Παναγιώτης Ε. Πετράκης

Επίσης, η καμπύλη επιτοκίων στις ΗΠΑ έχει αντιστραφεί δείχνοντας την πιθανότητα επερχόμενης ύφεσης στις ΗΠΑ, ενώ οι αναλύσεις από οίκους που προβλέπουν ύφεση έχουν πυκνώσει σημαντικά.

Oποιος εκτίμησε αυτή την αρνητική εξέλιξη στις αγορές τον Δεκέμβριο του 2018 (ένας στους δέκα περίπου αναλυτές στις ΗΠΑ) κέρδισε πολύ μεγάλα ποσά. Οποιος όμως προβλέψει καταστροφικές εξελίξεις, που όμως δεν έρχονται και παίρνει σχετικές θέσεις, χάνει σημαντικά ποσά. Η σκέψη αυτή μπορεί να επεκταθεί στα οικογενειακά και προσωπικά οικονομικά - και βεβαίως στα επιχειρηματικά οικονομικά. Το αντίστροφο ισχύει για τις θετικές εξελίξεις. Γενικά δεν μπορεί να υπάρχει επιχειρηματικότητα χωρίς πρόβλεψη.

Το ίδιο ισχύει και για την πολιτική. Οποιος επενδύει πολιτικά σε μια κρίση που δεν έρχεται χάνει γιατί δεν είναι προετοιμασμένος να αντιμετωπίσει την κανονικότητα που ερμηνεύεται ως επιβεβαίωση της πολιτικής του αντιπάλου. Οποιος επενδύει πολιτικά σε μια οικονομική άνθηση που δεν έρχεται χάνει διπλά: και από τους οπαδούς του οποίους γεμίζει προσδοκίες που στη συνέχεια διαψεύδονται και έτσι αυτοί στρέφονται εναντίον του και από το γεγονός ότι αφήνει απροετοίμαστο τον εαυτό του και τον μηχανισμό του να αντιμετωπίσει τη νέα κρίση.

Συνεπώς το να τοποθετούμεθα με ορθότητα απέναντι στο βραχυπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο μέλλον έχει ιδιαίτερη αξία. Οταν μάλιστα έχουμε βγει από τη σοβαρότερη κρίση (2008) που έπληξε ποτέ τις ανεπτυγμένες οικονομίες με ένα σημαντικό βάρος ενοχής για τους επαΐοντες που δεν μπόρεσαν να την προβλέψουν, τότε το όλο θέμα γίνεται εξαιρετικά ευαίσθητο, ιδιαιτέρως γι’ αυτούς που έχουν τη σχετική ευθύνη να προβλέπουν και να αποφασίζουν.

Μετά από δέκα χρόνια συνεχούς ανάκαμψης και βελτίωσης των οικονομιών, λοιπόν, η παγκόσμια οικονομία αντιμετωπίζει την προοπτική της ανατροπής: Η σύσφιξη των νομισματικών συνθηκών, η ανυπαρξία πλέον μέσων πολιτικής για να αντιμετωπιστεί μια νέα κρίση, η τεχνολογική μεταβολή που δεν έχει βρει τον δρόμο της στην άνοδο της παραγωγικότητας, η κούραση του Κινεζικού Γίγαντα, ο πολιτικός παράγοντας (Τραμπ, Brexit, πολιτικοί κύκλοι) και οι γεωστρατηγικές ασκήσεις σε έναν πολυπολικό κόσμο δημιουργούν τις προϋποθέσεις για την εμφάνιση των χρόνων με τις αρκούδες. Θα είναι μια προς τα κάτω κύμανση στο πλαίσιο της κυκλικότητας των οικονομιών; Θα είναι μια σοβαρότερη κρίση; Θα πάρει τη μορφή μιας βαθύτερης κρίσης όπως αυτή του 2008; Ή θα ανατραπούν όλες οι προβλέψεις και θα συνεχίσουν να αναπτύσσονται οι οικονομίες παρ’ όλες τις αρνητικές ενδείξεις;

Κατά τη γνώμη μας, και κατά τη γνώμη αρκετών ψύχραιμων αναλυτών, τους επόμενους δώδεκα μήνες θα επικρατήσουν κατά κύριο λόγο κανονικές συνθήκες - πιθανότητα γύρω στο 65%. Η πιθανότητα εμφάνισης βελτίωσης των συνθηκών περιορίζεται στο 15%, ενώ η πιθανότητα εμφάνισης ύφεσης έχει αυξηθεί στο 20%. Τι σημαίνει όμως κανονικές συνθήκες; Σημαίνει ότι, με την προϋπόθεση ότι το άτακτο Brexit θα αποφευχθεί, ο Τραμπ θα βρει έναν τρόπο συμβιβασμού με τους Κινέζους, αφού και η οικονομία των ΗΠΑ δεν βοηθιέται από τον εμπορικό πόλεμο, η Fed δεν θα κάνει το μεγάλο λάθος πολιτικής να αυξήσει πολύ γρήγορα τα επιτόκιά της, η παγκόσμια οικονομία θα έχει μια ελεγχόμενη καθοδική κίνηση κυκλικού, κατά βάση, χαρακτήρα, με ό,τι αυτό σημαίνει για τις επιμέρους οικονομίες, δεδομένου ότι οι συνέπειες δεν θα είναι ομοιογενείς. Αυτή θα είναι λοιπόν η αναμενόμενη κανονικότητα της παγκόσμιας οικονομίας. Στο πλαίσιο της νέας αυτής κανονικότητας η οικονομία της Ευρώπης θα είναι ίσως η περισσότερο χαμένη. Χαμένες θα είναι επίσης οι υπερχρεωμένες οικονομίες και επιχειρήσεις. Οχι το χρηματοπιστωτικό σύστημα αυτή τη φορά, στον βαθμό βεβαίως που έχει επανοργανωθεί (το ελληνικό τραπεζικό σύστημα καθυστερεί). Χαμένες επίσης θα είναι οι κεφαλαιαγορές, η Κίνα και η Ινδία θα συνεχίσουν να έχουν χαμηλότερες αλλά σημαντικά θετικές επιδόσεις, ενώ ορισμένες μεγάλες αναπτυσσόμενες οικονομίες (Τουρκία, Νότια Αφρική) θα συνεχίσουν να πιέζονται.

Μικρότερες οικονομίες, όπως η ελληνική, θα αντιμετωπίσουν προφανώς ένα σκληρότερο περιβάλλον, το οποίο απαιτεί υψηλότερου επιπέδου στρατηγικές. Λόγω των ιδιαιτεροτήτων της οικονομίας, δε, θα υποστεί τα αρνητικά του πυρήνα του νέου διεθνούς προβλήματος. Απλώς αυτό δεν θα είναι ιδιαίτερα οξύ. Ο εξελισσόμενος πολιτικός κύκλος δεν μας βοηθάει. Ισως θα πρέπει να συντομευτεί.


*καθηγητής ΕΚΠΑ