Η στροφή, ο Ανδρέας και ο Τσίπρας

Μπορεί ο Τσίπρας να μετεξελιχθεί σε έναν πραγματιστή πολιτικό με αναφορές στην ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία;

Επειδή αρκετοί αρέσκονται σε μια διαρκή σύγκριση του Τσίπρα με τον Ανδρέα Παπανδρέου, είναι αρκετά βοηθητικό να εξετάσουμε πώς λειτούργησε το «αρχέτυπο» σε ανάλογες συγκυρίες, όταν δηλαδή ενεργοποιήθηκε το στοίχημα του πολιτικού μετασχηματισμού.

Εν συντομία, υπάρχουν τρεις στιγμές στη ζωή του Ανδρέα που το αίτημα της στροφής από τον λαϊκισμό και της προσαρμογής ήταν επίκαιρο και κομβικό. Και στις τρεις ο Ανδρέας δεν κατάφερε να ολοκληρώσει τη στροφή.
Πρώτη στιγμή η περίοδος 1983-84. Ο πρώτος κύκλος της ανόδου των σοσιαλιστικών κομμάτων στην εξουσία (Ελλάδα, Γαλλία, Ισπανία) έφτανε στο τέλος του. Το γαλλικό και το ισπανικό σοσιαλιστικό κόμμα υπό την ηγεσία του Φρανσουά Μιτεράν και του Φελίπε Γκονζάλες αντίστοιχα εγκατέλειπαν τολμηρά τη λαϊκιστική διαχείριση της οικονομίας που είχε οδηγήσει και τις δύο χώρες στον γκρεμό και εγκαινίαζαν την εποχή του μοντερνισμού και της ευρωπαϊκής προσαρμογής. Η στροφή για τον Ανδρέα αξιολογήθηκε περίπου ως «προδοσία». Ηταν η πρώτη χαμένη ευκαιρία.

Η δεύτερη στιγμή ήταν μετά τη νίκη του ΠΑΣΟΚ στις εκλογές του 1985. Η θανάσιμη απειλή της οικονομικής κρίσης οδήγησε τον Ανδρέα να εγκαταλείψει την πολιτική της πρώτης τετραετίας και με την τοποθέτηση του Κ. Σημίτη στο τιμόνι της οικονομίας να ακολουθήσει την πολιτική της «σταθεροποίησης». Δύο χρόνια μετά η στροφή στον ρεαλισμό όχι μόνο ακυρώθηκε, αλλά για τις ανάγκες του εκλογικού κύκλου ακολούθησε η ολική επαναφορά στον λαϊκισμό με την πολιτική του «Τσοβόλα, δώσ’ τα όλα».

Η τρίτη ευκαιρία ήταν μετά την επάνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία το 1993. Η στροφή του Ανδρέα στον ρεαλισμό συμβολίζεται με την εμβληματική φράση ότι είτε θα αφανίσουμε το δημόσιο χρέος, είτε το χρέος θα αφανίσει τη χώρα. Το ΠΑΣΟΚ κάτω από την πίεση των τεκτονικών αλλαγών που δημιουργούσαν τη νέα Ευρώπη (Μάαστριχτ, Ενιαία Αγορά, πρώτα βήματα της ΟΝΕ) ανέβηκε πάλι σε τροχιά μοντερνισμού. Ομως και την τρίτη στιγμή η στροφή έμεινε ανολοκλήρωτη. Στο κομβικό σημείο της διαδοχής και της αναζήτησης νέου αρχηγού στο ΠΑΣΟΚ ο Ανδρέας επέλεξε τον Ακη, ένα πρόσωπο δηλαδή που συμβόλιζε την πιο γκροτέσκ εκδοχή του λαϊκισμού και της πολιτικής «αρχαιολογίας».

Το συμπέρασμα είναι απλό. Ο Ανδρέας Παπανδρέου έχασε τρεις ιστορικές ευκαιρίες να ολοκληρώσει την πολιτική προσαρμογή από τον αρχικό λαϊκισμό που τον έφερε στην εξουσία στο μοντέλο ενός ρεαλιστή, ευρωπαϊστή και μεταρρυθμιστή πολιτικού.

Ο «μύθος» σήμερα είναι προφανές ότι «μιλάει» για τον Τσίπρα. Εχει τις δυνατότητες να ανοίξει τον νέο ιστορικό κύκλο; Προς το παρόν οι ενδείξεις δεν είναι ευοίωνες. Το στοίχημα όμως δεν έχει κριθεί ακόμη τελεσίδικα. Ισως μετά τις εκλογές...