Το στρατευμένο αφήγημα των μύθων

Στο συλλογικό τόμο «Πέρα από τη λιτότητα /για μια νέα δυναμική στην ελληνική οικονομία» με επιστημονική επιμέλεια των καθηγητών Δημήτρη Βαγιάνου, Νίκου Βέττα, Κώστα Μέγηρ και Χριστόφορου Πισσαρίδη (Βραβείο Νομπέλ Οικονομίας 2010) που κυκλοφορεί από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης βρήκα μια σοβαρή εξήγηση για αυτούς τους μύθους.

Νομίζω πως αυτή η εξήγηση μας αφορά και μας ενδιαφέρει όλους … Έτσι,  κάθε φορά που θα «βλέπουμε» πλέον στρατευμένους τίτλους σε κομματικά και άλλα φιλοκυβερνητικά φύλλα (πάσης προέλευσης και σκοπιμότητας) να θυμόμαστε!

Ακολουθεί ένα απόσπασμα από τον πρόλογο της έκδοσης: «Πριν και κατά τη διάρκεια της κρίσης αναπτύχθηκαν και καλλιεργήθηκαν αρκετοί μύθοι. Αρχικά, πως η ελληνική οικονομία ήταν δήθεν προστατευμένη και δεν θα επηρεαζόταν από τις διεθνείς αναταράξεις. Η εσωστρέφεια της οικονομίας και η μεγαλύτερη εξάρτησή της από το κράτος είχε ως συνέπεια να αργήσει να εκδηλωθεί η κρίση στην Ελλάδα σε σχέση με άλλες, περισσότερο ανοικτές, ευρωπαϊκές οικονομίες. Όταν όμως τελικά η κρίση έφτασε, έλαβε σχεδόν υπαρξιακά χαρακτηριστικά: μετά την εκδήλωσή της, αμφισβητήθηκε αν μια οικονομία με τη δομή της ελληνικής μπορεί να συμπορεύεται με τις άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες και αν θα ήταν εφικτές οι απαραίτητες δομικές προσαρμογές.

Ένας δεύτερος μύθος ήταν πως η κρίση μπορούσε να ξεπεραστεί χωρίς ύφεση, την οποία δήθεν επέφεραν απλώς τα προγράμματα προσαρμογής –τα μνημόνια–, που ήταν εύκολο να αποφευχθούν. Η ύφεση θα ήταν μικρότερη αν είχαν γίνει διαφορετικές επιμέρους επιλογές, όμως, δεδομένων των ελλειμμάτων, ήταν αναπόφευκτη. Επίσης, όταν λόγω των υψηλών ελλειμμάτων και του υψηλού χρέους χάθηκε η πρόσβαση στις διεθνείς αγορές κεφαλαίου, η υπαγωγή σε πρόγραμμα προσαρμογής και επιτήρησης ήταν επίσης αναπόφευκτη. Το ζήτημα ήταν ποια επιμέρους χαρακτηριστικά θα είχαν τα προγράμματα, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο θα εφαρμόζονταν στην πράξη.

Ένας τρίτος μύθος ήταν πως την κρίση την προκάλεσε η υιοθέτηση του ευρώ και πως τη λύση θα την έδινε η επιστροφή στο προηγούμενο νόμισμα, τη δραχμή. Η υιοθέτηση του κοινού νομίσματος επέτρεψε την ταχύτερη άνοδο των εισοδημάτων και τη μεγέθυνση της οικονομίας και, ως συνέπεια, η προσαρμογή που ακολούθησε ήταν πιο έντονη. Όμως τα δομικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας ήταν βαθύτερα και προϋπήρχαν της υιοθέτησης του κοινού νομίσματος. Η έξοδος από το ευρώ, εκτός από την περαιτέρω βίαιη μείωση των αξιών όλων των περιουσιακών στοιχείων στη χώρα, θα δυσχέραινε την άσκηση αξιόπιστης οικονομικής πολιτικής για μακρό χρονικό διάστημα, και ειδικότερα την πραγματοποίηση των απαραίτητων παραγωγικών επενδύσεων και την ενδυνάμωση των θεσμών. Ένας τέταρτος μύθος ήταν πως το οικονομικό πρόβλημα της Ελλάδας ήταν απλώς το μεγάλο δημόσιο χρέος, και πως, εάν αυτό διαγραφόταν, η κρίση θα τελείωνε. Όμως, ούτε τα προβλήματα ανταγωνιστικότητας θα έλυνε μια υποθετική διαγραφή χρέους ούτε οι πιστωτές θα δέχονταν τέτοια διαγραφή χωρίς αυστηρούς όρους. Και βέβαια, η μονομερής διαγραφή του χρέους θα είχε μακροχρόνιες καταστροφικές συνέπειες, τόσο οικονομικές όσο και πολιτικές.

Τέλος, αντίστοιχος με τον μύθο πως για την κρίση ευθύνονται τα “μνημονιακά” προγράμματα είναι και ο μύθος ότι αρκεί η λήξη τους για να ξεπεραστεί η κρίση. Η ελληνική οικονομία θα βρίσκεται σε αυστηρή επιτήρηση από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και από τις αγορές στο ορατό μέλλον και, σε κάθε περίπτωση, η χώρα δεν θα μπει σε τροχιά βιώσιμης ανάπτυξης αν δεν συντελεστούν ουσιαστικές αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας των αγορών και του κράτους».