Νέα κουλτούρα για την επαγγελματική εκπαίδευση στην Ελλάδα

Η διαδρομή της τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης στις χώρες της Ε.Ε. δείχνει ιδιαίτερα ελκυστική, καθώς απορροφά σχεδόν το μισό μαθητικό δυναμικό. Κάτι αντίστοιχο δεν παρατηρείται στη χώρα μας. Το Υπουργείο Παιδείας, συναισθανόμενο την εθνική σημασία της αναδιάρθρωσης και αναβάθμισης της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΕΕΚ), εκπόνησε ένα μελετημένο σχέδιο νόμου, το οποίο φιλοδοξεί να αλλάξει το τοπίο, παρέχοντας ποιοτικές επαγγελματικές προοπτικές και προσελκύοντας περισσότερους νέους ανθρώπους που ελπίζουν σε ένα καλύτερο μέλλον. 

Το «Εθνικό Σύστημα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης και Διά Βίου Μάθησης» (Ε.Σ.Ε.Ε.Κ.) σηματοδοτεί μια αλλαγή με αναπτυξιακή εκπαιδευτική και οικονομική δυναμική. Στόχος είναι η αντιμετώπιση διαπιστωμένων προβλημάτων, όπως η έλλειψη αξιοπιστίας στην πιστοποίηση των επαγγελματικών προσόντων, οι αλληλοεπικαλύψεις μεταξύ εκπαιδευτικών δομών, η ύπαρξη παρωχημένων προγραμμάτων σπουδών και η ανεπαρκής διασύνδεση με την αγορά εργασίας. Είναι γεγονός ότι κρίσιμοι τομείς της οικονομίας δεν υπηρετούνται από κατάλληλα καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό, ενώ την ίδια στιγμή η ανεργία των νέων παραμένει υψηλή. Ας σημειωθεί, επίσης, ότι τα προσόντα επιπέδων 3, 4 και 5 (που καλύπτουν τις βαθμίδες ανάμεσα στο Γυμνάσιο και τα Α.Ε.Ι.), αποκτώνται κυρίως μέσω της ΕΕΚ και εκτιμάται ότι θα αντιστοιχούν στα 2/3 των θέσεων εργασίας έως το 2030. 


Ωστόσο, για να υπάρξουν ουσιαστικά και μακροπρόθεσμα οφέλη από ένα μεταρρυθμιστικό νομοθέτημα απαιτείται ο σχεδιασμός μιας νέας κουλτούρας. Απαιτείται η διαμόρφωση μιας νέας συλλογικής αντίληψης για την ισότιμη αξία και την αναγκαιότητα όλων των κρίκων της κοινωνικής και οικονομικής αλυσίδας, για να μας βγάλει από την περιχαράκωση της σκέψης που μας κληροδότησε το παρελθόν. Άλλωστε, μερικοί από τους πολυπληθέστερους και αναντικατάστατους επαγγελματικούς τομείς, όπως ο κατασκευαστικός ή ο επισιτιστικός, στηρίζονται σε ειδικότητες ΕΕΚ, οι οποίες σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να θεωρούνται υποτιμητικά ως λύση ανάγκης  αλλά ως συνειδητή επιλογή ατομικής και κοινωνικής προόδου. 

Βέβαια, η αλλαγή κουλτούρας (με την έννοια ενός τρόπου σκέψης και δράσης, που καθορίζει και ιεραρχεί τις προτεραιότητές μας) απαιτεί κόπο και χρόνο. Προϋποθέτει πρωτίστως να δοθεί έμφαση όχι μόνο στο «πώς» θα γίνει κάτι αλλά κυρίως στο «γιατί». Απαιτεί οριοθέτηση στόχων: τι θέλουμε και τι δεν θέλουμε ως κοινωνία, τι χρειαζόμαστε και τι όχι. Για παράδειγμα, σίγουρα θέλουμε οι νέοι μας να μπορούν να αναπτύξουν τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντά τους. Να επιλέγουν συνειδητά την εκπαιδευτική διαδρομή μέσα από την οποία θα αναπτύξουν τις κλίσεις τους. Σίγουρα θέλουμε η προσφερόμενη εκπαίδευση να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της εποχής, της κοινωνίας και της αγοράς εργασίας. Θέλουμε τα αποκτηθέντα προσόντα να είναι πιστοποιημένα, να οδηγούν σε επαγγελματικά δικαιώματα και σε επιθυμητές θέσεις εργασίας. Θέλουμε άτομα με δεξιότητες του μέλλοντος, με υψηλή τεχνική και επαγγελματική εξειδίκευση. Το νομοσχέδιο της Κυβέρνησης προβλέπει για όλους αυτούς τους στόχους, οι οποίοι μπορούν να υλοποιηθούν με την αναβάθμιση της ΕΕΚ. 

Καθοριστικό ρόλο στην αλλαγή κουλτούρας παίζει ο Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός, κυρίως στη βαθμίδα του Γυμνασίου, όχι μόνο με την παροχή πλήρους και έγκυρης πληροφόρησης αλλά με ενισχυμένη, σοβαρή, συστηματική και βιωματική διδασκαλία, ώστε οι μαθητές να ανιχνεύουν κλίσεις, δεξιότητες, προσωπικές αξίες και επιδιώξεις. Η ανάδειξη των ικανοτήτων κάθε ατόμου οδηγεί στην αυτογνωσία και τη συνειδητοποίηση της καταλληλότητας μιας εκπαιδευτικής ή επαγγελματικής επιλογής. Σε κάθε περίπτωση, το νομοσχέδιο προβλέπει ως ασφαλιστική δικλείδα να υπάρχει διαπερατότητα από τη μία βαθμίδα στην άλλη, αν για οποιονδήποτε λόγο ένα άτομο αναθεωρήσει την προγενέστερη επιλογή του.

Επιπλέον, στην αλλαγή κουλτούρας συντελεί ο συστηματικός τρόπος επικοινωνίας και προβολής του μηνύματος. Η ενεργοποίηση της κοινωνίας, ώστε να ενστερνιστεί νέες ιδέες και συμπεριφορές συνιστά βασική προτεραιότητα του κράτους. Επομένως, μία καμπάνια ουσιαστικής ενημέρωσης, όχι μόνο μαθητών και γονέων αλλά και του συνόλου της κοινωνίας, για την αναβάθμιση της ΕΕΚ και τις ανταποδοτικές προοπτικές της, είναι πάρα πολύ σημαντική.

Εν κατακλείδι:  Αν δεν θέλουμε να αφήσουμε το ανθρώπινο κεφάλαιο της χώρας ανεκμετάλλευτο και να το οδηγήσουμε στην ανεργία ή στη μετανάστευση, θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι η επαγγελματική κατάρτιση αποτελεί ένα μέσο προστασίας για όσους βρίσκονται στο περιθώριο της εργασίας, βελτιώνοντας τις επαγγελματικές και οικονομικές τους προοπτικές. Στο πλαίσιο αυτό, η πρόταση της Κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας για το «Εθνικό Σύστημα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης και Διά Βίου Μάθησης» (Ε.Σ.Ε.Ε.Κ.) καλύπτει κενά και ανοίγει ευκαιρίες εξέλιξης, καταξίωσης και ευημερίας. Για τους νέους ανθρώπους και συνολικά για την πρόοδο της χώρας.