Παντελής Καψής

Ανεπισήμως, η υποψηφιότητα της Κάμαλα Χάρις έγινε δεκτή με στεναγμούς ανακούφισης και ελπίδας στις Βρυξέλες όπως και στις περισσότερες Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Κι αυτό ισχύει φυσικά και για την Αθήνα.

Και σε ότι αφορά την Ευρώπη τα πράγματα είναι μάλλον απλά. Μια νέα προεδρία Τραμπ θα κάνει ακόμα πιο επείγουσα την ενίσχυση της Ευρωπαϊκής άμυνας καθώς οι ΗΠΑ θα επανέλθουν, με μεγαλύτερη ένταση μάλιστα, στην πολιτική «πρώτα η Αμερική». Σε μια περίοδο όπου ο Πούτιν διεξάγει επιθετικό πόλεμο σε ευρωπαϊκό έδαφος, η αμερικανική ομπρέλα δεν θα μπορεί να θεωρείται δεδομένη. Χωρίς αυτήν, η Ευρώπη σήμερα, και για αρκετά χρόνια ακόμα, θα είναι σε θέση αδυναμίας απέναντι στη Ρωσία. Δεν θα μπορεί να θεωρείται δεδομένη ωστόσο ούτε η οικονομική σχέση της Ευρώπης με τις ΗΠΑ, καθώς ο Τραμπ απειλεί να βάλει δασμούς 10% σε όλες τις εισαγωγές. Η γεωστρατηγική ψυχρότητα θα συνοδεύεται και από έναν πολύ πιθανό εμπορικό πόλεμο. Με αυτά τα δεδομένα, μετά την κατάρρευση Μπάιντεν, η αιφνιδιαστική υποψηφιότητα της Κάμαλα Χάρις, αντιμετωπίζεται ως ο από μηχανής Θεός: αν εκλεγεί οι Ευρωπαίοι θα έχουν τα χρονικά περιθώρια να προετοιμαστούν ώστε κάποια στιγμή, να πάψουν να εξαρτώνται σε τέτοιο βαθμό από τις ΗΠΑ για την άμυνα τους. Υπό την προϋπόθεση φυσικά ότι θα το κάνουν και δεν θα επικρατήσει εφησυχασμός.

Ανάλογες ανησυχίες υπάρχουν και στην Αθήνα. Μόνο που στη δική μας περίπτωση το πρόβλημα είναι πιο σύνθετο. Τα τελευταία 50 χρόνια η Ελλάδα έχει ρίξει όλο της το βάρος στις σχέσεις με τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Με την πρώτη κυρίως αμυντικά, με τη δεύτερη περισσότερο πολιτικά και οικονομικά. Ήταν μια επιλογή την οποία υπηρέτησαν όλες οι κυβερνήσεις χωρίς εξαίρεση, του Σύριζα περιλαμβανομένου. Ήταν άλλωστε η μόνη ρεαλιστική πολιτική, όλες οι εναλλακτικές λύσεις άφηναν τη χώρα εκτεθειμένη.

Μια εκλογή Τραμπ δεν θα είχε ίσως άμεσες επιπτώσεις στις σχέσεις μας με τις ΗΠΑ, παρότι θα αδυνάτιζε τη σημασία του Βαλκανικού διαδρόμου προς την Ουκρανία και θα αναβάθμιζε τις σχέσεις των ΗΠΑ με την Τουρκία. Αντέχουμε και τα δύο. Όμως για την ελληνική εξωτερική πολιτική, ο Τραμπ θα πρέπει να ειδωθεί ως ένα σύμπτωμα μιας γενικότερης τάσης ενίσχυσης εθνικιστικών κομμάτων και αποδυνάμωσης ενός διεθνούς συστήματος το οποίο βασίζεται σε κανόνες. Η άνοδος Τραμπ είναι η άλλη πλευρά της ανόδου των ακροδεξιών και ευρωσκεπτικιστικών κομμάτων σε όλη την Ευρώπη. Μια νίκη Τραμπ λοιπόν μπορεί να αποτελέσει το προοίμιο ανάλογων ανατροπών και στην Ευρώπη. Που πάει να πει ότι η αλληλεγγύη στην οποία υπολογίζουμε, δεν θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη σε βάθος χρόνου.

Πώς αντιδρούμε; Ως σήμερα η λογική μας ήταν ότι ενισχύουμε τα διπλωματικά μας χαρτιά ώστε να αντιμετωπίσουμε από θέση ισχύος τις προκλήσεις στην εξωτερική πολιτική. Οι Τούρκοι μας κατηγορούν ότι προσπαθούμε να επιβάλουμε τις απόψεις μας με ξένες πλάτες. Όπως και να έχει, η πολιτική μας είχε σχετική μόνο επιτυχία. Δεν έχουμε αναγκαστεί να κάνουμε υποχωρήσεις, βρισκόμαστε ωστόσο περικυκλωμένοι από χώρες με τις οποίες έχουμε πολύ κακές σχέσεις. Μοναδική εξαίρεση η Βουλγαρία η οποία ως σχετικά πρόσφατα ήταν ιστορικός αντίπαλος για την Ελλάδα. Πώς μπορεί να αλλάξει αυτή η κατάσταση; Μπορούμε τα δυνατά μας χαρτιά να τα αξιοποιήσουμε όχι για να επιβάλουμε τις θέσεις μας αλλά για να αλλάξουμε το κλίμα στις σχέσεις μας, να ανοίξουμε ένα νέο κύκλο συνεργασίας και ειρηνικής συνύπαρξης; Αυτή είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για τη χώρα. Η οποία προϋποθέτει σοβαρές πρωτοβουλίες, όχι τη φοβικότητα η οποία διακρίνει την εξωτερική μας πολιτική. Μια φοβικότητα η οποία κρύβεται πίσω από μεγάλα λόγια χωρίς πραγματικό αντίκρισμα.

Φυσικά στα μέσα ενημέρωσης και στην κοινή γνώμη πουλάνε περισσότερο τα μεγάλα λόγια μαζί με τα F-35 και τις Φρεγάτες. Μόνο πολιτικοί απατεώνες ωστόσο μπορεί να υποστηρίζουν ότι οι εξοπλισμοί, όσο και αν είναι σήμερα αναγκαίοι, μπορούν να λύσουν τα προβλήματα μας.