Η Ελλάδα σε έναν Μεταβαλλόμενο Κόσμο

Η κλιματική αλλαγή, η έκρηξη των νέων τεχνολογιών, η απειλή της τρομοκρατίας και του βίαιου εξτρεμισμού και τελευταία χρονικά η κρίση της πανδημίας έχουν ανατρέψει δεδομένα και ισορροπίες σε πολλά επίπεδα. Σημαντική παράμετρος του κόσμου που αλλάζει είναι η επικράτηση, σε διάφορες χώρες, λαϊκιστών ηγετών.

Χαρακτηριστικότερη περίπτωση οι ΗΠΑ, όπου η τραυματική εμπειρία της Προεδρίας Τράμπ άφησε πίσω της βαθιές πληγές. Ο Πρόεδρος Μπάιντεν έχει ένα διπλό στόχο που πρέπει να πετύχει. Από τη μία πλευρά να ενώσει μία βαθύτατα διχασμένη και πολωμένη χώρα και κοινωνία και από την άλλη να αποκαταστήσει το κύρος των ΗΠΑ. Σε αυτό το πλαίσιο το προεκλογικό- πολιτικό αφήγημα του Μπάιντεν ήταν «Η Αμερική θα ηγηθεί ξανά».

Σε κάθε περίπτωση, θα πρόκειται για μία άλλη Αμερική, η οποία θα λειτουργήσει μέσα σε έναν άλλον κόσμο. Τα τελευταία χρόνια ο χρόνος και τα γεγονότα τρέχουν τόσο γρήγορα και έντονα που οι αλλαγές έχουν εκθετική συχνότητα. Τις τελευταίες άλλωστε εβδομάδες παρακολουθήσαμε δύο σημαντικά δείγματα των μεγάλων αλλαγών που εξελίσσονται. Τα αμερικανικά στρατεύματα αποχώρησαν από το Αφγανιστάν και οι Ταλιμπάν ανέλαβαν τον έλεγχο της χώρας. Ένας κύκλος που κράτησε είκοσι χρόνια, μιας και ξεκίνησε μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου στις ΗΠΑ, έκλεισε. Η δεύτερη εξέλιξη είναι η περίφημη Συμφωνία AUKUS η οποία δημιουργεί νέα στρατηγικά δεδομένα στον Ειρηνικό και στην Ασία, αλλά και ευρύτερα στον κόσμο.

Μέσα σε όλη αυτή τη ρευστότητα, που θα χαρακτηρίζει τον κόσμο μας το επόμενο διάστημα, μέχρι αυτός να πάρει τη νέα του μορφή, υπάρχουν και ορισμένες σταθερές.

-Το κέντρο βάρος του στρατηγικού ενδιαφέροντος και του ανταγωνισμού των δυνάμεων έχει μετατοπιστεί στην Ασία και στον Ειρηνικό.
-Οι δύο βασικοί στρατηγικοί ανταγωνιστές είναι η Κίνα και οι ΗΠΑ.
-Το Ηνωμένο Βασίλειο, στην μετά BREXIT εποχή, διεκδικεί σημαντικό ρόλο και επιρροή στην διεθνή πολιτική, σε στενή συνεργασία με τις ΗΠΑ.
-Η δυνατότητα παρέμβασης της Ε.Ε. στην εξέλιξη των διεθνών υποθέσεων θα εξαρτηθεί σε κύριο βαθμό από το αν θα αποκτήσει την περίφημη στρατηγική αυτονομία της ή όχι.
-Η Ρωσία, η Τουρκία, η Γαλλία, το Ιράν, το Ισραήλ, η Σαουδική Αραβία, η Αίγυπτος και η Ελλάδα είναι οι χώρες που θα καθορίσουν την εξέλιξη των ισορροπιών στην Ανατολική Μεσόγειο, τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.

Αρκετοί αναλυτές υποστηρίζουν πως βρισκόμαστε σε κατάσταση Ψυχρού Πολέμου 2.0. Υπάρχουν όμως δύο θεμελιακές διαφορές από τον Ψυχρό Πόλεμο. Η πρώτη είναι πως ο κόσμος είναι σήμερα περισσότερο συνδεδεμένος από ποτέ και οι χώρες είναι αλληλεξαρτώμενες σε μία σειρά θεμάτων. Δεν μπορούν επομένως εύκολα να χωριστούν σε στρατόπεδα. Η δεύτερη είναι πως η Κίνα δεν έχει, τουλάχιστον ακόμη, τις στρατιωτικές δυνατότητες και έναν αμυντικό συνασπισμό σαν το Σύμφωνο της Βαρσοβίας που θα την καθιστούσαν τη νέα Σοβιετική Ένωση. Μπορούμε να πούμε όμως με βεβαιότητα πως βρισκόμαστε σε μία κατάσταση στρατηγικού ανταγωνισμού, στο πλαίσιο του οποίου εντάσσεται και η Συμφωνία AUKUS.

Πως μπορούν να λειτουργήσουν μέσα σε αυτό το περιβάλλον μετάβασης και ανταγωνισμού χώρες όπως η Ελλάδα. Η Ελληνική εξωτερική πολιτική είναι εστιασμένη στην πολυμέρεια, στο σεβασμό του διεθνούς δικαίου, στην ενίσχυση της συνεργασίας και του διαλόγου. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως εκτός της συμμετοχής στην ΕΕ, έχει στρατηγικά συμφέροντα με τις ΗΠΑ, τη Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Κίνα, το Ισραήλ και παραδοσιακές σχέσεις με τη Ρωσία. Καλείται λοιπόν να ισορροπήσει σε μία κατάσταση ανταγωνισμού και ελλειμάτων εμπιστοσύνης, όπως έδειξε η πρόσφατη αντίδραση της Γαλλίας στην AUKUS.

Σε αυτό το πλαίσιο το σημαντικότερο όλων είναι η στάθμιση και η ιεράρχηση των βασικών και των μακροπρόθεσμων συμφερόντων. Οι στρατηγικές συμμαχίες δεν έχουν την ίδια βαρύτητα με τις θεματικές συμφωνίες. Επίσης, θα πρέπει να ολοκληρωθεί, σε επίπεδο δομών, η μετάβαση στο σύστημα παραγωγής στρατηγικής εθνικής ασφάλειας.

Σε αυτό τον μεταβαλλόμενο κόσμο η συναίνεση και η συνεργασία σε θέματα εξωτερικής πολιτικής είναι κρίσιμη, για αυτό και δεν υπάρχει χώρος για μικροκομματικές αντιπαραθέσεις. Τέλος, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η Ελλάδα είναι μέλος της Ε.Ε. και μία χώρα που υποστηρίζει σθεναρά την αμυντική ολοκλήρωση και τη στρατηγική αυτονομία της Ένωσης. Αυτή λοιπόν είναι μία ακόμη σημαντική παράμετρος που θα επηρεάσει τις κινήσεις της Ελλάδας στη διεθνή σκακιέρα, καθώς, μέσω της Ε.Ε., μπορεί να μεγιστοποιήσει το διεθνές της αποτύπωμα.