήκη, η κυρία Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα συνεχίζει την θητεία της ανενόχλητη. Μια θητεία που πέρασε κατά πολύ την ημερομηνία λήξης της. Σε αντίθεση με τα μουσεία όλου του κόσμου, που στην πλειονότητα τους αλλάζουν τους Διευθυντές τους ανά πενταετία –και συνήθως προτιμούν νέους ανθρώπους για να αντικαταστήσουν τους γηραιότερους -  η ελληνική κυβέρνηση εξακολουθεί και διατηρεί τους ίδιους ανθρώπους στις ίδιες θέσεις, κυρίως γιατί πολύ απλά δεν ενδιαφέρεται για την άνθηση και την προώθηση του πολιτισμού. 

Δεν είναι σοβαρό ζήτημα για τους πολιτικούς αυτής της χώρας ο πολιτισμός. Δεν υπάρχει σχέδιο, δεν υπάρχει πλάνο, δεν υπάρχει μέλλον. Ο πολιτισμός είναι κάτι σαν τους Ρομά στην Ελλάδα. Ζει εκτός του κράτους, μόνος και βρίσκει τρόπους επιβίωσης, αλλιώς... 

Είναι βαριές κουβέντες αυτές, αλλά δυστυχώς είναι αλήθεια. Ο πολιτισμός είναι η τελευταία τρύπα του ζουρνά στην Ελλάδα. Τον έχουμε δεδομένο. Τα αρχαία μας περιβάλλουν,  βρίσκονται γύρω μας, τα πατάμε, τα περπατάμε, χτίζουμε πάνω σε αυτά αλλά δεν τα αναδεικνύουμε όσο πρέπει. Ούτε φυσικά τα προστατεύουμε, ούτε συνειδητοποιούμε την αξία τους. Αν το κάναμε, σήμερα δεν θα έλειπαν 65 αγαλματίδια από το Μουσείο της Ολυμπίας. 

Τα πράγματα είναι απλά, όταν κάτι το αγαπάς πολύ το προστατεύεις με νύχια και με δόντια…και με αυτοθυσία. Και για τις αρχαιότητες υπάρχει ένας στοιχειώδης ιστός για την ανάδειξή τους, Απλά στοιχειώδης. 

Όσο για την σύγχρονη παραγωγή τέχνης…την θυμόμαστε μετά θάνατον –όπως στην περίπτωση Αγγελόπουλου- ή όταν ήδη την έχουν ανακαλύψει και προωθήσει στο εξωτερικό –όπως στην περίπτωση του Λάνθιμου. Σπουδαίοι νέοι Έλληνες καλλιτέχνες όπως η Χάρις Επαμεινώνδα (ατομική έκθεση στην TATE Modern του Λονδίνου στα 28 της χρόνια παρακαλώ) είναι άγνωστοι στο ευρύ κοινό. 

Εφημερίδες, τηλεοπτικά κανάλια, κρατικοί οργανισμοί, πολιτιστικοί φορείς και οργανισμοί του δημοσίου, προωθούν ημετέρους και τους ήδη καταξιωμένους –και κατά την ταπεινή μου γνώμη μπαγιατεμένους καλλιτέχνες. Και όταν λέω καταξιωμένους, εννοώ στα σαλόνια της ελληνικής μπουρζουαζίας και όχι στην διεθνή αρένα της τέχνης. Καλλιτέχνες άγνωστοι έξω από την Ελλάδα, οικειοποιούνται μουσεία, θέατρα αρχαία και μη, αίθουσες και μέγαρα, παρουσιάζοντας την επίσημη θέση της ελληνικής πολιτείας για το τι θα πει τέχνη ελληνική. Μια αδιάφορη, χλιαρή και ξεπερασμένη τέχνη που δεν ενδιαφέρει κανέναν παρά τους συγγενείς και φίλους, τους συνδαιτυμόνες στις κρατικές επιχορηγήσεις, τα λαμόγια και τους κρατικοδίαιτους. 

Και υπάρχει μια νέα τέχνη, που παλεύει μόνη της χωρίς επιδοτήσεις, που δανείζεται από φίλους για να συμμετέχει σε φεστιβάλ, σε εκθέσεις, για να παρουσιάσει εαυτόν σε διοργανώσεις. Που δεν τολμά να ζητήσει από το κράτος καμία βοήθεια γιατί ξέρει ότι δεν θα την λάβει αν δεν έχει μπάρμπα στο υπουργείο Πολιτισμού. 

Αυτή είναι και η ένδειξη της μεγάλης μας κατάντιας και μια από τις αμέτρητες αιτίες γιατί φτάσαμε εδώ που φτάσαμε. Δεν κάνουμε ούτε τα απολύτως απαραίτητα για να διατηρήσουμε την αρχαία ελληνική κληρονομιά και - ίσως ακόμα χειρότερα - δεν κάνουμε απολύτως τίποτα για να προωθήσουμε τους αξιολογότατους νέους έλληνες δημιουργούς σε μουσική, χορό, θέατρο, κινηματογράφο, εικαστικά, λογοτεχνία. 

Η χώρα αυτή δεν επενδύει στο πιο σημαντικό και καθοριστικό πράγμα για την εξέλιξη ενός ανθρώπου –την κουλτούρα. Όπως είπε κάποτε και ο Κένεντι, «ένα παιδί με ελλιπή εκπαίδευση, είναι ένα παιδί χαμένο». 

Μην μας κάνει λοιπόν εντύπωση που βλέπουμε πολλά από τα παιδιά μας στους δρόμους, να αντιδρούν σπασμωδικά, χωρίς να ξέρουν ακριβώς γιατί διαμαρτύρονται. Αντιδρούν -έστω ενστικτωδώς- στην αδράνεια, στην λεηλασία των ονείρων τους και στον άγευστο, άχρωμο, αδιάφορο πολιτισμό που τους έχουμε επιβάλλει.