Η Ελένη Παπαδάκη και ο Λιγνάδης

Ποιος να φανταστεί ότι δεκαετίες αργότερα το «θεώρημα του μπουζουκιού» θα έφτανε να θεωρείται το απαύγασμα της σοφίας ενήλικων ανθρώπων, οι οποίοι αυτοπροσδιορίζονται μάλιστα και αριστεροί και δημοσιολόγοι.

Το απαύγασμα λοιπόν πάει περίπου ως εξής: «O Λιγνάδης είναι κάθαρμα, ο Λιγνάδης έδωσε το όνομα της Ελένης Παπαδάκη σε μια αίθουσα του Εθνικού - άρα η Παπαδάκη ήταν κάθαρμα».

Σίγουρα το θέμα δεν βρίσκεται στην καρδιά της υπόθεσης, στα όσα άθλια και αποκρουστικά καθημερινά αποκαλύπτονται για τα έργα, τις ημέρες και τις νύχτες του συγκεκριμένου ανθρώπου. Μπορεί να μην ανήκει ούτε καν στις δευτερεύουσες πτυχές της.

Μιλάει όμως ο «μύθος» για μια άλλη υπόθεση, ιδιαίτερα σημαντική σε ένα διαφορετικό επίπεδο: της πολιτικής, της ιδεολογίας και της Ιστορίας. Πώς είναι δυνατόν άνθρωποι που αναφέρονται στην Αριστερά του 21ου αιώνα να έχουν τόσα κολλήματα και τόσα απωθημένα στο κεφάλι τους; Αυτό είναι το ενδιαφέρον.

Για τους μη γνωρίζοντες να θυμίσουμε ότι η μέγιστη ηθοποιός Ελένη Παπαδάκη δολοφονήθηκε στα Δεκεμβριανά του 1944 από μια Επιτροπή Πολιτοφυλακής του ΚΚΕ. Με την «αιτιολογία» ότι ήταν «συνεργάτης των Γερμανών» στα χρόνια της Κατοχής.

Εκτοτε η υπόθεση στοίχειωσε την Ιστορία του θεάτρου αλλά και την Ιστορία της ελληνικής Αριστεράς. Το ίδιο το ΚΚΕ του Νίκου Ζαχαριάδη αναγνώρισε από το 1945 το «τραγικό λάθος» του. Οι δολοφόνοι της εκτελέστηκαν στη συνέχεια από το ΚΚΕ γιατί αποκαλύφθηκε ότι ήταν κάποιοι αλητάμπουρες και αποβράσματα που -μεταξύ άλλων- έκλεβαν αιχμαλώτους και βίαζαν γυναίκες κατά τη διάρκεια του μακάβριου «επαναστατικού καθήκοντός» τους.

Δύο εμβληματικά ιστορικά βιβλία αποκατέστησαν την αλήθεια για την Ελένη Παπαδάκη. Το ένα, του Πολύβιου Μαρσάν («Ελένη Παπαδάκη - Μια φωτεινή θεατρική πορεία με απροσδόκητο τέλος», Καστανιώτης 2001). Το άλλο, γραμμένο από έναν σπουδαίο άνθρωπο, τον Μάνο Ελευθερίου («Η γυναίκα που πέθανε δυο φορές», Μεταίχμιο 2012).

Πώς γίνεται λοιπόν, περισσότερο από επτά δεκαετίες μετά, κάποιοι να επιμένουν ακόμη ότι η Παπαδάκη ήταν μια «αμφιλεγόμενη» προσωπικότητα, να γράφουν ότι ήταν η «φιλενάδα του Ράλλη» και άλλες παρεμφερείς ανιστόρητες ανοησίες; Ζητώντας τώρα που βρήκαμε παπά να θάψουμε πέντε-έξι. Δηλαδή μετά την αποκάλυψη του σκανδάλου Λιγνάδη να καταργηθεί η απόφαση της ονοματοδοσίας μιας αίθουσας του Εθνικού Θεάτρου στην Ελένη Παπαδάκη. Αβυσσος η ψυχή του ανθρώπου - και όχι μόνο βέβαια του Λιγνάδη.

Πάντως όσοι δεν ενδιαφερόμαστε για την «ψυχή» και τον κόσμο των εμμονών, αλλά για την πολιτική μπορούμε να βγάλουμε ένα παρεμπίπτον συμπέρασμα. Από μια υπόθεση «τελειωμένη», την τραγωδία της Παπαδάκη, και ταυτόχρονα μια υπόθεση «χωρίς τελειωμό», τις παθογένειες της ελληνικής Αριστεράς.

Υπάρχει το σκοτεινό πρόσωπο της Αριστεράς - αυτοί που παραμένουν πεισματικά κολλημένοι στα πάθη τους, οι σύγχρονες «κομμένες κεφαλές» όπως έλεγε μια άλλη, «αμφιλεγόμενη» προσωπικότητα, ο Στρατής Τσίρκας. Υπάρχει όμως και το φωτεινό πρόσωπο με εμβληματικό παράδειγμα τον Μάνο Ελευθερίου για την περίπτωσή μας. Το βιβλίο του οποίου συνιστάται ανεπιφύλακτα σε όσους μισερούς επιμένουν να σκοτώνουν ακόμη την Ελένη Παπαδάκη.