Παντελής Καψής

Αν δεν υπάρξουν μεγάλες ανατροπές, δεν θα έχει καμιά σημασία η απόσταση του από τα υπόλοιπα κόμματα. Το μόνο που θα μετράει θα είναι το ποσοστό που θα πάρει, αν επαρκεί δηλαδή για τον σχηματισμό κυβέρνησης. Αν όχι η χώρα θα μπει κατά πάσα πιθανότητα σε μπελάδες. Με τα σημερινά δεδομένα, πολύ δύσκολα θα δεχθεί κάποιο όμορο κόμμα να μπει σε συμμαχική κυβέρνηση κι αν μπει, αυτό θα το κάνει με όρους που θα την καθιστούν μη λειτουργική.

Με αυτή την έννοια το αποτέλεσμα των εκλογών αποτελεί ένα ισχυρό μήνυμα για την κυβέρνηση. Υπάρχει συσσωρευμένη δυσαρέσκεια από τους πολίτες, κάτι που όπως γνωρίζουμε δύσκολα ανατρέπεται. Φάνηκε στα μειωμένα ποσοστά της Νέας Δημοκρατίας, προφανώς και στην αποχή. Το αν θα μετατραπεί και σε αρνητική ψήφο θα το γνωρίζουμε σε τρία(;) χρόνια. Ήδη από τώρα ωστόσο στο κυβερνητικό επιτελείο κάνουν ή πάντως οφείλουν να κάνουν, τους λογαριασμούς τους για να μην βρεθούν μπροστά σε αδιέξοδο.

Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχουν πολλά περιθώρια για αλλαγή πορείας, τουλάχιστον στην οικονομία. Αν κάποιος παρακολουθούσε τον προεκλογικό διάλογο βέβαια ούτε θα του περνούσε από το μυαλό ότι γίνεται στη χώρα με το μεγαλύτερο χρέος στην Ευρωζώνη. Ο λόγος των κομμάτων άρχιζε και τελείωνε σε έναν διαγωνισμό παροχών και φοροελαφρύνσεων, ο οποίος απευθυνόταν σε λωτοφάγους. Φυσικά όλες ήταν «κοστολογημένες», στην εναλλακτική πραγματικότητα στην οποία κινούνται τα κόμματα αλλά και μεγάλη μερίδα του εκλογικού σώματος. Με την υποχρέωση ωστόσο να εμφανίζουμε κάθε χρόνο πρωτογενή πλεονάσματα της τάξεως του 2% του ΑΕΠ και υπό την δαμόκλεια σπάθη των αγορών, τα περιθώρια είναι απολύτως δεδομένα και περιορισμένα.

Όσο για τις μεταρρυθμίσεις, στην κυβέρνηση ήδη θεωρούν ότι η φορολόγηση των ελεύθερων επαγγελματιών κόστισε και αυτή ακριβά. Η περίφημη αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου προσκρούει στην κοινωνική δομή του μικρομεσαίου ελληνικού καπιταλισμού. Δύσκολα θα προχωρήσει και αυτή.

Ακόμα χειρότερα η δύναμη της ΝΔ στις προηγούμενες εκλογές, η ικανότητα της δηλαδή να παίρνει ψήφους τόσο από τα αριστερά της όσο και από τα δεξιά της, κινδυνεύει να γίνει σήμερα η μεγάλη αδυναμία της. Οι αναλυτές είχαν αποκαλέσει αυτή την τακτική ως «τριγωνοποίηση». Με σκληρές θέσεις στο μεταναστευτικό και έμφαση στους εξοπλισμούς κέρδιζε συντηρητικούς ψηφοφόρους. Με φιλελεύθερη πολιτική πάλι σε ζητήματα ταυτότητας, όπως για τον γάμο των ομοφύλων, αλλά και με γενναία επιδοματική πολιτική, ιδίως στην περίοδο της πανδημίας, απευθυνόταν στους νέους και στο κοινό της αριστεράς. Τώρα αντιμετωπίζει το αντίθετο δίλημμα. Αν επιχειρήσει να κλείσει την πληγή από τα ποικιλώνυμα ακροδεξιά κόμματα της παλαβομάρας, κινδυνεύει να αποξενώσει τους κεντρώους ψηφοφόρους της. Αν πάλι εμμείνει στο σημερινό δρόμο, κινδυνεύει να συνεχίσει να αιμορραγεί προς τα δεξιά.

Ακούγοντας πάντως το βράδυ των εκλογών τα δεξιά πουλέν της κυβέρνησης, τον κ. Βορίδη ή τον κ. Γεωργιάδη, είναι σαφές ότι θα υπάρξει πίεση για στροφή προς πιο συντηρητικές πολιτικές. Τι μορφή θα πάρει δεν γνωρίζουμε. Σίγουρα θα πρέπει να ξεχάσουμε τα ανοίγματα τόσο σε κοινωνικά ζητήματα όσο και στην εξωτερική πολιτική. Κι αν υπάρχει ένα παράθυρο ευκαιρίας για μια πιο ουσιαστική βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, το πιθανότερο είναι ότι θα το αφήσουμε να περάσει.

Το θετικό φυσικά είναι ότι ο Μητσοτάκης παραμένει κυρίαρχος του παιχνιδιού. Έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων και στην πραγματικότητα είναι ο μόνος ο οποίος μπορεί να εγγυηθεί την πολιτική σταθερότητα. Στις ευρωεκλογές το επιχείρημα δεν μέτρησε τόσο, στις εθνικές εκλογές ωστόσο διατηρεί τη δύναμη του. Παρόλα αυτά οφείλει να βρει τον τρόπο να κρατήσει κοντά του τα μεγάλα τμήματα του πληθυσμού που πλήττουν η ακρίβεια αλλά και οι αλλαγές που προωθούνται. Και βέβαια είναι αναγκαίο να βάλει σε λογαριασμό τις κυβερνητικές αρρυθμίες. Οι τσαπατσουλιές, ακόμα και την τελευταία εβδομάδα των εκλογών, όπως με τον καθαρισμό των οικοπέδων, συνεχίζουν να μας θυμίζουν το ναυάγιο του επιτελικού κράτους. Τίποτα από αυτά πάντως δεν θα είναι εύκολο.

Για τον κ. Κασσελάκη το αποτέλεσμα είναι διπλής ανάγνωσης. Προφανώς δεν του δίνει την ελπίδα ότι στο προβλεπτό μέλλον μπορεί να διεκδικήσει την εξουσία. Του επιτρέπει ωστόσο να παραμείνει στη θέση του, τουλάχιστον ως την επόμενη αναμέτρηση. Αν αναλογιστεί κανείς τις αδυναμίες του, πρόκειται για ένα μικρό θαύμα. Αλλά και μια παγίδα για τον Σύριζα: μένει με έναν αρχηγό ο οποίος έχει σαφή όρια. Μόνο όσοι θέλουν να αυταπατώνται δεν τα βλέπουν.

Κατ αναλογία, τα ίδια ισχύουν και για τον κ. Ανδρουλάκη. Μπορεί να υποστηρίζει πως το ΠΑΣΟΚ είναι το μόνο κόμμα που αυξάνει, έστω και οριακά τα ποσοστά του. Από την άλλη πλευρά απέτυχε στον στόχο του να καταλάβει τη δεύτερη θέση και η χαμηλή εκλογική του δύναμη δεν του επιτρέπει να αναβαθμίσει το ρόλο του στο χώρο της αντιπολίτευσης. Ήδη εκδηλώθηκαν πιέσεις για αλλαγή πορείας, ορισμένοι ενδεχομένως να θέσουν και ζήτημα ηγεσίας. Οι όποιες διεργασίες ακολουθήσουν πάντως μπορεί να έχουν συνολικά αντίκτυπο στο χώρο της κεντροαριστεράς καθώς όλοι καταλαβαίνουν ότι η διάσπαση των δυνάμεων δεν επιτρέπει τη διεκδίκηση της εξουσίας από τη ΝΔ. Πολλά θα εξαρτηθούν και από τη στάση «ιστορικών» στελεχών, αν θα θελήσουν να πάρουν πρωτοβουλίες τώρα ή θα περιμένουν και τις επόμενες εκλογές.

Όσο για την ακροδεξιά, όπως αναμενόταν ανέβασε τα ποσοστά της ενώ την έκπληξη την έκανε η κ. Λατινοπούλου. Είναι προφανές ότι ουδείς στοιχειωδώς λογικός άνθρωπος μπορεί να αντιμετωπίσει στα σοβαρά τις προτάσεις αυτού του χώρου. Φαντάζομαι ούτε οι ψηφοφόροι τους. Για άλλους λόγους τους επέλεξαν. Τα ποσοστά που παίρνουν ωστόσο δείχνουν πόσο ισχυρές παραμένουν στην ελληνική κοινωνία συντηρητικές, αντισυστημικές, και εθνικιστικές αντιλήψεις. Δεν είναι ο καλύτερος οιωνός για το μέλλον.