Γάμος ομόφυλων ζευγαριών και τεκνοθεσία: Η θέση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου

Επίσης, αναγνωρίστηκε ότι αυτή η οικογένεια πρέπει να απολαμβάνει πλήρως το δικαίωμα της ελεύθερης κίνησης προσώπων εντός του συνόλου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η υπόθεση «Stolichna obshtina, rayon Pancharevo», προέκυψε όταν σε ένα ζευγάρι του ίδιου φύλου, οι αρχές της Βουλγαρίας αρνήθηκαν να χορηγήσουν πιστοποιητικό γέννησης για τη κόρη τους, η οποία γεννήθηκε στην Ισπανία.

Συγκεκριμένα, η V.M.A. είναι Βουλγάρα πολίτης και η K.D.K. πολίτης του Ηνωμένου Βασιλείου. Η K.D.K. γεννήθηκε στο Γιβραλτάρ, όπου οι δύο γυναίκες παντρεύτηκαν το 2018. Από το 2015, διαμένουν στην Ισπανία. Τον Δεκέμβριο του 2019, η V.M.A. και η K.D.K. απέκτησαν μία θυγατέρα, την S.D.K.A., η οποία γεννήθηκε και διαμένει μαζί με τους δύο γονείς της στην Ισπανία. Το πιστοποιητικό γεννήσεως της εν λόγω θυγατέρας, το οποίο εκδόθηκε από τις ισπανικές αρχές, αναγράφει τη V.M.A. ως «μητέρα Α» και την K.D.K. ως «μητέρα» του τέκνου. Στις 29 Ιανουαρίου 2020 η V.М.А. ζήτησε από τον Δήμο Σόφιας να της χορηγήσει πιστοποιητικό γεννήσεως της S.D.K.A., το οποίο ήταν, μεταξύ άλλων, αναγκαίο για την έκδοση βουλγαρικού εγγράφου ταυτότητας.

Οι βουλγαρικές αρχές υποστήριξαν ότι το ζευγάρι, εκ των οποίων η μία είναι Βουλγαρικής υπηκοότητας, δεν μπορούσε να εγγραφεί ως γονέας στο πιστοποιητικό γέννησης του παιδιού, αφήνοντας την οικογένεια σε πραγματικό νομικό κενό και το παιδί σε στέρηση θεμελιωδών δικαιωμάτων του.

Σύμφωνα με την ισχύουσα ισπανική νομοθεσία, το παιδί δεν μπορούσε να αποκτήσει ισπανική υπηκοότητα, επειδή κανείς από τους γονείς της δεν είναι πολίτης της Ισπανίας. Ως εκ τούτου, η V.M.A ζήτησε βουλγαρική υπηκοότητα για την κόρη τους. Οι βουλγαρικές αρχές, ωστόσο, απέρριψαν το αίτημα για ιθαγένεια του παιδιού, με το επιχείρημα ότι ένα παιδί δεν μπορεί να έχει δύο μητέρες και αρνήθηκαν να εκδώσουν πιστοποιητικό γέννησης στο οποίο οι γονείς είναι δύο άτομα του ίδιου φύλου. Σημειωτέον ότι στη Βουλγαρία, οι γάμοι ομοφυλόφιλων και οι καταχωρημένες σχέσεις συμβίωσης μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου δεν αναγνωρίζονται.

Αποτέλεσμα ήταν το παιδί να στερηθεί τη βουλγαρική, άρα και την ευρωπαϊκή υπηκοότητα, και να κινδυνεύει με ανιθαγένεια. Μέσα σε αυτές της συνθήκες το παιδί δεν είχε προσωπικά έγγραφα και δεν μπορούσε να φύγει από την Ισπανία, τη χώρα δηλαδή της συνήθους διαμονής της οικογένειας, χωρίς φυσικά να θεωρείται και πολίτης της Ισπανίας. Η έλλειψη εγγράφων περιόρισε παράλληλα ακόμα και την πρόσβαση της κόρης στην εκπαίδευση, την υγειονομική περίθαλψη και την κοινωνική ασφάλιση στην Ισπανία.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο λοιπόν σε μία απόφαση-σταθμό στην ιστορία του, έκρινε ότι αντίκειται στα θεμελιώδη δικαιώματα, που εγγυώνται τα άρθρα 7, 24, 25 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να στερείται το παιδί της σχέσης με έναν από τους γονείς του κατά την άσκηση του δικαιώματός του ελεύθερης κυκλοφορίας ή την άσκηση αυτού του δικαιώματος να γίνεται αδύνατη ή υπερβολικά δύσκολη, επειδή ότι οι γονείς της είναι του ίδιου φύλου.

Τελικά, το Δικαστήριο έκρινε ότι οι βουλγαρικές αρχές είναι υποχρεωμένες να εκδώσουν δελτίο ταυτότητας και διαβατήριο στην ανήλικη, το οποίο όλα τα άλλα κράτη μέλη της ΕΕ υποχρεούνται να αναγνωρίσουν, δεχόμενο κατ’ουσίαν το καθεστώς της οικογένειας ομόφυλων ζευγαριών με την ύπαρξη τέκνου, σε όλα τα Κράτη-Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με άλλα λόγια, εάν είσαι γονέας, ομόφυλος ή ετερόφυλος, είσαι γονέας σε όλα τα Κράτη-Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η απόφαση διευκρίνισε ότι η γονεϊκότητα που έχει εδραιωθεί σε ένα κράτος μέλος της Ε.Ε δεν μπορεί να απορριφθεί από ένα άλλο, με το πρόσχημα της προστασίας της «εθνικής ταυτότητας». Αυτή ταυτόχρονα είναι και η απόδειξη ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι, εκτός των άλλων, και μια ένωση πραγματικής ισότητας.

Πριν από ένα μήνα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στήριξε σε Σύνοδο της Ολομέλειας την αυτόματη αναγνώριση της ιδιότητας του γονέα σε ολόκληρη την Ε.Ε. ανεξάρτητα από τον τρόπο σύλληψης, γέννησης ή το είδος της οικογένειας του παιδιού. Εξάλλου, βάσει των στοιχείων της Ε.Ε., δύο εκατομμύρια παιδιά αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο να βρεθούν σε μία κατάσταση στην οποία, οι γονείς τους δεν αναγνωρίζονται ως τέτοιοι σε άλλο κράτος-μέλος, μεταξύ των οποίων και η χώρα μας, με το ισχύον νομικό πλαίσιο.

Στην Ελλάδα σήμερα συζητείται, εν μέσω αντιδράσεων, η βούληση του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη να προχωρήσει στην αυτονόητη υποχρέωση της Ελληνικής Πολιτείας να συμμορφωθεί, εκτός των άλλων, και με όσα το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε στην πρόσφατη απόφασή του και το ευρωπαϊκό δίκαιο.

Η Ελλάδα του 2024 καλείται να αποφασίσει εάν θα πει ναι στην ισότητα στο γάμο, ανεξάρτητα από το σεξουαλικό προσανατολισμό των ατόμων, καθώς και στη ρύθμιση δικαιωμάτων που αφορούν το συμφέρον των παιδιών. Με άλλα λόγια, θα ακολουθήσει το δρόμο της Ευρώπης του 21ου αιώνα, εναρμονίζοντας το εθνικό μας δίκαιο στο ευρωπαϊκό, ως έχουμε εξάλλου υποχρέωση, επιλύοντας, για μία μειονότητα συμπολιτών μας, θεμελιώδη προβλήματα για τη διαβίωση και την καθημερινότητά τους ή θα τους θεωρήσουμε πολίτες δεύτερης κατηγορίας που δεν χρήζουν την αναγνώριση και την προστασία θεμελιωδών δικαιωμάτων τους;

Ιδίως δε σε ότι αφορά το ζήτημα της προστασίας του παιδιού, το ζήτημα καθίσταται ιδιαίτερα σοβαρό. Ως είναι γνωστό, όταν οι γονείς είναι δύο γυναίκες ή δύο άνδρες, αυτομάτως ο ένας από τους γονείς, αυτός δηλαδή που δεν θεωρείται «βιολογικός», καθίσταται νομικά ανύπαρκτος. Έτσι, γεννώνται μία σειρά σημαντικών προβλημάτων. Αρχικά, δεν έχει καμία πρόσβαση στο μαιευτήριο όπου γεννιέται το παιδί του. Δεν έχει δικαίωμα να ασφαλίσει το παιδί του ως προστατευόμενο μέλος. Δεν μπορεί να λαμβάνει αποφάσεις σε περίπτωση ασθένειας του παιδιού ή στα ζητήματα της εκπαίδευσης του. Δεν μπορεί να λαμβάνει καμία ενημέρωση από το σχολείο για την επίδοση ή τη διαγωγή του παιδιού του. Αν ο γονέας αποβιώσει, με ή χωρίς διαθήκη, το παιδί δεν μπορεί να κληρονομήσει τον αποβιώσαντα γονέα του. Κι αν το τέκνο, προτού ενηλικιωθεί, χάσει τον βιολογικό γονέα του, βάσει του ισχύοντος Οικογενειακού Δικαίου, ο εισαγγελέας υποχρεούται να διατάξει την απομάκρυνση του παιδιού από τον άλλο ζώντα γονέα, το οποίο θα οδηγηθεί σε κάποιο ίδρυμα.

Αυτά τα πραγματικά και σοβαρά ζητήματα έρχεται να επιλύσει σήμερα με θάρρος ο νομοθέτης. Πιστεύω ακράδαντα ότι μία ψύχραιμη προσέγγιση, αλλά και απάντηση στα ανωτέρω ερωτήματα, χωρίς να διχάζεται η ελληνική κοινωνία, μπορεί να απαλύνει τις όποιες – απολύτως σεβαστές- επιφυλάξεις, ανησυχίες ή και αντιδράσεις. Εξάλλου, ας μην ξεχνάμε ότι η νομοθέτηση υπέρ του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών δεν επηρεάζει κατά κανέναν τρόπο, οποιαδήποτε άλλη ομάδα πληθυσμού. Δηλαδή, η αναγνώριση του ομόφυλου γάμου δεν αποβαίνει εις βάρος των ετερόφυλων γάμων. Αντιθέτως, όλοι οι άνθρωποι καθίσταται ίσοι, ανεξάρτητα του σεξουαλικού τους προσανατολισμού και απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα. Ένα θεμελιώδες δικαίωμα που πρέπει να είναι αυτονόητο το 2023.

Σπύρος Καρανικόλας, Δικηγόρος, Υπότροφος Διδάκτωρ Νομικής.