Πάνος Λουκάκος

Φταίει ο Τζο Μπάιντεν που άργησε να παραιτηθεί. Φταίνε οι Αμερικανοί που ψήφισαν ένα υποκείμενο σαν τον Τραμπ. Φταίνε... φταίνε... φταίνε.
 
Η πραγματικότητα όμως μπορεί να είναι κάπως διαφορετική. Ισως δεν φταίει τίποτε από όλα όσα περιγράφονται. Ισως αυτά που συμβαίνουν σήμερα στην Αμερική, αλλά και σε χώρες της Ευρώπης, έχουν βαθύτερα αίτια. Ισως οφείλονται στο γεγονός ότι ζούμε στα χρόνια αυτά το τέλος μιας εποχής. Την κατάρρευση της παλαιάς τάξης πραγμάτων, που είχε επικρατήσει στον κόσμο τα τελευταία 80 χρόνια, μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Την ανατροπή όλων των πολιτικών, κοινωνικών, πολιτιστικών και οικονομικών ισορροπιών στις οποίες είχε συνηθίσει να ζει ο Δυτικός Κόσμος και ο Δυτικός Πολιτισμός. Με την έννοια αυτή ο Τραμπ δεν είναι ένα περίεργο φαινόμενο που ήρθε από το πουθενά. Είναι ένα κεντρικό σύμπτωμα, η ρεαλιστική απεικόνιση του τέλους της παλαιάς εποχής που γνωρίσαμε και η θορυβώδης είσοδος στη νέα, που ακόμη δεν μπορεί να γνωρίζουμε τις βασικές συντεταγμένες της.

Οι κλώνοι στην Ευρώπη

Είναι οι περισσότεροι από τους μισούς Αμερικανούς που ψήφισαν Τραμπ ψεκασμένοι; Είναι ηλίθιοι; Είναι αυτοκαταστροφικοί; Τα ίδια ερωτήματα ισχύουν και γι’ αυτούς που ψήφισαν στην Ιταλία τη Μελόνι, στη Γαλλία τη Λεπέν και τον Μελανσόν, στη Γερμανία το AfD και την Βάγκενκνεχτ, στην Ουγγαρία τον Ορμπαν και τους λοιπούς ομοϊδεάτες τους.

Και προφανώς δεν είναι όλοι αυτοί που σχηματίζουν πλέον πλειοψηφίες στα πολιτικά συστήματα τόσο της Αμερικής όσο και της Ευρώπης ψεκασμένοι ηλίθιοι ή αυτοκαταστροφικοί. Είναι άνθρωποι που, κάτω από τις συγκεκριμένες συνθήκες και συγκεκριμένες συγκυρίες των πρόσφατων τελευταίων ετών, διαμορφώνουν συγκεκριμένες νοοτροπίες και εκδηλώνουν συγκεκριμένες αντιδράσεις, σαν αυτές που βλέπουμε αυτά τα χρόνια. Με αποκορύφωμα τη θριαμβευτική εκλογική νίκη του Τραμπ στην Αμερική και τους πανηγυρισμούς των πολλών κλώνων του στην Ευρώπη, αλλά και εκτός αυτής.

Φανερά ένα μεγάλο μέρος των κοινωνιών περί των οποίων ο λόγος είναι βαθύτατα απογοητευμένο από το πολιτικό σύστημα και τη σημερινή τάξη πραγμάτων. Και ψηφίζει ανενδοίαστα για την ανατροπή της, χωρίς να είναι σε θέση να γνωρίζει τι ακριβώς επιφυλάσσει αυτή η ανατροπή και πού μπορεί να οδηγήσει. Ετσι αναδύεται μέσα από τις συνθήκες αυτές ένας νέος κόσμος απρόβλεπτος, όπως απρόβλεπτοι είναι και οι νέοι ηγέτες που επιλέγει.

Ο Τραμπ ανταποκρίνεται σήμερα καλύτερα από την Κάμαλα Χάρις σε αυτά που πιστεύει η πλειοψηφία των Αμερικανών. Εκφράζει την αγανάκτηση και το μίσος του μισού πληθυσμού που αισθάνεται μειονεκτικά έναντι του άλλου μισού, που το θεωρεί προνομιούχο και το βαφτίζει «ελίτ». Εκφράζει την απέχθεια εναντίον του διαφορετικού, είτε αυτό είναι ο μετανάστης, είτε έχει άλλο σεξουαλικό προσανατολισμό. Εκφράζει την άποψη ότι κάθε χώρα πρέπει να ασχολείται με τα του οίκου της και να αδιαφορεί για τα συμβαίνοντα στην παγκόσμια κλίμακα. Εκφράζει την άποψη ότι πρέπει να κυβερνά αποφασιστικά και στιβαρά ένας αυταρχικός ηγέτης, χωρίς πολλούς περισπασμούς από δημοκρατικές διαδικασίες, ανθρώπινα δικαιώματα, Δικαιοσύνη, θεσμικούς φραγμούς.

Ετσι κέρδισε τις εκλογές ο Τραμπ και την ίδια στιγμή που κλονίζονται τα θεμέλια με τα οποία έζησε επί 80 χρόνια η Δύση, όλοι οι ανά τον κόσμο κλώνοι του, που συγκροτούν την «αυταρχική οικογένεια» και που ξηλώνουν και αυτοί βήμα-βήμα στις χώρες τους το μεταπολεμικό σύστημα θεσμών και αξιών, ελπίζουν ότι έρχεται πιο κοντά και η δική τους ώρα. Γίνεται έτσι φανερό ότι ο κόσμος έχει αλλάξει, ότι οι σημερινές κοινωνίες στρίβουν σε κατευθύνσεις διαφορετικές από τις προηγούμενες.

Παρακολουθούμε λοιπόν τώρα να καταρρέουν με πάταγο οι κανόνες που δημιούργησαν η Αμερική και η Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτοί που ψήφισαν τον Τραμπ στην Αμερική και ψηφίζουν τους κλώνους του στην Ευρώπη γνωρίζουν πολύ καλά τι ακριβώς ψηφίζουν. Ο ίδιος ο Τραμπ έχει πίσω του την πρώτη του θητεία από το 2016 και οι ευρωπαϊκοί κλώνοι του δεν έχουν κρύψει τα τελευταία χρόνια την πραγματική ταυτότητά τους. Για να περιοριστούμε στον Τραμπ, οι ψηφοφόροι του γνωρίζουν αλλά αδιαφορούν για τον παραλογισμό, το μίσος, τη συνωμοσιολογία και την τοξικότητα που εκπέμπει ο λόγος του. Γνωρίζουν αλλά αδιαφορούν για τα ψεύδη, τη μισαλλοδοξία, τις ύβρεις, τον δόλο, τον κυνισμό, την ωμότητα, τη χυδαιότητα, την ανηθικότητα μέχρι και το γκροτέσκο, τα οποία αποτέλεσαν τα κύρια χαρακτηριστικά της προεκλογικής του εκστρατείας.

Γνωρίζουν αλλά αδιαφορούν για τις προνομιακές σχέσεις του με άλλους αμφιλεγόμενους αυταρχικούς ηγέτες όπως της Ρωσίας, της Κίνας, της Ουγγαρίας, της Τουρκίας, ακόμη και της Βόρειας Κορέας, καθώς και με εξίσου αμφιλεγόμενους Αμερικανούς δισεκατομμυριούχους τύπου Ελον Μασκ, των οποίων έχει επανειλημμένα πλέξει το εγκώμιο. Γνωρίζουν αλλά αδιαφορούν για το γεγονός ότι έχει πλήθος καταδίκες και ποινικές διώξεις για πάσης μορφής αδικήματα, πολιτικά, οικονομικά, αλλά και σεξουαλικά, οι οποίες εκκρεμούν και τώρα προφανώς θα σβήσει, καθώς ελέγχει πλέον πλήρως δικαστική, νομοθετική και εκτελεστική εξουσία.

Νέα πραγματικότητα

Ετσι, ο Ντόναλντ Τραμπ θα κυβερνήσει για τέσσερα χρόνια χωρίς κανένα απολύτως ανάχωμα, χωρίς θεσμικά αντίβαρα στις υπερεξουσίες που του παρέχει ο πλήρης έλεγχος του Κογκρέσου, της Δικαιοσύνης και της κυβέρνησης. Συνιστά αυτή η απουσία αντιστάσεων στις ανεξέλεγκτες πλέον εξουσίες του Τραμπ μία νέα μορφή συγκαλυμμένης δικτατορίας, η οποία έχει επιβληθεί με πολιτικά μέσα και όχι με στρατιωτικό κίνημα, στη χώρα μάλιστα που υποτίθεται ότι υπήρξε μία από τις κοιτίδες της Δημοκρατίας και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η ηγέτιδα δύναμη στον Δυτικό Κόσμο.

Είναι φανερό ότι σήμερα βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μία δομική κρίση της Δημοκρατίας όχι μόνο στην Αμερική, αλλά και σε ορισμένες χώρες της Ευρώπης. Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μία νέα πραγματικότητα, που δεν θεωρεί τρέλες και δεν απορρίπτει τις παλαβές θεωρίες του Τραμπ και τους παλαιστές που σκίζουν προς τιμήν του τα ρούχα τους. Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα άλμα στο άγνωστο, τη στιγμή μάλιστα που η Ευρώπη διανύει μία εξαιρετικά δύσκολη περίοδο, με τις δύο ατμομηχανές της, τη Γαλλία και τη Γερμανία, σε διαρκή πολιτική και οικονομική κρίση και την Αγγλία εκτός Ενωσης, μετά το Brexit. Και βρισκόμαστε αντιμέτωποι με δύο πολέμους, έναν στην Ουκρανία, στα σύνορα ακριβώς της Ευρωπαϊκής Ενωσης, και έναν στη Μέση Ανατολή, όπου διαπράττονται καθημερινά απίστευτες φρικαλεότητες.

Ισως δεν το συνειδητοποιούμε μέσα στον καταιγισμό των διαδοχικών και πολυεπίπεδων εξελίξεων που ζούμε, αλλά ίσως βρίσκεται τώρα ο Δυτικός Κόσμος μέσα σε έναν από τους χειρότερους εφιάλτες του, μέσα σε μία μεγάλη κρίση άδηλης έκβασης, με κοινωνίες που έχουν χάσει τις εσωτερικές ισορροπίες τους και επιλέγουν τις συγκρούσεις.