Επιχειρήσεις κι εργαζόμενοι όταν ο κορωνοϊός χτυπήσει την πόρτα της εταιρίας

Είναι σκόπιμο και αν ναι, είναι εφικτό. αλλά και ηθικό, να ελέγχουν την προσωπική ζωή των εργαζομένων (πχ θέατρο, σινεμά, κέντρα διασκέδασης, και ταξίδια); Και πως να αντιμετωπίσουν το πρώτο επιβεβαιωμένο περιστατικό που μπορεί να προκύψει μέσα στις επόμενες ώρες ή μέρες. Η πρώτη εικόνα δείχνει τόσο τις Ελληνικές όσο και τις επιχειρήσεις στο εξωτερικό, ως αρχικό τρόπο αντίδρασης, να ακυρώνουν επαγγελματικά ταξίδια, να περιορίζουν τις επισκέψεις, ακόμα και πελατών, στις εγκαταστάσεις της εταιρίας και να περιορίζουν τις συναντήσεις μεταξύ στελεχών στις απόλυτα απαραίτητες. Παράλληλα πριμοδοτούν την επικοινωνία μέσω ηλεκτρονικών μέσων και βολιδοσκοπούν τις προθέσεις για εργασία από το σπίτι. Αυτές οι πρώτες-προληπτικές- κινήσεις των επιχειρήσεων δεν έχουν υγειονομική αλλά επιχειρηματική βάση.

Τι κάνουμε αν αρρωστήσει κάποιος εργαζόμενός μας;

Το άκουσμα της είδησης, «ο κ. Χ από τον λογιστήριο, που ασθενεί από την προηγούμενη εβδομάδα, διαγνώστηκε με COVID-19» σήμερα φαίνεται ικανό να προκαλέσει παράλυση στην ανώτερη διοίκηση και στους εργαζόμενους της εταιρίας.

Κάποιες επιχειρήσεις, έχουν απάντηση ή μπαίνουν εσπευσμένα στην κούρσα διαμόρφωσης σχεδίων επιχειρηματικής συνέχειας (business continuity). Τέτοια σχέδια προβλέπουν διαδικασίες πρόληψης και ανάκτησης από πιθανές απειλές στην εταιρία. Δύσκολο να έχει προβλεφθεί η επιδημία από τον COVID-19, αλλά υπάρχουν οι βάσεις και η διαδικασία. Στόχος τέτοιων σχεδίων είναι η διασφάλιση ότι το προσωπικό και τα περιουσιακά στοιχεία προστατεύονται και είναι σε θέση η εταιρία να λειτουργεί σε περιπτώσεις κρίσης. Για τις επιχειρήσεις που παρέχουν υπηρεσίες υπάρχουν μηχανισμοί και μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις έχουν τεθεί σε εφαρμογή. Στήνουν εκτός του φυσικού χώρου της εταιρίας ομάδες εργασίας. Φτιάχνουν διατμηματικές κυψέλες εργασίας.* Οργανώνουν το έδαφος για τηλεργασία. Η βιομηχανία όμως, που παράγει με την βοήθεια ακριβού και βαρύ παραγωγικού εξοπλισμού, πως μπορεί να αντιμετωπίσει μια ενδεχόμενη περίπτωση COVID-19 σε εργαζόμενό της; Η πιο απλή πρακτική είναι να αυξηθεί το απόθεμα τελικών προιόντων και να αποθηκευτούν σε αποθήκες – κέντρα διανομής εκτός εγκαταστάσεων (3rd party logistics centers). Σε πρόσφατη συζήτηση, με επιχειρηματία στο χώρο της γαλακτοβιομηχανίας, τόνισε πως είναι τόσο στενά τα περιθώριά στις εταιρίες του κλάδου του, που αν κλείσει η παραγωγή του για 4 μόνο μέρες -και όχι για 14, που πιθανά θα χρειαστεί- θα έχει πρόβλημα επιβίωσης, η κατά τα λοιπά, εύρωστη επιχείρησή του.

Το Υπουργείο Εργασίας εργάζεται προς την κατεύθυνση της θέσπισης πλαισίου που θα ξεκαθαρίζει το τοπίο και, θα δίνει κατευθύνσεις στις επιχειρήσεις στο καυτό αυτό θέμα. Όμως Με ποιες προϋποθέσεις κλείνει μερικώς ή συνολικά μια επιχείρηση; Για πόσο χρονικό διάστημα; Ποια θα είναι η διαδικασία επανέναρξης λειτουργίας; Ο ΕΟΔΥ όρισε τι σημαίνει στενή επαφή με βεβαιωμένο κρούσμα με COVID-19. Σε ένα εργασιακό περιβάλλον είναι άτομα με άμεση σωματική επαφή με τον ασθενή (π.χ. χειραψία), άτομα με απροφύλακτη επαφή με μολυσματικές εκκρίσεις ασθενή (πχ WC προσωπικού), άτομα με συνεργασία πρόσωπο με πρόσωπο σε απόσταση <2 μέτρα και για >15 λεπτά, άτομα που παρέμειναν με τον ασθενή σε κλειστό χώρο (π.χ. αίθουσα συσκέψεων) σε απόσταση <2 μέτρα και για >15 λεπτά. Θα συνταχθεί όμως νέο κείμενο οδηγία του ΕΟΔΥ με πιο σαφής οδηγίες ή θα υπάρξει νομοθετική πρωτοβουλία; Από την μία περιμένει η αγορά την κατάληξη των ζυμώσεων στο υπουργείο, από την άλλη ξέρει πως αν νομοθετηθεί κάτι άκαμπτο και οριζόντιο δεν θα υλοποιηθεί για λόγους επιβίωσης των επιχειρήσεων. Άρα θα πρέπει μέσα στις τελικές αποφάσεις και προδιαγραφές να συμπεριληφθούν περιθώρια ευελιξίας και εκτίμησης της κατάστασης ανά επιχείρηση, για να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα προσαρμοσμένα στις ανάγκες του κάθε ενδιαφερόμενου και να μην είναι εξοντωτικά. Μία τέτοια πρόβλεψη όμως είναι δύσκολο και να εφαρμοστεί και να επιτηρηθεί.

Η ευκολία του να κλείνεις προληπτικά ένα σχολείο δεν υπάρχει στις επιχειρήσεις.

Κι επειδή πολύς λόγος γίνεται για ανυπαρξία του κράτους, δεν μιλώ για κυβερνήσεις. Αναφέρομαι στο υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο στο οποίο θα μπορούσε να υπάρχει εγκατεστημένο ήδη ένα δομημένο, έστω και πρωτόλειο, διαχειριστικό σύστημα σε όλες τις ελληνικές επιχειρήσεις για πρόληψη και αντιμετώπιση ζητημάτων υγείας και ασφάλειας εργαζομένων που προκύπτουν από μολυσματικές ασθένειες.

Τεχνικοί ασφαλείας και Ιατροί εργασίας. Υπερπολύτιμοι για να μένουν αδρανοποιημένοι.

Αν και δεν αξιοποιείται όσο θα μπορούσε, ήδη υπάρχει ο υποχρεωτικός θεσμός του τεχνικού ασφαλείας. Οι τεχνικοί ασφαλείας έχουν καθήκον να εντοπίζουν πιθανούς κινδύνους για την υγεία των εργαζομένων και να προτείνουν προληπτικά και προστατευτικά μέτρα. Στις υποχρεώσεις τους είναι η επιτήρηση εφαρμογής των προληπτικών μέτρων από την επιχείρηση με επισκέψεις και η ενημέρωση της διοίκησης για τυχόν παρατηρήσεις και ευρήματα. Σε λίγες περιπτώσεις αναγνωρίζονται με την ανωτέρω διαδικασία οι βιολογικοί κίνδυνοι για την υγεία των εργαζομένων στην εργασία τους. Ένας τέτοιος είναι η εξάπλωση μολυσματικών ασθενειών, όπως είναι η περίπτωση COVIC-19. Αναμενόμενο μια και ο πιο απλός βιολογικός κίνδυνος σε κάθε χώρο εργασίας, που είναι η μετάδοση ασθενειών στις τουαλέτες προσωπικού, συνήθως λείπει από την γραπτή εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου (ΓΕΕΚ) των εταιριών. Την εν λόγω μελέτη οφείλουν να εκπονούν και να διαθέτουν επικαιροποιημένη οι επιχειρήσεις. Ακόμη λιγότερες είναι οι περιπτώσεις που έχουν σχεδιαστεί και καταγράφονται προληπτικά μέτρα για την μετάδοση μολυσματικών ασθενειών και ακόμη πιο λίγες οι περιπτώσεις που τα μέτρα αυτά ελέγχονται στην εφαρμογή τους όπως θα έπρεπε, κατά τις τακτικές επισκέψεις από τον τεχνικό ασφαλείας.

Επιπλέον υπάρχει για τις επιχειρήσεις με πάνω από 50 εργαζόμενους η υποχρέωση να υπάρχει συνεργασία με ιατρό εργασίας. Από εδώ πέρα εκτός από σπάνιες περιπτώσεις, δεν υπάρχει πρόβλεψη υποστήριξης από τον ιατρό εργασίας, πέρα από την τήρηση ενός τυπικού προγράμματος επισκέψεών του. Όμως δεν ευθύνονται ούτε οι τεχνικοί ασφαλείας ούτε οι ιατροί εργασίας. Υπάρχουν στρεβλώσεις στην αγορά. Είναι ανεπαρκής από την μια ο αριθμός ιατρών εργασίας στην χώρα μας, λόγω του ότι είναι μια μη δημοφιλής ιατρική ειδικότητα και από την άλλη είναι εξαιρετικά υπαμειβόμενοι οι τεχνικοί ασφαλείας με αποτέλεσμα να μην διατίθεται ο απαραίτητος χρόνος για εκπόνηση ολοκληρωμένων ΓΕΕΚ και αναλυτικό έλεγχο των επιχειρήσεων. Το αποτέλεσμα είναι πως παρά την νομική υποχρέωση για συνεργασία με τεχνικό ασφαλείας και ιατρό εργασίας, να μην υπάρχει μια βάση στις επιχειρήσεις για να ‘’πατήσει’’ επάνω η όποια πολιτική πρόληψης για την προστασία εργαζομένων και επιχείρησης από τον COVID-19 που θα αποφασιστεί από τις Αρχές.

Εν αναμονή των εξελίξεων και σαν τεχνική συμβουλή: πρέπει να ξεκινήσουν άμεσα, όσες επιχειρήσεις δεν το έχουν ήδη κάνει, την εκτίμηση ρίσκου, δηλαδή σε ποια σημεία η φύση της εργασίας αφήνει πιθανότητα μετάδοσης του COVID-19, την εφαρμογή διαβαθμισμένων προληπτικών μέτρων με έμφαση στα σημεία που θα αξιολογηθούν ως υψηλού ρίσκου και τέλος να οργανώσουν και να θέσουν σε άμεση εφαρμογή σύστημα ιχνηλασιμότητας προσωπικού, συνεργατών και επισκεπτών στους χώρους και τις δραστηριότητες της επιχείρησης και των εργαζομένων της.

* Ο Νίκος Γδοντέλης είναι Βιολόγος (Bsc, Msc). Είναι Διευθύνων Σύμβουλος της AG ADVENT AE και επικεφαλής της πρωτοβουλίας POSI SHIELD που είναι το πρόγραμμα ασπίδα για την πρόληψη και έλεγχο μολυσματικών ασθενειών στα ξενοδοχεία και επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών.