«Turkaegean» και «Ataturk»: Πολεμώντας νομικά την Τουρκία με «όπλο» τον Κεμάλ Ατατούρκ

Η Τουρκία ασκεί εξωτερική πολιτική χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα. Πρόσφατα το έκανε με την καταχώριση από τον Τουρκικό Οργανισμό για την Προβολή και Ανάπτυξη του Τουρισμού της ένδειξης “TURKAEGEAN” ως σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.), για να διακρίνει σε όλη την Ε.Ε. υπηρεσίες που σχετίζονται, μεταξύ άλλων, με τον τουρισμό, τις μεταφορές και την εκπαίδευση. Αν και παραμένει άξιο απορίας γιατί το Γραφείο Διανοητικής Ιδιοκτησίας τις Ε.Ε. (EUIPO) προέβη στην καταχώριση του “TURKAEGEAN”, υπογραμμίζεται και η δική μας ευθύνη ως χώρας, καθώς δεν υποβάλαμε λόγους αντίρρησης πριν την καταχώρισή του.

Οι δυσμενείς συνέπειες για τη χώρα μας διαφαίνονται με το εξής σενάριο:

Φανταστείτε ένα ιδιωτικό σχολείο στην Κω που επιθυμεί να καταχωρίσει ως σήμα της Ε.Ε. ή ακόμα και ως εθνικό (ελληνικό) σήμα μια ένδειξη που περιλαμβάνει τη λέξη “AEGEAN”. Η Τουρκία θα επικαλεστεί το σήμα “TURKAEGEAN” που έχει ήδη καταχωρίσει και για υπηρεσίες εκπαίδευσης και πιθανότατα η αίτηση του ιδιωτικού σχολείου θα απορριφθεί. Συνεπώς, η Τουρκία μπορεί να επιδίδεται κάθε φορά σε έναν υβριδικό πόλεμο δια δικογράφων για την παρεμπόδιση της χρήσης του “AEGEAN” από οποιονδήποτε επιχειρήσει να καταχωρίσει εφεξής τη λέξη “AEGEAN” για υπηρεσίες σχετικές με αυτές για τις οποίες το “TURKAEGEAN” καταχωρίστηκε. Φανταστείτε, επίσης, να χρησιμοποιήσει η Τουρκία το “TURKAEGEAN” όχι μόνο για την προβολή του τουριστικού της προϊόντος, όπως γίνεται ήδη, αλλά και για υπηρεσίες μεταφορών (π.χ. αεροπορική εταιρεία “TURKAEGEAN AIRLINES”!).

Ευτυχώς η νομοθεσία επιτρέπει στην ελληνική πλευρά να ζητήσει, ακόμα και μετά την καταχώριση, την ακύρωση του “TURKAEGEAN”, προκειμένου να αποφευχθεί η μονοπώληση της ένδειξης “AEGEAN” από τη γείτονα χώρα.

Για να πετύχει την ακύρωση, η Ελλάδα μπορεί να προβάλει τους κατά νόμο «απόλυτους λόγους για το απαράδεκτο» της συγκεκριμένης καταχώρισης, και ιδίως την περιγραφικότητα του “TURKAEGEAN” και την αντίθεσή του στα χρηστά ήθη ή τη δημόσια τάξη.

Η περιγραφικότητα του TURKAEGEAN

Σύμφωνα με το νόμο, για να καταχωριστεί ένα σήμα θα πρέπει να έχει διακριτική δύναμη, ή αλλιώς διακριτικό χαρακτήρα, δηλαδή να μπορεί να διακρίνει τις υπηρεσίες και τα προϊόντα που αφορά, ώστε ο καταναλωτής να τα ξεχωρίζει πλέον χάρη στο σήμα. Σε αντίθετη περίπτωση δεν γίνεται δεκτό.

Ειδικά για την καταχώριση ενός γεωγραφικού όρου ως σήματος, σύμφωνα με τη νομολογία, αν ο καταναλωτής αντιλαμβάνεται την ένδειξη ως γεωγραφικό όρο και η ένδειξη περιγράφει έναν τόπο που αναμενόμενα συνδέεται με συγκεκριμένες υπηρεσίες, τότε η ένδειξη δεν μπορεί να καταχωριστεί ως σήμα, καθώς στερείται διακριτικότητας και απορρίπτεται ως περιγραφική. Πράγματι, η ένδειξη Αιγαίο (AEGEAN) συνιστά γεωγραφικό όρο που συνδέεται αναμενόμενα από τον καταναλωτή με υπηρεσίες ταξιδιών και αναψυχής. Ομοίως, περιγραφικό είναι και το συνθετικό “TURK” του γεωγραφικού όρου «Τουρκία».

Τα παραπάνω εξετάστηκαν και στην απόφαση του Τμήματος Προσφυγών του ΕUIPO για το σήμα “Aegean Luxury”. Στη συγκεκριμένη υπόθεση το σήμα απορρίφθηκε, καθώς ο EUIPO έκρινε ότι το “Aegean Luxury” (= πολυτελείς υπηρεσίες στο Αιγαίο) περιγράφει απλώς (και δεν διακρίνει) στην πραγματικότητα το είδος, την ποιότητα και τον τόπο παροχής των υπηρεσιών. Απορία προκαλεί γιατί οι εξεταστές της αίτησης του «TURKAEGEAN» δεν έλαβαν υπόψη τους την απόφαση αυτή, προκειμένου να μην κάνουν δεκτή την καταχώρισή του, αφού όσο περιγραφικό είναι το “Aegean Luxury”, άλλο τόσο είναι και το “TURKAEGEAN”!

Αξιοποιώντας την παραπάνω νομολογία της “Aegean Luxury”, η Ελλάδα μπορεί να πετύχει την ακύρωση του σήματος “TURKAEGEAN” ως προς τις ξενοδοχειακές υπηρεσίες, τις υπηρεσίες τουριστικού πρακτορείου και τις συναφείς με αυτές. Η ακύρωση, ωστόσο, του σήματος για τον λόγο της περιγραφικότητας θα γίνει μόνο για τις υπηρεσίες που αναφέρθηκαν και όχι για τις υπόλοιπες για τις οποίες καταχωρίστηκε, όπως για παράδειγμα οι υπηρεσίες εκπαίδευσης, για τις οποίες θα παραμείνει ισχυρό. Γι’ αυτό και θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στον επόμενο λόγο ακύρωσης.

Η αντίθεση του “TURKAEGEAN” στη δημόσια τάξη και στα χρηστά ήθη

Λόγω της αντίθεσης στη δημόσια τάξη και τα χρηστά ήθη, το Τμήμα Προσφυγών του EUIPO ακύρωσε το σήμα “ATATURK”, κατόπιν μάλιστα αίτησης ακύρωσης που άσκησε η ίδια η Τουρκία.

Η απόφαση τόνισε ότι το όνομα του Ατατούρκ είναι κρατικό σύμβολο μεγάλης πνευματικής και πολιτικής σημασίας για τον τουρκικό λαό και, ως εκ τούτου, η όποια καταχώρισή του ως εμπορικού σήματος θα συνιστούσε αντίθεση στη δημόσια τάξη και στα χρηστά ήθη, τα οποία κρίνονται με βάση την ιστορία κάθε λαού και τους γλωσσικούς, κοινωνικούς, θρησκευτικούς και πολιτισμικούς παράγοντες διαμόρφωσής της. Γι’ αυτό και ακύρωσε το σήμα ATATURK, θεωρώντας ότι προσβάλλει τον μέσο Ευρωπαίο καταναλωτή με τουρκική καταγωγή.

Αντίστοιχα, η σημασία του Αιγαίου για τον ελληνικό λαό είναι αυτονόητη, ενώ όταν αυτό «βαφτίζεται» τουρκικό, προσβάλλει τον μέσο Έλληνα-πολίτη της Ε.Ε. Αν γίνει δεκτός ο λόγος αυτός, το “TURKAEGEAN” θα ακυρωθεί για όλες τις υπηρεσίες για τις οποίες καταχωρίστηκε, ενώ η απόφαση αυτή θα χρησιμοποιείται από την Ελλάδα σε κάθε μελλοντική απόπειρα μονοπώλησης της λέξης “Aegean” από την Τουρκία.

Ανεξάρτητα, πάντως, από το νομικό οπλοστάσιο που θα μπορούσε να αξιοποιήσει η χώρα μας για την ακύρωση του “TURKAEGEAN”, η καταχώρισή του μας δίνει ένα καλό μάθημα:

Εφεξής είναι σημαντικό η χώρα μας να παρακολουθεί και να προλαβαίνει καταχωρίσεις που έχουν ιδιαίτερη πολιτιστική, ιστορική και γεωγραφική αξία. Ο έλεγχος των υπό καταχώριση σημάτων μπορεί να γίνεται μέσω ειδικού λογισμικού (χρησιμοποιείται σε κάποιες χώρες), αλλά και μέσω ειδικά εκπαιδευμένων υπαλλήλων και εξειδικευμένων δικηγορικών γραφείων, που θα μπορούσαν να παρέχουν υπηρεσίες ελέγχου των υπό κατάθεση σημάτων για λογαριασμό της χώρας.
Όταν δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας χρησιμοποιούνται από τον οποιονδήποτε τρίτο ως όπλα, θα πρέπει και η χώρα μας να αναπτύξει την ικανότητα να αποκρούει ήδη εν τη γενέσει τους τις όποιες «επιθέσεις», αλλά και να διαμορφώσει τη δική της σχετική στρατηγική. Οι όποιες πατριωτικές (και νομικά αβάσιμες) κορώνες, ιδίως κατόπιν εορτής, δεν εξυπηρετούν τα συμφέροντα της χώρας.


Ο Νίκος Η. Γρηγοριάδης (www.nglaw.gr) είναι δικηγόρος και κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης στο Δίκαιο των Επιχειρήσεων και το Εργασιακό Δίκαιο. Ειδικεύεται μεταξύ άλλων σε ζητήματα του δικαίου της διανοητικής ιδιοκτησίας και έχει εκπροσωπήσει μερικές από τις γνωστότερες πολυεθνικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον φαρμακευτικό, τουριστικό και εκδοτικό τομέα, καθώς και στον τομέα των αυτοκινήτων και της καινοτομίας. Είναι συγγραφέας του βιβλίου «Άδεια Χρήσης Σήματος και Περιορισμοί του Ανταγωνισμού» που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα.