Μιχάλης Στούκας

Η απομάκρυνση από την εξουσία του Μπασάρ αλ Άσαντ, που κυβερνούσε τη χώρα από το 2000, αποτέλεσε έκπληξη για πολλούς…

Αν σκεφτούμε ότι ανέλαβε την εξουσία μετά τον θάνατο του πατέρα του, Χαφέζ αλ Άσαντ που κυβερνούσε τη Συρία από το 1971 μετά από πραξικόπημα, η οικογένεια Άσαντ κυβέρνησε τη Συρία για 53 χρόνια! Να σημειώσουμε πληροφοριακά ότι ο Μπασάρ, δευτερότοκος γιος του Χαφέζ, βρέθηκε στην εξουσία «από σπόντα» μετά τον θάνατο του πρωτότοκου αδελφού του Μπασέλ, που αποτελούσε την πρώτη επιλογή του πατέρα τους, σε τροχαίο δυστύχημα το 1994.

Και για τη διάδοχη κατάσταση στη Συρία βέβαια υπάρχει αβεβαιότητα. Ο νέος, ντε φάκτο ηγέτης Αμπού Μοχάμεντ αλ Γκολάνι (που κατάγεται από την περιοχή του Γκολάν, σύμφωνα με τον καθηγητή κύριο Ιωάννη Μάζη, και όχι Τζολάνι) ήταν υψηλόβαθμο στέλεχος της Αλ Κάιντα από το 2003 ως το 2016. Η εξευγενισμένη εμφάνισή του, με κοντά μαλλιά και περιποιημένα γένια, δεν αρκεί για να πείσει ότι η Συρία θα γίνει πλέον μια δημοκρατική χώρα και ότι οι πολίτες της θα απολαμβάνουν τις ελευθερίες εκείνες τις οποίες στερήθηκαν από τους αυταρχικούς Άσαντ (πατέρα και γιο).

Ένας από τους πρώτους που έσπευσαν να επωφεληθούν από την αλλαγή ηγεσίας στη Συρία ήταν ο Ταγίπ Ερντογάν που πιθανότατα είχε και ενεργό συμμετοχή στην ανατροπή Άσαντ. Οι Κούρδοι που δρουν με βάση συριακά εδάφη και αποτελούν μεγάλο πονοκέφαλο για την Τουρκία, ο Ερντογάν θεωρεί ότι πλέον θα εξολοθρευτούν. Από ποιους όμως; Από συριακές δυνάμεις; Από τουρκικές δυνάμεις; Θα δεχθεί ο Γκολάνι να παραδώσει ουσιαστικά στην Τουρκία έδαφος της Συρίας;

Πιο εύκολα φαίνονται τα πράγματα για τον Ερντογάν στο κομμάτι «ανοικοδόμηση της Συρίας» όπου οι τουρκικές κατασκευαστικές εταιρείες μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο. Εκείνο που έχει σχέση με την Ελλάδα και χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή είναι μια πιθανή συμφωνία Τουρκίας-Συρίας για την οριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) μεταξύ των δύο χωρών, με αυθαίρετο τρόπο, αγνοώντας το Διεθνές Δίκαιο, για πολλοστή φορά και τα νόμιμα δικαιώματα Ελλάδας και Κύπρου στην Ανατολική Μεσόγειο. Το μόνο αρνητικό μέχρι στιγμής σημείο που διαφαίνεται στον ορίζοντα από τις εξελίξεις στη Συρία για την Τουρκία, είναι ότι η Ρωσία που ουσιαστικά κρατούσε στην εξουσία τον Άσαντ, βρίσκεται ξαφνικά περιθωριοποιημένη. Οι φωνές εναντίον της Τουρκίας στη χώρα του Πούτιν ακούγονται, κάποιες μάλιστα είναι εκκωφαντικές. Και, τουλάχιστον, όσοι έχουν διαβάσει άρθρα μας για τις σχέσεις Ρωσίας-Τουρκίας στο παρελθόν, ξέρουν ότι το ειδυλλιακό κλίμα ανάμεσά τους ήταν πάντα σύντομο και οι πόλεμοι μεταξύ της τσαρικής Ρωσίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν πολλοί και αιματηροί.

Εκείνο που μας προβληματίζει περισσότερο απ’ όλα όμως είναι η διαφαινόμενη απουσία της Ελλάδας από τις εξελίξεις στη Συρία. Ο Άσαντ δεν ανατράπηκε ξαφνικά στις 8 Δεκεμβρίου 2024. Υπήρχε, ιδιαίτερα από τουρκικής πλευράς, χρόνια προσπάθεια απομάκρυνσής του. Τα γνώριζε όλα αυτά το Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών; Το ζητούμενο δεν είναι βέβαια η Ελλάδα να διατηρούσε με κάποιον τρόπο τον Άσαντ στην εξουσία αλλά να είναι έτοιμη για την επόμενη ημέρα. Μήπως για μία ακόμη φορά πιαστήκαμε στον ύπνο; Ποιες κινήσεις κάνει η χώρα μας για να αποτρέψει πιθανή οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ Συρίας και Τουρκίας; Είναι δυνατόν να μην έχει οριοθετηθεί ακόμα η ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου, η οποία εμφανίστηκε ξανά στο προσκήνιο, καθώς αποτελεί εμπόδιο στα σχέδια του Ερντογάν; Και για το τουρκολιβυκό μνημόνιο υπήρχαν διαβεβαιώσεις από αρμόδιους ότι δεν θα εφαρμοστεί, δυστυχώς όμως, όχι απλά «πέρασε» στον Ο.Η.Ε. αλλά μάλλον αποτελεί και όχι μόνο για την Τουρκία, τετελεσμένο γεγονός… Η Τουρκία, ως άλλος λύκος, περιμένει την αναμπουμπούλα για να επωφεληθεί. Οι χαοτικές καταστάσεις (βλ. Λιβύη, Συρία) είναι το αγαπημένο της μενού. Παράνομο το τουρκολιβυκό μνημόνιο, σύμφωνοι, αλλά δεν τολμάμε να το θίξουμε. Η Τουρκία δημιουργεί παράνομες καταστάσεις τις οποίες στη συνέχεια παγιώνει και τελικά τις νομιμοποιεί. Το παράδειγμα της Κύπρου που παραμένει διχοτομημένη 50 και πλέον χρόνια μετά την τουρκική εισβολή και κατοχή, είναι το πλέον χαρακτηριστικό.

Παρά τα «ήρεμα νερά» των τελευταίων μηνών στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, η γειτονική χώρα δεν παύει να διεκδικεί θαλάσσιες περιοχές που δεν της ανήκουν παρεμβαίνοντας έμπρακτα κάποιες φορές (βλ. Κάσος), ενώ αν και οι δηλώσεις του τύπου «θα ‘ρθουμε ξαφνικά μια νύχτα» έχουν εκλείψει, δεν λείπουν οι εμπρηστικές φωνές, όχι από κάποιους γραφικούς τύπους, αλλά από ανθρώπους που έχουν ασκήσει εξουσία και βρίσκονται κοντά στον Ερντογάν. Πρόσφατο παράδειγμα, ο πρώην Υπουργός Άμυνας Χουλουσί Ακάρ που δήλωσε κυνικά και απερίφραστα πριν λίγες μέρες: «Αλλάχ θέλοντος, μια μέρα Τούρκοι στρατιώτες θα κολυμπήσουν ως το Καστελλόριζο» (σημ.: το Καστελλόριζο γράφεται με δύο «λ» όπως η Ελλάδα, όπως μας έχουν παρακαλέσει να τονίζουμε κάποιοι καλοί φίλοι από το ακριτικό νησί). Ενοχλεί η ύπαρξη, αλλά κυρίως η ελληνικότητα του Καστελλόριζου και των γύρω από αυτό νησιών τους Τούρκους, αλλά δεν έχουν νομικά ερείσματα. Με την ιταλοτουρκική Συνθήκη του 1932, οι Τούρκοι επωφελήθηκαν από ένα κενό της Συνθήκης της Λωζάνης (1923) σχετικά με την κυριαρχία νησίδων και βραχονησίδων στα Δωδεκάνησα και ενσωμάτωσαν ορισμένα κοντά στο Καστελλόριζο. Κάπου εκεί τελειώνει οποιαδήποτε κυριαρχική σχέση τους με τα ακριτικά νησιά του ΝΑ Αιγαίου.

Επανερχόμαστε όμως στην αδράνεια, τη φαινομενική τουλάχιστον, του ΥΠΕΞ. Δεν είναι μόνο οι ελληνοτουρκικές σχέσεις όπου συμπεριφερόμαστε ως Επιμηθείς και όχι ως Προμηθείς. Το ίδιο συμβαίνει και με την Αλβανία αλλά και τη, λεγόμενη, Βόρεια Μακεδονία. Δεν είναι δυνατόν ο Έντι Ράμα να έρχεται όποτε θέλει στην Ελλάδα και να κάνει προεκλογικές (;) συγκεντρώσεις, μετά την απαράδεκτη συμπεριφορά του απέναντι στη χώρα μας, με αποκορύφωμα την υπόθεση Μπελέρι, ούτε ο Σκοπιανός πρωθυπουργός (και όχι πρόεδρος, όπως διαβάσαμε κάπου…) Χρίστιαν Μίτσκοσκι, προσερχόμενος στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στην Ουάσινγκτον (18 Δεκεμβρίου 2024) να δηλώνει ανερυθρίαστα ότι «οι Μακεδόνες πολίτες και η Μακεδονία αξίζουν μια θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση» και από την ελληνική πλευρά να μην υπάρχουν αντιδράσεις. Κι αν με την απαράδεκτη Συμφωνία των Πρεσπών επί ΣΥΡΙΖΑ υποτίθεται ότι λύθηκε το λεγόμενο «μακεδονικό», οι βόρειοι γείτονές μας φαίνεται ότι δεν μπορούν να ξεφύγουν από τα παραμύθια που τους δίδασκαν επί χρόνια.

Πού είναι λοιπόν «η περήφανη εξωτερική πολιτική» που έλεγε ο Ανδρέας Παπανδρέου; Πήγε περίπατο η «πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική» μας; Ποια ήταν η τελευταία διπλωματική μας επιτυχία; Η είσοδος της Κύπρου στην Ε.Ε. πριν από είκοσι και πλέον χρόνια; Μάλλον… Έχουμε κατηγορηθεί ως εθνικιστές, φασίστες κ.λπ. Σε κανένα άρθρο μας δεν έχουμε αναφέρει ότι πρέπει να εισβάλουμε σε άλλη χώρα για να προσαρτήσουμε εδάφη που θεωρούμε ότι μας ανήκουν. Ούτε καν σε φιλικές συζητήσεις έχουμε πει κάτι τέτοιο, ούτε το πιστεύουμε. Δεν μπορούμε να ανεχθούμε όμως την Ελλάδα ως αρνί περιτριγυρισμένο από πεινασμένους λύκους. Και ακόμα κι αν η Τουρκία έχει οχταπλάσιο πληθυσμό από αυτόν της χώρας μας, πέρα από τα εσωτερικά της προβλήματα με τους Κούρδους και θρησκευτικές μειονότητες, δεν μπορούμε να δεχόμαστε συνεχώς προκλήσεις και προσβολές ή να περιμένουμε μονίμως από ξένες χώρες να μας υποστηρίξουν για τους δικούς τους λόγους.

Στην εξωτερική πολιτική δεν χωράνε συναισθηματισμοί, ηττοπάθειες και υπερβολική ανοχή. Βλέπουμε πόσο «ταλαιπωρεί» η Βουλγαρία τα Σκόπια, με το «βέτο» της στην ευρωπαϊκή πορεία τους. Από την 1/1/2025 ως το τέλος του 2026 η χώρα μας θα είναι ένα από τα μη μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του Ο.Η.Ε. Θα αξιοποιήσει αυτό το πλεονέκτημα ή θα αποτελέσει και αυτή η διετία χαμένο χρόνο; Οι Έλληνες, οι περισσότεροι τουλάχιστον, πληρώνουν από το υστέρημά τους για αεροπλάνα, φρεγάτες, εσχάτως και για τον «διπλό θόλο» που θα θωρακίσει όπως διατυμπανίζεται, τα νησιά του Αιγαίου.

Ας κάνει και το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών αυτό που πρέπει: περισσότερες πρωτοβουλίες, στρατηγικές συμμαχίες, αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων που προσφέρει η θέση της χώρας μας, αυστηρές απαντήσεις σε προκλητικές δηλώσεις ξένων επισήμων κ.λπ. Όχι κύριοι και κυρίες του ΥΠΕΞ. Δεν αξίζει στην Ελλάδα ο ρόλος του κομπάρσου. Η συντριπτική πλειοψηφία όσων ζούμε σ’ αυτή τη χώρα(εξαιρούνται κάποιοι, ανάμεσά τους και οι γελωτοποιοί των σχολίων του protothema.gr με τις εξωφρενικές και ατεκμηρίωτες απόψεις τους) είμαστε περήφανοι που γεννηθήκαμε Έλληνες. Η Ελλάδα πρέπει να είναι πρωταγωνίστρια. Φροντίστε λοιπόν να βρεθεί στη θέση που της αξίζει στην παγκόσμια διπλωματική σκακιέρα και μην αφήνετε τον κάθε τυχάρπαστο να την προσβάλει ή να την απειλεί…