Μεγάλοι καλλιτέχνες, κακοί άνθρωποι

Αφορμή για το παραπάνω είναι η απάντηση που έδωσε στο GALA στην πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη ο ηθοποιός Χρήστος Λούλης, γνωστός τόσο για την ερμηνευτική του δεινότητα όσο και για την ισάδα των απόψεών του πέρα από πολιτικά ορθές νόρμες.

Ο Λούλης, λοιπόν, που συχνά πυκνά τον περνάνε από πριονοκορδέλα οι φαρισαίοι εισαγγελείς των social media, αφού κατακεραύνωσε τα αλαζονικά κοκόρια με τις ασυγκράτητες ορμές (“αν είσαι αυθεντία πρέπει να μου πιάσεις και τον κ…;) στην ερώτηση αν, για παράδειγμα, ο Κέβιν Σπέισι είναι ένας λιγότερο καλός ηθοποιός επειδή έχει κατηγορηθεί για σεξουαλική παρενόχληση απάντησε ως εξής: «Θα σε βοηθούσε σε τίποτα αν μάθαινες ότι η Σωτηρία Μπέλλου είχε ρίξει βιτριόλι σε έναν πρώην σύντροφό της; Θα την έκανε χειρότερη τραγουδίστρια στα μάτια σου; Μη σου πω, βλέποντας τα πράγματα από την απόσταση του χρόνου καταλαβαίνεις ότι ένας μεγάλος καλλιτέχνης δεν αντλεί μόνο από μια απολλώνια αρμονία και καλή ηθική που υποτίθεται πως πρεσβεύουν η τέχνη, ο χριστιανισμός ή η πολιτική ορθότητα. Ο μεγάλος καλλιτέχνης αντλεί και από τα σκοτάδια του, από τα πιο χαμερπή του αισθήματα. Είμαστε άνθρωποι και έχουμε και το ένα και το άλλο κομμάτι. Οτι κάποιοι δεν μπορούν να τα ελέγξουν αυτά στη ζωή τους δεν σημαίνει ότι όλα αυτά δεν τους κάνουν τους συγκλονιστικούς καλλιτέχνες που είναι. Ετσι κι αλλιώς, η ηθική είναι κάτι που αλλάζει. Βλέπουμε κάτι με τα μάτια τού τώρα σε σχέση με το τι γινόταν παλιά και ανατριχιάζουμε, αλλά ξεχνάμε ότι η ηθική τού τώρα δεν έχει καμία σχέση με την ηθική τού τότε».

Κάνοντας μία απαραίτητη παρένθεση, σχετικά με την Μπέλλου είναι άξιο αναφοράς ότι έφτασε στο σημείο να ρίξει βιτριόλι στον τότε μέθυσο άντρα της αφού τη σκότωνε στο ξύλο με κάθε ασήμαντη αφορμή, σε σημείο να χάσει το παιδί που κυοφορούσε, πληρώνοντας φυσικά και η ίδια το βίαιο ξέσπασμά της με φυλάκιση - βιώματα που γέννησαν σπαραξικάρδιες ερμηνείες και τη διαμόρφωσαν στην κορυφαία καλλιτέχνιδα του λαϊκού τραγουδιού.

Τα σημεία αναφοράς και οι πηγές έμπνευσης του κάθε καλλιτέχνη δεν είναι όμως το ζητούμενο. Αλλος στρέφει το κεφάλι στο φως και άλλος στα σκοτάδια του, κάτι άνευ σημασίας για τον θεατή που καλείται να κρίνει όχι το πρόσωπο του καλλιτέχνη, αλλά το έργο του. Υπό αυτό το πρίσμα, αν, για παράδειγμα, εστιάζαμε μόνο στην προσωπικότητα του Πικάσο, τότε η μόνη χρήση των ζωγραφικών έργων του θα ήταν για προσάναμμα στο τζάκι. Ενας σαδιστής, κομπλεξικός, εγωιστής και σατράπης ερωτύλος με μια στρατιά από ερωμένες, υπόδουλες στις φαντασιώσεις του, όλες κατεστραμμένες μετά την κοινή τους συμβίωση, άλλες αυτοκτόνησαν, άλλες νοσηλεύτηκαν σε ψυχιατρικά ιδρύματα και όλες μαζί χαλάκια στα πόδια του. Ενας άνθρωπος που δεν συμφιλιώθηκε ποτέ με το 1,63 μ. ύψος του, που δεν άντεχε γυναίκα ψηλότερη από τα λίγα εκατοστά του, τις οποίες μόλις τις έστυβε βάναυσα και σαδιστικά τις εγκατέλειπε σαν λεμονόκουπες για το επόμενο θύμα του, την επόμενη νεότερη ερωμένη, που όσο πιο νέα και όμορφη τόσο και πιο ευάλωτη και βασανισμένη. Και ως σουβενίρ στο σκρίνιο κάθε μέλλουσας ερωμένης του, δώριζε ένα χρυσό αγαλματίδιο με όρθιο τον μεγάλο του φαλλό.

Η πρώτη του γυναίκα Ολγα Κόλκοβα έφτασε στα όρια τρέλας. Κάποια χρόνια μετά την εγκατάλειψή της από τον Πικάσο, η Μαρί Τερένζ, μητέρα της κόρης του Μάγια, αυτοκτόνησε. Την εγκατέλειψε για την Ντόρα Μάαρ, μια πανέμορφη 29χρονη φωτογράφο που οδηγήθηκε στο ψυχιατρείο όταν την παράτησε για τη δεύτερη γυναίκα του, τη Φρανσουά Ζιλό. Με τη Ζιλό απέκτησε δύο ακόμα παιδιά, τον Κλοντ και την Παλόμα, αλλά μην αντέχοντας την τυραννική συμπεριφορά του και τις απιστίες του τον εγκατέλειψε. Ηταν η μόνη που το τόλμησε. Τελικά έχοντας καβατζώσει τα 70 χρόνια του παντρεύτηκε την 27χρονη Ζακλίν Ρο, η οποία παρά τα βασανιστήρια, τις προσβλητικές συμπεριφορές και τις δεκάδες ερωμένες του δεν άντεξε τον θάνατό του και αυτοκτόνησε το 1986. Ηταν ούτως ή άλλως τελειωμένη.

Το διάστημα που ζούσε με τη Ζακλίν, ο Πικάσο ζωγράφισε πάνω από 400 πίνακες, ήταν η πιο παραγωγική περίοδος της καλλιτεχνικής ζωής του. Οσο έπινε το αίμα της Ζακλίν, τόσο ζωγράφιζε πίνακες που σήμερα βρίσκονται στις πιο ακριβές ιδιωτικές συλλογές ή μουσεία, τα περισσότερα ανεκτίμητης αξίας. «Ως καλλιτέχνης μπορεί να είσαι εκπληκτικός, αλλά από ηθικής άποψης δεν αξίζεις τίποτα», του είχε πει κάποτε η φωτογράφος Ντόρα Μάαρ, που κατέληξε ημίτρελη.

Τίποτα, όμως, από τα παραπάνω δεν ακύρωσε τον καλλιτέχνη ζωγράφο, καμία αυτοκτονία, καμία αρρωστημένη συμπεριφορά και φαντασίωσή του δεν στάθηκαν εμπόδιο στην εκτόξευση της καλλιτεχνικής του φήμης και αξίας. Τουναντίον, αυτές ίσως προσέφεραν και μια κάπως μυθιστορηματική υπόσταση στα έργα, αλλά και στον ίδιο ως μία ακόμη απόδειξη της εκκεντρικής ιδιοφυΐας του. Το ίδιο ισχύει και για τον Μάικλ Τζάκσον, τον μεγαλύτερο περφόρμερ του αιώνα, που αρκεί να τον δεις να αιωρείται σχεδόν στη σκηνή και τα ξεχνάς όλα, αν δεν τα συγχωρείς.

Φυσικά, αν ήμουν μητέρα/αδερφή/πατέρας κάποιου κακοποιημένου σεξουαλικά παιδιού ή συντρόφου θα είχα προφανώς άλλη συναισθηματική φόρτιση, θα άκουγα για Πικάσο ή Τζάκσον ή Σπέισι ή δεκάδες άλλους φωταγωγημένους σταρ πλην καθάρματα και θα έβγαζα αφρούς, θα αμολούσα ντομάτες στους πίνακες, θα έκλεινα αφιονισμένη το ράδιο σε κάθε νότα του «Beat It». Ομως δεν είμαι, δεν είμαστε, αλλά κι αν ήμουν, μπορεί να ήμουν φαν ενός άλλου ανθρώπινου πλην ιερού τέρατος.

Γιατί το μεγαλείο του έργου ξεπερνά τον άνθρωπο, δεν πάμε στο θέατρο για τα χρηστά ήθη των ηθοποιών. Αλλιώς θα συχνάζαμε όλοι στην εκκλησία. Ή μάλλον ούτε εκεί, ούτε πουθενά. Θα ευλογούσαμε όλοι τα γένια μας.