Νεφέλη Λυγερού

Μόνο στη δική της χώρα την χειροκροτούν όλοι μαζί, με λίγες, όπως πάντα, εξαιρέσεις. Κάποιοι οικονομολόγοι χαρακτήρισαν την επιμονή της να μην λειτουργήσει συλλογικά ως αυτοκτονικό ιδεασμό. Αυτή την φορά, εξάλλου, απέναντί της δεν στέκεται ένας εύκολος αντίπαλος, όπως ήταν η Ελλάδα το 2010 και το 2015.

Αντιθέτως. Εκατόμβες νεκρών και μουδιασμένες, αλλά και αγανακτισμένες ευρωπαϊκές κοινωνίες εξωθούν ακόμα και τους πιο μετριοπαθείς ηγέτες, να υψώσουν ανάστημα. Όλοι, εξάλλου, βλέπουν ότι τα χειρότερα είναι μπροστά, ο τυφώνας θα αργήσει να κοπάσει. Η Μέρκελ τα έβαλε με κάτι που υπερβαίνει την τρέχουσα πολιτική, που ήξερε να κουμαντάρει στις συνόδους της ΕΕ.

Εν καιρώ πανδημίας, όταν δοκιμάζονται τα πάντα, ίσως δεν είναι καλή ιδέα η Γερμανία να πετάει στον κάλαθο των αχρήστων την πολυδιαφημισμένη αλλά εμπράκτως απούσα κοινοτική αλληλεγγύη. Ακόμα και όταν αυτό συμβαίνει σε μία «γερμανική Ευρώπη». Το γεγονός ότι οι Γερμανοί επέλεξαν να μην αντιμετωπίσουν τον κορονοϊό ως κοινό εχθρό, αλλά να κοιτάξουν αποκλειστικά και μόνο το «σπίτι» τους, είναι η σταγόνα που ξεχειλίζει το ποτήρι.

Δεν είναι η πρώτη φορά που η στάση της καγκελαρίου αποδεικνύεται εξωφρενικά ιδιοτελής. Είναι, όμως, πρωτόγνωρο το πόσο δυσκολοχώνευτη είναι από τους περισσότερους ευρωπαϊκούς λαούς σήμερα η γερμανική ιδιοτέλεια. Μέχρι τώρα, την έκρυβε με περισσή υποκρισία πίσω από αβάσταχτη ηθικολογία. Και βέβαια εκμεταλλευόταν τις πολιτικές αντιθέσεις στις χώρες-μέλη που ζημίωνε για να βρει και εκεί θιασώτες που την δικαίωναν ότι επιβάλει ρεαλιστικά μέτρα. Σκληρή, αλλά ρεαλιστική!

Τη μία έφταιγαν οι διεφθαρμένοι Έλληνες και οι σπατάλες τους. Την άλλη οι τεμπέληδες και διεφθαρμένοι Νότιοι. Εξάλλου, όλα έχουν να κάνουν με την οπτική γωνία του καθενός: δεν είναι λιτότητα, είναι νοικοκύρεμα! Πλέον, ακόμα και οι πλέον επιεικείς, ακόμα και οι μέχρι πρότινος θαυμαστές της δυσκολεύονται να βρουν μία δικαιολογία. Η ωμή πλέον αλήθεια είναι ότι η Γερμανία στη δύσκολη στιγμή αποδομεί τον λόγο ύπαρξης του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.

Η έλλειψη ανεκτικότητας και ευελιξίας, η στείρα ιδιοτέλεια και αλαζονεία, αποτελεί –έτσι και αλλιώς– branding, δύσκολο στην προώθησή του. Μέχρι τώρα, όμως, κουτσά-στραβά οι Γερμανοί τα κατάφερναν. Όταν, όμως, στην Ιταλία και στην Ισπανία οι νεκροί μεταφέρονται με φορτηγά και οι υπόλοιποι βρίσκονται καθηλωμένοι στο σπίτι τους βιώνοντας πρωτόγνωρα αισθήματα φόβου για το μέλλον και την επιβίωσή τους, ε τότε δεν υπάρχει και πολύς χώρος για αυταπάτες.

Σ’ αυτές τις συνθήκες, χωρίς αμφιβολία, η στάση της Μέρκελ απογυμνώνεται από επικοινωνιακά ευρήματα και ιδεολογικά στερεότυπα. Το εφιαλτικό παρελθόν της Γερμανίας επανέρχεται σαν σκιά στον ευρωπαϊκό ουρανό. Η καγκελάριος δεν φημιζόταν ποτέ για τις ιδεολογικές αρχές της, παρότι φρόντιζε πάντα να πουλάει ευρωπαϊσμό. Το παράδοξο πλέον είναι ότι αυτοαναιρείται πλήρως. Δείχνει, όπως και σύσσωμο σχεδόν το γερμανικό πολιτικό σύστημα, να μην συνειδητοποιεί ότι αυτές τις ημέρες θα σφραγιστεί η δημόσια εικόνα της Γερμανίας στα μάτια των ευρωπαϊκών λαών. Εθνικισμός, αλαζονεία και ιδιοτέλεια είναι το τρίπτυχο που χαρακτηρίζει τη στάση του Βερολίνου και απειλεί να τινάξει στον αέρα το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.

Για τον Σαρτρ η «κόλαση είναι οι άλλοι»: το βλέμμα τους μας ορίζει και αποκαλύπτει την ασχήμια. Στην προκειμένη, το βλέμμα των άλλων τείνει να γίνει πιο επικριτικό από ποτέ. Είναι σαν να πήρε η πανδημία τα προσχήματα και να αποκαλύφθηκε το πραγματικό πρόσωπο της Γερμανίας και μάλιστα σε μία στιγμή που όλοι έχουν το βλέμμα τους στυλωμένο σ’ αυτή.