Τίνα Μανδηλαρά

Οταν ο Μέμος Μακρής φιλοτεχνούσε γλυπτά που είχαν από πίσω τους μνήμες γεμάτες αίμα τα χέρια του στην αρχή έτρεμαν και δεν μπορούσε καν να δημιουργήσει: με τρεμάμενα χέρια έφτιαξε το γλυπτό για τα θύματα του ναζιστικού στρατοπέδου συγκέντρωσης στο Μαουτχάουζεν στην Αυστρία, το μνημείο για τους Ούγγρους εθελοντές του Ισπανικού Εμφυλίου στη Βουδαπέστη, το μνημείο της απελευθέρωσης στο Πετς. 

Εικόνες βγαλμένες από τη φρίκη και με το βάρος της Ιστορίας, γι’ αυτό που όλοι θέλουν να ξεχάσουν, ξεπροβάλλουν από τα αγωνιστικά έργα τέχνης που είχε φιλοτεχνήσει ο Μέμος Μακρής, ένας από τους πιο ξακουστούς Ελληνες γλύπτες του 20ού αιώνα. Το πιο χαρακτηριστικό μνημείο του, όμως, τουλάχιστον για τη δική μας πρόσφατη μνήμη, είναι αυτό του Πολυτεχνείου: το τεράστιο κεφάλι του νεκρού, του ήρωα που πέθαινε στον δρόμο από τα αδέσποτα πυρά, αυτού που άφησε την τελευταία του ανάσα την ώρα που ο Ντερτιλής και το τανκ περνούσαν την είσοδο της Ιστορικής Σχολής.

Το γλυπτό του Μέμου Μακρή υπάρχει ακόμα στο εσωτερικό του Πολυτεχνείου, ακριβώς δίπλα από την πεσμένη -σκουριασμένη πια- καγκελόπορτα, για να μας θυμίζει ότι τους νεκρούς πρέπει να τους θυμόμαστε, να τους τιμάμε και να ακολουθούμε το παράδειγμά τους ό,τι κι αν γίνει. Και φυσικά, να μην τους εξευτελίζουμε και να αμαυρώνουμε τη μνήμη ή τους αγώνες τους - όπως κάθε είδους αγώνα. 

Μνημείο κακογουστιάς

Γιατί τι άλλο μπορεί να κάνει ένα μνημείο που ορθώνεται μόλις λίγα χιλιόμετρα πιο πέρα από αυτά του Πολυτεχνείου ή της Καισαριανής, αφιερωμένο σε ανύπαρκτους πεσόντες; Ποιος ακριβώς είναι ο ρόλος του εκτός από το να γελοιοποιεί όχι μόνο τους νεκρούς και τους αμέτρητους ιστορικούς αγώνες - ακόμα και τους εργαζόμενους που έζησαν τις επιπτώσεις της κλειστής ΕΡΤ; Το μαρτυρούν όχι μόνο το κακόγουστο -έστω και αν το γούστο είναι υποκειμενικό- αλλά απολύτως άκυρο γλυπτό ενός κατά τα άλλα αξιόλογου καλλιτέχνη, η αστεία τιμητική εκδήλωση (;) καθώς και οι ποταποί χαρακτηρισμοί που αντάλλαξαν η Ραχήλ Μακρή και ο Διονύσης Τσακνής.

Για την ακρίβεια, ήταν ο δεύτερος που βγήκε εκτός εαυτού με την άλλοτε προβεβλημένη αγωνίστρια του ΣΥΡΙΖΑ και των ΑΝ.ΕΛ., με αυτήν που σκαρφάλωνε στα κάγκελα της ΕΡΤ για να δηλώσει τη συμπαράστασή της στους εργαζόμενους προσθέτοντας τη δική της γραφική νότα - μόνο που τότε δεν είχε βρεθεί κανείς να επιπλήξει τις ιδιόμορφες κινήσεις της βουλευτού. Τώρα που η ίδια ξεπρόβαλε στην άκυρη τελετή ντυμένη στα μαύρα, σαν να βγήκε από χαρακτικό του Τάκη, για να τιμήσει, όπως η ίδια ισχυρίστηκε, «τους νεκρούς της ΕΡΤ (!), ναι τους νεκρούς της ΕΡΤ», η φωνή της φαντάζει, το λιγότερο, αποκρουστική. Αλλά ακόμα και αν η στάση της Ραχήλ Μακρή μοιάζει αρκούντως υπερβολική, κάτι που συνάδει με έναν διόλου μετριοπαθή χαρακτήρα, τι έχει να πει κανείς για τη διόλου ψύχραιμη αντίδραση του προέδρου της ΕΡΤ και την επίσημη ανακοίνωση της ΠΟΣΠΕΡΤ απέναντι σε όλους όσοι τόλμησαν να αμφισβητήσουν το μνημείο; «Οι εργαζόμενοι θα σταθούν όρθιοι ως ζωντανές ασπίδες ενάντια σε κάθε επιβουλή», αναφέρει και επισημαίνει ότι έχει ζητήσει ψυχραιμία και αυτοσυγκράτηση από τις οικογένειες των νεκρών. «Η προσβολή της μνήμης των νεκρών είναι ποινικό αδίκημα και η ασυλία δεν θα παρέχεται εσαεί, γιατί και η υπομονή που επιδεικνύεται έχει όρια», τονίζει η ανακοίνωση του επίσημου συνδικαλιστικού οργάνου της ΕΡΤ και έχει απόλυτο δίκιο.


Προφανώς η προσβολή της μνήμης των νεκρών συνιστά ποινικό αδίκημα και θα πρέπει να τιμωρείται από τον γραπτό και άγραφο νόμο ακριβώς για τους ίδιους λόγους που συνιστά αδίκημα το να στήνει κανείς μνημεία που δεν τιμούν τους νεκρούς και αμαυρώνουν τους εκπροσώπους τόσων αγώνων σε διαφορετικές στιγμές της Ιστορίας - ακόμα και των ίδιων των εργαζομένων της ΕΡΤ οι οποίοι με αυτό τον τρόπο ακυρώνονται από την κυβέρνηση και τους συνδικαλιστές τους. Επιπλέον, με τον τρόπο αυτό χάνουν και τη συμπαράσταση του κόσμου, ο οποίος ενώ τότε βρέθηκε αναφανδόν στο πλευρό τους, σήμερα χλευάζει ανεβάζοντας αστεία στο Ιντερνετ: tweets του τύπου «το γλυπτό μοιάζει με ασανσέρ όπου στριμώχνονται οι διορισμένοι από την ΕΡΤ», «Walking dead in ΕΡΤ», «Μη σπρώχνεστε, όλοι θα διοριστείτε παιδιά» και διάφορα memes με σκηνές από τη «Λάμψη» έκαναν τον κύκλο του Διαδικτύου αμέσως μετά τα τραγικά αποκαλυπτήρια. Ακολούθησαν διάφορα χιουμοριστικά κείμενα και διαμαρτυρίες ανθρώπων οι οποίοι αδυνατούσαν να καταλάβουν την ακριβή σημασία του μνημείου - ή έστω να συμπαραταχθούν με αυτό. 


Σύμφωνα με πληροφορίες, το γλυπτό ήταν ιδέα των ίδιων των εκπροσώπων της ΠΟΣΠΕΡΤ και φυσικά ορθώθηκε με τις ευλογίες του προέδρου της και του Μαξίμου. Κανείς δεν φάνηκε να έχει τη σύνεση ή το θάρρος να αποτρέψει μια τόσο κακόγουστη ιδέα και κανείς δεν είχε την ειλικρίνεια να τους αποτρέψει από την αυτοκαταστροφική κίνηση - που προφανώς ερμηνεύεται ως κίνηση πανικού. Σε μια προσπάθεια να γίνει κατανοητό το κίνητρο μιας τόσο αψυχολόγητης ενέργειας, ζήτησαν από ανθρώπους από την πιο ριζοσπαστική πτέρυγα της ΕΡΤ, από όλους όσοι όντως επλήγησαν από το κλείσιμο της εθνικής ραδιοτηλεόρασης, να δικαιολογήσουν τη συγκεκριμένη ενέργεια. Οι ίδιοι διατείνονται ότι καθώς δεν ανήκουν σε κάποιο κόμμα ή προνομιούχα παράταξη και ποτέ δεν ένιωσαν δικαιωμένοι, «το γλυπτό δίνει την αίσθηση ότι αποκαθίσταται η αδικία. Οτι κάποιοι θα το βλέπουν κάθε μέρα και θα θυμούνται ότι οι εργαζόμενοι αγωνίστηκαν και δεν βολεύτηκαν σε εύκαιρες θεσούλες», όπως μας τόνισε χαρακτηριστικά εργαζόμενος ο οποίος βρίσκεται εκτός προγράμματος.

Μια άποψη που δεν φάνηκε να αρνείται ο ίδιος ο Διονύσης Τσακνής, αλλά μάλλον την υπονομεύει όταν, ακριβώς όπως η Ραχήλ Μακρή, τονίζει ότι «το μνημείο αφιερώνεται στη μνήμη των 23 εργαζομένων και αλληλέγγυων που έχασαν τη ζωή τους τη διετία 2013-2015». Αντί όμως για συγκεκριμένα ονόματα νεκρών, ως είθισται να συμβαίνει, το μνημείο φέρει μια επιγραφή κάτω από την αναπαράσταση με τα χέρια των ζωντανών που δίνουν τη μάχη σε μια μισόκλειστη πόρτα που όλοι παρομοίασαν με ασανσέρ: «ΟΙΑ ΗΩ Ω ΥΙΕ ΑΕΙ ΕΙ» είναι η ρήση που στολίζει το μνημείο και όσο και αν προσπαθήσαμε, με τη βοήθεια φιλολόγων, δεν τη βρήκαμε σε καμία επιγραφή, σε κανέναν ορφικό ύμνο, σε κανένα από αυτά τα κείμενα που εμπνέονταν από μυστικιστικής υφής αρχαιοελληνικές ευχές. Επιπλέον, πρόκειται για μια φράση που καθώς είναι γραμμένη σε αυτή τη διάλεκτο δείχνει να αντίκειται στην αττική διάλεκτο της Δημοκρατίας, της Αττικής Γης και των Ιώνων. Για την ακρίβεια, η αρχαιοελληνική ρήση που υποτίθεται πως σημαίνει «Σαν την αυγούλα να είσαι πάντα, γιε μου» εμφανίζεται μόνο σε ένα αρχαιοπινές κείμενο των οπαδών του Σώρρα που υποτίθεται ότι αποδεικνύει την ανωτερότητα της αρχαιοελληνικής γλώσσας - αλλά σε κανένα γνωστό αρχαιοελληνικό κείμενο. Αν, δηλαδή, επρόκειτο για μια επιγραφή με ιδιαίτερη βαρύτητα, δεν θα έπρεπε με κάποιον τρόπο να υπάρχει στο πλήθος των κειμένων ή να αναφέρεται έστω στη συλλογική μνήμη; Επιπλέον, η επιγραφή είναι ανορθόγραφη, σύμφωνα με τους αυστηρούς κανόνες της αρχαιοελληνικής.

Οπως τονίζουν οι έγκυρες ιστοσελίδες Greek Hoaxes και του Σαραντάκου, οι οποίες επισημαίνουν τα λάθη της αρχαίας και νέας ελληνικής “ηώ είναι αιτιατική, ενώ κανονικά εδώ χρειάζεται ονομαστική: όπως η αυγή. Αρα, Οία ηώς είναι το σωστό; Ή, μάλλον, χρειάζεται και άρθρο: Οία η ηώς, ω υιέ αεί ει. Το οποίο δεν σημαίνει, όπως νομίζει αυτός που σκάρωσε τη φράση, «να είσαι πάντα», αλλά «είσαι πάντα» - η προστακτική θα ήταν «ίσθι». Το μόνο που κάνει το ανορθόγραφο, υποτίθεται, αρχαιοελληνικό γλυπτό είναι να εκφράζει ακραίες αρχαιοελληνικές εκτιμήσεις στην τελετή του αγιασμού (!) που έλαβε χώρα στα πρόσφατα αποκαλυπτήρια-σημειωτέον πως το μνημείο καλυπτόταν όχι από κάποια σημαία αλλά από πανό της ΠΟΣΠΕΡΤ! Ο ελληνοχριστιανός ιερέας ενδεχομένως να μη συμφωνούσε με την ορφικής εμπνεύσεως ανυπόγραφη επιγραφή, ακατανόητη στον οποιονδήποτε, ακόμα και στον Παναγιώτη Λαφαζάνη και τον Δημήτρη Στρατούλη οι οποίοι παραβρέθηκαν αρχικά στην τελετή, αλλά τελικά αποχώρησαν. Κατά τα άλλα, παρά τους αγωνιστικούς χαιρετισμούς, τη δραματική εξέλιξη των γεγονότων και τους συγκινητικούς τόνους των λόγων, η ΕΡΤ το βράδυ είχε γιορτή. Ο κύκλος των μουσικών εκδηλώσεων που λαμβάνει χώρα στο προαύλιο του Ραδιομεγάρου, σε αντίθεση με την πρωινή τελετή, δεν διέθετε τίποτα δραματικό και μάλλον καταδείκνυε ένα κλίμα γιορτής για το Ραδιομέγαρο. Οσο για το κόστος διεξαγωγής των μουσικών εκδηλώσεων, που είναι ανοιχτές στο κοινό, αυτό καλύπτεται εν μέρει από τον Δήμο Αγίας Παρασκευής αλλά και από τη ΔΕΗ, δηλαδή από τα γνωστά υπερφουσκωμένα τέλη που καταβάλλει ο φορολογούμενος. 

Τι συμβαίνει στην ΕΡΤ

Παρότι είναι λογικό το κράτος να επιδοτεί τη Δημόσια Τηλεόραση -και φυσικά κανείς δεν ξεχνάει τις μέρες που έπεσε το μαύρο-, όλοι απορούν με όσα συμβαίνουν αυτή τη στιγμή στο εσωτερικό της: με τους διευθυντές που παραιτούνται και αλλάζουν ο ένας μετά τον άλλο, με τον Λάμπη Ταγματάρχη που αποχώρησε αναγκάζοντας σε παραίτηση όλο το Δ.Σ., με τις διαρκείς αναβολές των προγραμμάτων και με την ασάφεια σε σχέση με το τι μέλλει γενέσθαι. Ολοι μιλούν για ολική επαναφορά παλαιών προσώπων του κόσμου της δημοσιογραφίας στην ΕΡΤ, μεταξύ των οποίων και ο Θανάσης Λάλας, ο οποίος φαίνεται να αποκτά καθοριστικό ρόλο του χρόνου στο κανάλι, και για ριζική αλλαγή προγράμματος τον Οκτώβριο, αλλά κανείς δεν μπορεί με βεβαιότητα να πει ποιος θα καλύψει εντέλει τη θέση του διευθύνοντος σύμβουλου.

Μιλώντας με ανθρώπους της ΕΡΤ αντλήσαμε την εντύπωση ότι ο σημερινός προσωρινός διευθύνων σύμβουλος και πρόεδρος Διονύσης Τσακνής είναι ένα «συμπαθητικό πρόσωπο, με πάντα ανοιχτό το γραφείο του στους εργαζόμενους, αλλά απλός διεκπεραιωτής», κάτι που εξηγεί γιατί ο ίδιος δεν προτίθεται να κρατήσει τα ηνία της παράλληλης θέσης.

Με τις αντιπαλότητες ανάμεσα στους παλιούς και στους νέους να είναι περισσότερες από ποτέ, με τους γενικούς διευθυντές των εκάστοτε τομέων να χαράζουν ενίοτε διαφορετική γραμμή από αυτή του προέδρου και όλοι να προσπαθούν να συνυπάρξουν σε ένα καφκικό μόρφωμα, όλοι απορούν ποιον και τι ακριβώς εξυπηρετεί αυτό το μνημείο που στήθηκε σε εποχές που η ΕΡΤ έχει ακόμα πολλά ζητήματα να λύσει. Και ποιον ακριβώς δικαιώνει παρεκτός την κακή αισθητική και μια λάθος εντύπωση στα μάτια του κόσμου. Ωστόσο είναι λογικό, λαμβάνοντας κανείς υπόψη την άλλη πλευρά και μιλώντας με παλιούς εργαζόμενους που έδωσαν τον αγώνα με την ΕΡΤ Open, να θέλουν να νιώσουν ότι δικαιώνονται.

Αλλά το συγκεκριμένο γλυπτό δεν είναι παρά η κυριολεκτική και συμβολική ταφόπλακα στον αγώνα τους - στον βαθμό που ένα μνημείο συμβολίζει μόνο κάτι που έχει πεθάνει και υπάρχει ως μνήμη, αποδεικνύοντας ότι η πάλη έχει λάβει τέλος. Αν οι ίδιοι εργαζόμενοι αποφάσισαν να εξαγοράσουν τον ζωντανό αγώνα τους με ένα μνημείο και η κυβέρνηση να νιώσει ευχαριστημένη που εξετέλεσε τον ρόλο της, τότε όλοι αναρωτιούνται τι θα έχουν ακριβώς να πουν αν χρειαστεί να διεκδικήσουν ξανά τα δικαιώματά τους στο μέλλον. Γιατί υπάρχει διάχυτος ο φόβος ότι το μνημείο έβαλε τέλος ακόμα και σε αυτό το ενδεχόμενο - και όχι μόνο στην Αισθητική. Και γιατί όχι, και στη λογική.