Από την πανδημία μέχρι τις πυρκαγιές

Έτσι έχουμε κληθεί να αντιμετωπίσουμε τόσα προβλήματα τα τελευταία χρόνια με πιο χαρακτηριστικά την πανδημία του COVID-19 και του καπνίσματος, το μεταναστευτικό αλλά και τις πυρκαγιές. Όλα συνδέονται αιτιολογικά με τις προαναφερθείσες αλλαγές στην ανθρώπινη ζωή, με μια ιδιαιτερότητα του μεταναστευτικού ζητήματος βέβαια, που οφείλεται και σε άλλα αίτια.
Οι κρίσεις όμως, εκτός από τα καταστρεπτικά αποτελέσματα που έχουν, δίνουν και τροφή για σκέψη με σκοπό την αντιμετώπισή τους. Παγκοσμίως παρατηρούμε ότι η αντίδραση ορισμένων ανήσυχων πνευμάτων στην επιστήμη είναι ιδιαίτερα δημιουργική, στοχεύοντας στην αντιμετώπιση της κρίσης. Στο θέμα, για παράδειγμα, της πανδημίας COVID-19 η ευρεσιτεχνία των επιστημόνων στη Γερμανία απέφερε το πρώτο εμβόλιο κατά του COVID-19 με ιδιαίτερα καλά αποτελέσματα και η οργανωμένη παραγωγή των εμβολίων από τη φαρμακοβιομηχανία προσέφερε στην ανθρωπότητα πλέον μια ασπίδα στο μεγάλο πρόβλημα που προέκυψε. Αντίστοιχα και άλλοι επιστήμονες ανά τον κόσμο έχουν συμβάλει με τις δικές τους ανακαλύψεις ή παρατηρήσεις στον περιορισμό της πανδημίας ή στην αντιμετώπιση της νόσου με νέα φάρμακα που τώρα δοκιμάζονται.

Στη χώρα μας επίσης έχουν γίνει σημαντικότατες καινοτόμες ερευνητικές προσπάθειες, χωρίς όμως να μετουσιώνονται σε οργανωμένη παραγωγή και εξαγωγή γνώσης. Επιστήμονες από πολλά κέντρα της Ελλάδας έχουν αντιδράσει δημιουργικά στην κρίση COVID-19, αλλά δεν έχουν τύχει της ανάλογης υποστήριξης. Ένα παράδειγμα είναι η ταχεία κινητοποίηση του Εργαστηρίου Ιστολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και των συνεργαζόμενων εργαστηρίων, στην προτυποποίηση και επικύρωση εγχώριων διαγνωστικών πρωτοκόλλων για τη διάγνωση του ιού SARS-Covid-19. Μάλιστα κατάφεραν πολύ γρήγορα οι επιστήμονες να αναπτύξουν μονοκλωνικά αντισώματα για τη δημιουργία αξιόπιστου rapid test στην Ελλάδα, η ευαισθησία του οποίου ήταν τουλάχιστον η ίδια, αν όχι και καλύτερη, από τα χρησιμοποιούμενα rapid test από την αρχή της πανδημίας. Παρά όμως την άμεση αντίδραση των επιστημόνων και την ενημέρωση της πολιτείας, αυτή η προσπάθεια δεν μετουσιώθηκε σε εμπορική επιτυχία στο εξωτερικό λόγω προβλημάτων στην οργάνωση παραγωγικών μονάδων, ενώ και στη χώρα μας έχει περιορισμένη χρήση, σε ορισμένα μόνο εργαστήρια. Προτιμώνται τα εισαγόμενα προϊόντα για ευρεία χρήση, χωρίς απαραίτητα να είναι πιο οικονομικά όπως αναφέρουν ειδικοί επί του θέματος.

Δυστυχώς δεν είναι η πρώτη φορά που δεν μπορούμε συστηματικά να υποστηρίξουμε ως πολιτεία με τα ανάλογα θεσμικά όργανα, καινοτόμες προσπάθειες στην επιστήμη αλλά και σε άλλους τομείς. Έτσι, δύσκολα εξάγουμε γνώση η οποία θα μπορούσε να είναι ένας σημαντικός μοχλός ανάπτυξης της χώρας μας. Παρά τις προσπάθειες κάποιων ανθρώπων τα τελευταία χρόνια αυτές δεν μετουσιώνονται σε πολιτική, όπως γίνεται σε άλλα κράτη, όπως για παράδειγμα στην Ελβετία και στο Ισραήλ. Προσωπικά έχω βιώσει την πολύ μεγάλη προσπάθεια που απαιτείται για τη λήψη πατέντας τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό. Χρειάζεται κάποιος να καταναλώσει αποκλειστικά σχεδόν τον χρόνο του στην προσπάθεια αυτή, με τον κίνδυνο να μην ολοκληρωθεί ποτέ η διαδικασία, λόγω έλλειψης χρηματοδότησης για την υποστήριξη των αιτήσεων αυτών.

Έτσι στη χώρα μας δεν έχουμε να επιδείξουμε κάποια συστηματική και οργανωμένη δομή για την υποστήριξη της καινοτομίας σε οποιονδήποτε τομέα. Παρακολουθώντας τις τελευταίες ημέρες για μια ακόμα φορά το μεγάλο πρόβλημα των πυρκαγιών στη χώρα μας, αναλογίζεται κάποιος αν έχουν προταθεί καινοτόμες λύσεις για την πρόληψη και αντιμετώπιση των πυρκαγιών. Είναι βέβαιο ότι πολλοί θα έχουν ασχοληθεί και θα έχουν προταθεί διάφοροι τρόποι για να αποφεύγονται οι καταστροφικές συνέπειες των πυρκαγιών. Ένας πολίτης παρακολουθώντας όλα αυτά τα χρόνια τις δηλώσεις ειδικών και μη για τις πυρκαγιές, τις αλληλοκατηγορίες για πολιτικές ευθύνες μεταξύ κομματικών παρατάξεων, τις μεταθέσεις ευθυνών από τον ένα φορέα στον άλλο, έχει δει πολύ μικρά δείγματα προόδου. Αν εξαιρέσει κάποιος την σημαντική εξέλιξη στην άμεση εκκένωση των οικισμών με τη χρήση της τεχνολογίας, δεν μπορούμε να καυχηθούμε ως κράτος ότι έχουμε ένα επιτυχημένο μοντέλο πρόληψης και αντιμετώπισης των πυρκαγιών. Το αντικείμενο της μόνιμης αντιπαράθεσης που ακούει ο μέσος πολίτης αφορά την ευθύνη του δασαρχείου και της ανάλογης περιφέρειας ή δήμου και το εάν επαρκεί ο αριθμός των εναέριων μέσων για την κατάσβεση της εκάστοτε φωτιάς. Αποτέλεσμα είναι να είμαστε στην δεύτερη θέση μέχρι τα μέσα Αυγούστου - πίσω μόνο από την Ιταλία- στην έκταση των καμένων δασών στην Ευρωπαϊκή ΄Ένωση.

Με δεδομένο λοιπόν ότι, πρώτον, είμαστε μια μικρή χώρα όσον αφορά το έμψυχο υλικό, αλλά και τις οικονομικές μας δυνατότητες και δεν μπορούμε να επενδύσουμε σε πολλούς τομείς, δεύτερον, η συχνότητα των πυρκαγιών αναμένεται να αυξάνεται τόσο στη χώρα μας όσο και παγκόσμια, και τέλος τρίτον, ότι έχουμε πολύ υψηλού επιπέδου επιστημονικό προσωπικό, αλλά και μεγάλη πλέον εμπειρία στις πυρκαγιές από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, θα πρέπει αυτή η κρίση να γεννήσει δημιουργία. Μας δίνεται μία μεγάλη ευκαιρία να εκμεταλλευθούμε όλες τις τεχνολογικές εξελίξεις της εποχής μας από δορυφόρους και drones μέχρι επίγεια και εναέρια μέσα κατάσβεσης. Οφείλουμε λοιπόν να αντιπαρέλθουμε όλα τα θεσμικά κωλύματα και να χρηματοδοτήσουμε ένα οργανωμένο πρόγραμμα για την πρόληψη και αντιμετώπιση των πυρκαγιών -προφανώς εκτός πολιτικών αντιπαραθέσεων- και με μακροπρόθεσμο πλάνο, με σκοπό να γίνουμε μια χώρα πρότυπο στον τομέα αυτό. Αποτελεί επιτακτική ανάγκη να το υποστηρίξουμε και σαν κοινωνία και σαν πολιτεία για να καταφέρουμε για πρώτη φορά να εξάγουμε γνώση στο εξωτερικό.


Κ. Τούτουζας
Καθηγητής Καρδιολογίας ΕΚΠΑ