Μιχάλης Στούκας

Φέτος συμπληρώθηκαν 51 χρόνια από τις 17 Νοεμβρίου 1973 και τα γεγονότα που οδήγησαν σε μια σειρά εξελίξεων: την πτώση Παπαδόπουλου, την κατάληψη της εξουσίας από τον «αόρατο δικτάτορα» Ιωαννίδη, το πραξικόπημα στην Κύπρο και την τουρκική εισβολή και κατοχή μεγάλου μέρους της μαρτυρικής Μεγαλονήσου.

Ανάμεσα σε όσα ειπώθηκαν ή γράφτηκαν φέτος, ιδιαίτερη εντύπωση μας προκάλεσε μια ανάρτηση της κυρίας Αφροδίτης Λατινοπούλου, προέδρου της «Φωνής Λογικής» και ευρωβουλευτού, για τους έξι μύθους σχετικά με το Πολυτεχνείο. Το σχετικό άρθρο στο protothema.gr έχει πάνω από 1.320 σχόλια, όπου όπως είναι λογικό υπάρχουν πολλές και διαφορετικές απόψεις.

Καθώς μελετήσαμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον όσα αναφέρει η κυρία Λατινοπούλου εντοπίσαμε σημεία με τα οποία διαφωνούμε έντονα. Θα «απαντήσουμε» με το σημερινό μας άρθρο εκφράζοντας βέβαια προσωπική άποψη.

Να ξεκαθαρίσω ότι λόγω ηλικίας ήταν αδύνατο να είμαι παρών μέσα ή έξω από το Πολυτεχνείο το 1973. Όμως έξω από το Πολυτεχνείο βρίσκονταν συγγενικά μου πρόσωπα και φίλοι τους, που όταν άρχισε να αγριεύει η κατάσταση έφυγαν για να γλιτώσουν τα χειρότερα. Μέσα στο Ίδρυμα βρισκόταν ως την εκκένωσή του ξάδελφός μου β΄ βαθμού, φοιτητής της τότε ΑΣΟΕΕ (νυν ΟΠΑ). Ο συγκεκριμένος δεν διεκδίκησε ποτέ κανένα αξίωμα, δεν θεωρούσε ότι έκανε κάτι συγκλονιστικό και εργάστηκε ως λογιστής, στον ιδιωτικό τομέα, μέχρι το αναπάντεχο και μάλλον πρόωρο τέλος της ζωής του στα 62 του, πριν 10 χρόνια περίπου. Συνεπώς μπορώ να επικαλεστώ και τις μαρτυρίες κάποιων ανθρώπων που ήταν παρόντες στο Πολυτεχνείο και σίγουρα γνωρίζουν πολύ περισσότερα από εμάς τους νεότερους.

Η κυρία Λατινοπούλου αναφέρεται σε «έξι μύθους». Δεν κάνει λόγο όμως για τις «πηγές» αυτών των μύθων. Ο καθένας και η καθεμία μπορούν να λένε ό, τι θέλουν. Το θέμα είναι ποιος ή ποια λέει κάτι, όχι τι λέει…

Σύμφωνα με τον «1ο Μύθο», «το Πολυτεχνείο ανήκει στην Αριστερά». Εδώ συμφωνούμε μαζί της, ότι το Πολυτεχνείο δεν ανήκει στην Αριστερά αλλά σε όλους τους Έλληνες Δημοκράτες. Σε άρθρο μας την Κυριακή 17/11/2024 επισημάναμε ότι το ΚΚΕ παραδέχεται ότι καθυστέρησε να αντιληφθεί τη δυναμική του φοιτητικού κινήματος. Είναι όμως βέβαιο ότι πολλοί φοιτητές και πολλές φοιτήτριες που βρίσκονταν μέσα στο Πολυτεχνείο ήταν προσκείμενοι/-ες στην Αριστερά. Μονοπώλιο στους λαϊκούς αγώνες όμως, κάτι που διεκδικούν συχνά οι Αριστεροί, δεν υπάρχει…

Σύμφωνα με τον «2ο Μύθο», υπήρχαν στο Πολυτεχνείο «εκατοντάδες νεκροί». Σωστά επισημαίνει η κυρία Λατινοπούλου ότι αυτό δεν ισχύει. Σύμφωνα με το πόρισμα Τσεβά ,όσο και με το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, που ξεκίνησε το 2002 να αναζητά στοιχεία, υπάρχουν τα ονόματα 24 νεκρών πλήρως τεκμηριωμένα και 16 που δεν έχουν ταυτοποιηθεί. Ανάμεσά τους και η Toril Margrethe Engeland, 22 ετών, Νορβηγίδα η οποία βρισκόταν για διακοπές στην Ελλάδα και πυροβολήθηκε από άγνωστο στις 23.30 της 16.11.73. Στην Πλατεία Αιγύπτου, κατά τον Δ. Τσεβά, σε άλλο σημείο κατά τον ιστορικό του ΕΙΕ Λεωνίδα Καλλιβρετάκη. Η άτυχη κοπέλα βρέθηκε μάλλον σε λάθος σημείο, τη λάθος στιγμή. Η αναφορά της κυρίας Λατινοπούλου στην Ηλένια, που την αναζητούσε ο καλός της και τελικά αποδείχθηκε ότι ήταν μοντέλο που διαφήμιζε σαμπουάν, χωρίς την αναφορά στην αδικοχαμένη Τόριλ, δημιουργεί εσφαλμένες εντυπώσεις. Ανόητοι και ανεύθυνοι υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι τουλάχιστον 40 άτομα έχασαν τη ζωή τους στις 16 και 17 Νοεμβρίου 1973, με αφορμή την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Υπήρχαν επίσης και 2.000 τραυματίες, πολλοί από τους οποίους μέσα στο Πολυτεχνείο. Οι σχεδόν συνομήλικοι των φοιτητών και φοιτητριών Λοκατζήδες που μπήκαν στο Ίδρυμα, περισσότερο προστάτευσαν τους έγκλειστους σε αυτό από τα χτυπήματα των μαινόμενων αστυνομικών, παρά τραυμάτισαν κάποιους ή κάποιες…

Σύμφωνα με τον «3ο Μύθο» της κυρίας Λατινοπούλου, «το τανκ έλιωσε 3-4 φοιτητές». Παρατήρηση πρώτη: Άρμα μάχης, όχι τανκ, κυρία Λατινοπούλου. Έχοντας υπηρετήσει 16 μήνες στα Τεθωρακισμένα ως Έφεδρος Λοχίας (και άλλους 2 στο Μηχανικό στην αρχή της θητείας μου) θα εισέπραττα 5Φ, κάθε φορά που θα χρησιμοποιούσα τη λέξη τανκ. Παρατήρηση δεύτερη: Ειπώθηκε ή γράφτηκε ποτέ από επίσημα χείλη ότι το άρμα μάχης, με ΑΠΜΑ τον Υπίλαρχο (όχι Ίλαρχο όπως έγραψα εκ παραδρομής την Κυριακή 17/11) Γουνελά, σκότωσε κάποιον ή κάποια κατά την είσοδό του στο Πολυτεχνείο; Μόνο η Ομότιμη Καθηγήτρια του ΕΚΠΑ και συγγραφέας κυρία Πέπη Ρηγοπούλου που βρισκόταν στην πύλη του ΕΜΠ τραυματίστηκε από θραύσματα των αυτοκινήτων που είχαν τοποθετηθεί από τους φοιτητές πίσω από αυτή και διαλύθηκαν από το ΑΜΧ-30. Διάφοροι μπαρουφολόγοι ή κάποιοι σπεκουλαδόροι μπορεί να λένε διάφορα για την εισβολή του άρματος στο Πολυτεχνείο. Μια πολιτικός, αρχηγός κόμματος και ευρωβουλευτής μάλιστα οφείλει να τα αγνοεί.

Ο «4ος Μύθος» κατά την κυρία Λατινοπούλου, είναι ότι «ολόκληρη η κοινωνία αντιστάθηκε». Σύμφωνα με την ίδια, το Πολυτεχνείο ήταν μια «εξέγερση μερικών εκατοντάδων νεαρών (θα μπορούσε να είναι και ηλικιωμένων;) φοιτητών… και επ’ ουδενί δεν υποστηρίχθηκε από χιλιάδες κόσμου». Εδώ κάνετε σοβαρό λάθος, κυρία Λατινοπούλου. Δεν ήταν μερικές εκατοντάδες οι φοιτητές, ήταν πολλές εκατοντάδες. Μέσα στο Πολυτεχνείο υπήρχαν και πολλοί απλοί πολίτες, οικοδόμοι κυρίως, οι οποίοι συνελήφθησαν κατά την καταστολή της εξέγερσης. Έξω δε από το Πολυτεχνείο υπήρχαν, και όσο περνούσαν οι μέρες γίνονταν περισσότεροι, χιλιάδες απλοί πολίτες. Αυτό το βεβαιώνουν και οι αυτόπτες μάρτυρες στους οποίους αναφέρθηκα στην αρχή του άρθρου, αλλά και δεκάδες φωτογραφίες τις οποίες μάλλον δεν έχει δει η κυρία Λατινοπούλου…

Σύμφωνα με τον «5ο Μύθο» της κυρίας Λατινοπούλου «το Πολυτεχνείο έριξε τη χούντα». Ο έμπειρος και διορατικός Σπυρίδων Μαρκεζίνης, πρωθυπουργός της κυβέρνησης Παπαδόπουλου, όταν αυτός έγινε Πρόεδρος της Δημοκρατίας είχε ενημερώσει τον δικτάτορα: «Πρόσεξε, θα σε ρίξει ο Ιωαννίδης», για να λάβει την απάντηση: «Τι λες τώρα, ο Δημήτρης είναι Αρσακειάδα». Ο Ιωαννίδης όντως έριξε τον Παπαδόπουλο και διορίζοντας ΠτΔ τον Στρατηγό Φαίδωνα Γκιζίκη και μια κυβέρνηση από «μαριονέτες» κράτησε τον ρόλο του «αόρατου δικτάτορα» για τον εαυτό του. Η χούντα βέβαια έπεσε από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο στις 20 Ιουλίου 1974 και την κατάληψη του 3% της μαρτυρικής Μεγαλονήσου. Το υπόλοιπο 34% του κυπριακού εδάφους καταλήφθηκε όπως είναι γνωστό με τον «Αττίλα 2» τον Αύγουστο του 1974 όταν πρωθυπουργός της Ελλάδας ήταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Τι ακριβώς έγινε μεταξύ Ιωαννίδη, CIA, Ελλήνων πολιτικών, Μακάριου και άλλων, ώσπου να φτάσουμε στο μοιραίο πραξικόπημα της 16/7/1974, μάλλον δεν θα το μάθουμε ποτέ. Εκεί νομίζουμε ότι «παίχτηκε» το μέλλον της Κύπρου…

Κλείνουμε με τον «6ο Μύθο» της κυρίας Λατινοπούλου, «το κεφάλι (γλυπτό) που συμβολίζει την εξέγερση του Πολυτεχνείου απεικονίζει τον ιστορικό Νίκο Σβορώνο ενταγμένο στον ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ». Σωστό είναι αυτό. Δημιουργός του γλυπτού ήταν ο Μέμος Μακρής (γνωστός κι από τα αντάρτικα χαρτονομίσματα στα οποία είχαμε αφιερώσει εκτενές άρθρο) και όντως το γλυπτό απεικονίζει τον ιστορικό Νίκο Σβορώνο, στέλεχος του ΕΑΜ. Ατυχής έμπνευση θεωρούμε. Τι σημαίνει όμως αυτό; Ότι δεν έγινε εξέγερση του Πολυτεχνείου;

Κλείνοντας, η κυρία Λατινοπούλου αναφέρει ότι για όλα αυτά θα πρέπει να καταργηθεί ο εορτασμός της εξέγερσης του Πολυτεχνείου από τη Δημόσια Παιδεία και «όποιος δάσκαλος ή καθηγητής θέλει να γιορτάσει με μαθητές του μπορεί κάλλιστα να το κάνει στον ελεύθερο χρόνο του». Πώς το φαντάζεται αυτό η κυρία Λατινοπούλου; Κάτι σαν Κρυφό Σχολειό; Μια έξοδο δασκάλων και καθηγητών με μαθητές και μαθήτριες για καφέ όπου οι εκπαιδευτικοί θα παραδίδουν μαθήματα ιστορίας κατά το δοκούν; Ή μήπως βραδινή έξοδο σε κάποιο κλαμπ ή μπαρ που σερβίρει ποτά μπόμπες, με ταυτόχρονα μαθήματα ιστορίας;

Κυρία Λατινοπούλου, για να μαθαίνετε, η Επέτειος του Πολυτεχνείου καθιερώθηκε για πρώτη φορά ως σχολική εορτή, στις 17 Νοεμβρίου 1981 από την πρώτη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ που είχε ανέβει στην εξουσία ένα μήνα πριν. Κι αυτό έγινε καθώς τόσο οι εκπαιδευτικοί όσο και οι μαθητές/-ριες της εποχής, γνωρίζοντας πολύ καλύτερα τα νωπά ακόμα γεγονότα ουσιαστικά το επέβαλαν.

Να ενημερώσουμε εσάς και όχι μόνο, ότι στα χρόνια της δικτατορίας, εορταζόταν η 21η Απριλίου. Μαθητές και μαθήτριες συμμετείχαν στις εκδηλώσεις και απήγγειλαν ποιήματα-ύμνους για τον δικτάτορα Γ. Παπαδόπουλο και την «εθνοσωτήριο επανάσταση». Μαθητής Δημοτικού στις αρχές της δεκαετίας του 1970, θυμάται μέχρι σήμερα το ποίημα που είπε τότε:

«Έσωσες την Ελλάδα μας, απ’ τη φαυλοκρατία.
Χάρισες στην πατρίδα μας γνήσια δημοκρατία.
Χαρά κι ελευθερία.»

(Όλα αυτά, ιδιαίτερα τη γνήσια, πλέρια Δημοκρατία, τα χάρισε στην Ελλάδα ο Γ. Παπαδόπουλος…).

Στη διάρκεια της επτάχρονης δικτατορίας, πολλοί σκοτώθηκαν. Άλλοι τραυματίστηκαν. Άλλοι βασανίστηκαν, στην Μπουμπουλίνας, τη Μεσογείων ή το ΕΑΤ-ΕΣΑ. Οι φοιτητές και οι φοιτήτριες ήταν πρωτοπόροι πολλών κινητοποιήσεων. Ακόμα και τίποτα να μην είχε γίνει στο Πολυτεχνείο (βέβαια έγιναν πάρα πολλά), μια μέρα γιορτής στα σχολεία, αφιερωμένη στην αντίσταση κατά της δικτατορίας πρέπει να υπάρχει. Κάποιοι και κάποιες έχασαν τη ζωή τους, κάποιοι άλλοι υπέστησαν φρικτά βασανιστήρια με ανεπανόρθωτες βλάβες στην υγεία τους (βλ. Σ. Μουστακλής), κάποιοι και κάποιες διαδήλωναν, με τους αστυνομικούς να τους ρίχνουν ροπαλιές, για να μπορεί σήμερα η κομψή και περιποιημένη κυρία Λατινοπούλου να μιλά ελεύθερα για μύθους κ.λπ. Κι αν κάποιες και κάποιοι εξαργύρωσαν με διάφορους τρόπους τη συμμετοχή τους στη φοιτητική εξέγερση του Πολυτεχνείου είναι δικό τους πρόβλημα. Οι περισσότεροι και περισσότερες που πήραν μέρος στην εξέγερση έγραψαν ιστορία, έστω κι αν αυτή δεν θα τους αναφέρει ποτέ στις δέλτους της…