Σπυρίδων Ι. Φλογαΐτης

Επιπλέον, είναι γνωστό στους ειδικούς ότι τα Συντάγματα δεν τροποποιούνται μόνο κατά την αυστηρή διαδικασία που τα ίδια προβλέπουν, αλλά και κατά προσαρμογή στην αληθινή ζωή μιας κοινωνίας και την εξέλιξή της μέσα στα χρόνια. Με άλλα λόγια, τα Συντάγματα ως ρυθμιστικά μιας κοινωνίας θεμελιώδη κείμενα έχουν τη δική τους ζωή, είναι ζωντανές και όχι μουσειακές ρυθμίσεις.

Για τον λόγο αυτό, υπάρχουν Συντάγματα ανά τον κόσμο, και μάλιστα σε προηγμένες κοινωνίες της Ευρώπης και της Αμερικής, όπου το συνταγματικό κείμενο μπορεί να έχει ελάχιστη σχέση με τον τρόπο που πραγματικά εφαρμόζεται, διότι η πολιτική πράξη, η κοινωνία, η νομολογία, οι διεθνείς δεσμεύσεις της χώρας κ.λπ. έχουν επιβάλει αναγνώσεις των συνταγματικών ρυθμίσεων διαφορετικές των αρχικών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα σε ό,τι αφορά τη χώρα μας αποτελεί η συνταγματική διάταξη για τον λεγόμενο «βασικό μέτοχο» και η ανάγνωσή της από τον κοινό νομοθέτη.

Οι σκέψεις αυτές θα μπορούσε να είναι χρήσιμες στη συζήτηση των ημερών για τη νομοθέτηση που θα επιτρέψει την ίδρυση μη κρατικών και μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων. Βασική αρχή του Συντάγματός μας είναι ότι η κυβέρνηση ή οι βουλευτές εισηγούνται νομοσχέδια, η Βουλή αποφασίζει, ενώ η Δικαστική Εξουσία ελέγχει, αν έρθουν στη γνώση της διαφορές, τη συνταγματικότητά τους. Είναι γνωστό, από το άλλο μέρος, από την ανάπτυξη της νομολογίας μας, ότι τα Δικαστήρια παρακολουθούν την εξέλιξη της κοινωνίας και όπου κατά τη γνώμη τους χρειάζεται, προσαρμόζουν τις απόψεις τους στις εξελίξεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ερμηνεία από το Συμβούλιο της Επικρατείας του άρθρου 15 του Συντάγματος.

Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 ανέκυψε ένα κοινωνικό κίνημα διεκδίκησης της ύπαρξης μέσων μαζικής ενημέρωσης ιδιωτικής κτήσης. Μέχρι τότε ήταν κυριαρχούσα η άποψη τόσο στον δημόσιο βίο όσο και στην επιστήμη και τη νομολογία ότι η διάταξη του άρθρου 15 του Συντάγματος επέβαλε τη δημόσια αποκλειστικώς ιδιοκτησία.

Αρκεσε ένας νεαρός δικηγόρος που είχε φιλοδοξίες για την ανάπτυξη του χώρου αυτού ώστε να αλλάξει το τοπίο. Υπέβαλε αίτηση στο τότε υπουργείο Τύπου για να του χορηγηθεί άδεια λειτουργίας ιδιωτικού ραδιοφώνου και όταν έλαβε την προφανή για την εποχή απάντηση ότι το άρθρο 15 του Συντάγματος δεν επιτρέπει την ιδιωτική κτήση ραδιοφώνων αλλά μόνο τη δημόσια, προσέφυγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας με αίτηση ακυρώσεως.

Προς μεγάλη του χαρά και ικανοποίηση, η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, αλλάζοντας την παραδοσιακή ανάγνωση του άρθρου 15, ακύρωσε την άρνηση του υπουργείου Τύπου να χορηγήσει την άδεια, διότι, κατά τη γνώμη του Ανώτατου Δικαστηρίου, το άρθρο 15 του Συντάγματος όταν αναφέρεται στον «άμεσο έλεγχο του κράτους» δεν εννοεί και ιδιοκτησία, κρίνοντας ότι η διάταξη ως προς το ζήτημα της ιδιοκτησίας είναι λευκή.

Για την ιστορία του πράγματος, ο νεαρός τότε δικηγόρος ήταν ο σήμερα πολύ γνωστός Κωστής Φιλιππόπουλος, ο δε νομικός του παραστάτης ήταν ο υπογράφων.





*O Σπυρίδων Ι. Φλογαΐτης είναι Ομότιμος Καθηγητής Νομικής Σχολής Αθηνών