Τζένη Αγιανδρίτη

«Σκέφτομαι πολύ περισσότερο τα παιδιά σε ένα σχολείο στο Νίγηρα...Τα έχω μονίμως στο μυαλό μου γιατί πιστεύω ότι χρειάζονται πολύ περισσότερο βοήθεια απ’ό,τι στην Αθήνα» δήλωσε η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ, κατάφωρα θυμωμένη που ενώ θα έπρεπε να διώχνει τις μύγες από τα πρόσωπα των υποσιτισμένων της Αφρικής, κάθεται και διώχνει τις μύγες από τους καλοφαγάδες πλην τριτοκοσμικούς της Ευρώπης. Το θέμα είναι βέβαια ότι όσο η κυρία Λαγκάρντ σκέφτεται πώς θα ταϊσει τα παιδιά της Αφρικής (με τον ίδιο κοπιαστικό τρόπο της επιλογής μεταξύ μιας τσάντας Chanel ή μιας κροκό Hermes), κάποιοι προτίμησαν να περάσουν στη δράση παρά να πλημμυρίσουν με κροκοδείλια δάκρυα το Νίγηρα.

Τρανταχτό παράδειγμα ο αμφιλεγόμενος για τις όχι και τόσο δημοκρατικές μεθόδους που ακολουθεί πρόεδρος της Ρουάντα, μιας χώρας στο κέντρο της Αφρικής με φυλές αλληλοσπαρασσόμενες μέχρι πρότινος –αλλά όχι πια. Μια φίλη που μόλις γύρισε από ένα πολύ ιδιαίτερο ταξίδι –Αιθιοπία, Ουγκάντα, Ρουάντα- ως εθελόντρια, πέρα από τις συγκλονιστικές εμπειρίες που έζησε με τα παιδιά ενός κατώτερου Θεού, έμεινε με το στόμα ανοιχτό όταν πέρασε τα σύνορα της Ρουάντα με το αυτοκίνητο. Η χώρα που έχει σχεδόν ίδιο πληθυσμό με την Ελλάδα (περί τα 10, 5 εκ. κατοίκους) και που πριν 18 χρόνια έζησε μία από τις μεγαλύτερες γενοκτονίες (700.000 άνθρωποι χαιρέτησαν την εγκόσμια σημαία σφαγιασμένοι) σήμερα μας δίνει ένα ισχυρό μάθημα. Μάλλον ράπισμα. Μπαίνουν λοιπόν δύο γυναίκες μόνες στα σύνορα από τη Σομαλία μετά τη δύση του ήλιου –όχι και τόσο καλή ώρα για τις γύρω χώρες όπου παραμονεύουν πεινασμένοι Αφρικανοί με μηδαμινή αίσθηση της αξίας της ζωής- και σταματάνε σε ένα καλοβαλμένο χώρο υποδοχής, πεντακάθαρο και καλοσυντηρημένο.

Εκεί, στο σύγχρονο κουβούκλιο των συνόρων, αντίστοιχο ας πούμε με ένα ελβετικό, τους προϋπαντίζει ένστολο κολλαριστό προσωπικό που μιλάει άψογα αγγλικά και με ένα χαμόγελο μέχρι τα αφτιά. Σημειωτέον ότι η διαδικασία της έκδοσης visa που είχε προηγηθεί έγινε ηλεκτρονικά μέσω μιας φόρμας όπου συμπλήρωσαν τα στοιχεία τους και χρειάστηκαν μόλις 24 ώρες για να εκδοθεί. Η διαδικασία επίσης εισόδου στην χώρα διήρκεσε 8 λεπτά –αφού τους ζήτησαν συγνώμη επειδή το κομπιούτερ κόλλησε και δεν κάνανε 3 λεπτά ως είθισται- κι από κει κι έπειτα αφού διέσχισαν υπέροχα τοπία με λόφους και γραφικά χωριά μπήκαν στην πρωτεύουσα, το Κιγκάλι. Μια πόλη υπερφωτισμένη, τακτοποιημένη και πεντακάθαρη που θα της έβγαζε το καπέλο ακόμα και η Ζυρίχη. Στη Ρουάντα έχουν τυπικά προεδρευομένη Δημοκρατία, με τον Πολ Καγκάμε να είναι ο πρώτος τη τάξει δημόσιος άρχοντας που ανέλαβε τα ηνία της χώρας το 2000 κι αφού είχε προηγηθεί ο εμφύλιος, οι σφαγές, το αντάρκτικο και οι εισβολές των Δυτικών αφήνοντας μια χώρα ερημωμένη, με όσους κατοίκους παρέμειναν να μην ξέρουν αν θα ήταν καλύτερα να πέθαιναν παρά να τρώνε τις σάρκες τους.

Η Ρουάντα είναι η χώρα των χιλίων λόφων όπως την λένε, χωρίς καμιά σοβαρή βιομηχανία αφού η οικονομία της είναι αποκλειστικά γεωργική (δημητριακά, καφές, καπνός, τσάι) με κυρίαρχη τουριστική ατραξιόν το Βουνό με τους Γορίλες (εξού και η ταινία με την Σιγκούρνι Γουίβερ). Παρά τα όσα καταμαρτυρούν στο συγκεκριμένο πρόεδρο για τις όχι και τόσο δημοκρατικές διαδικασίες που ακολουθεί (άντε βέβαια να κάνεις και τον χαλαρό αριστερό πρόεδρο όταν έχεις να κάνεις με φυλές αφρικανών που μέχρι πρότινος τρέφονταν μόνο με μίσος), ο Καγκάμε έκανε 5-6 βασικά πραγματάκια για τη ταλαίπωρη αυτή χώρα που σήμερα έχει κάνει την Ελλάδα να βλέπει με τα κιάλια τους δικούς της ρυθμούς ανάπτυξης της οικονομίας. Καταρχάς έκανε την εκπαίδευση υποχρεωτική και για τις γυναίκες, γεγονός που προκάλεσε αλυσιδωτά θετικά αποτελέσματα  για ένα σωρό κοινωνικά θέματα και όχι μόνο. Τα ποσοστά του Aids είναι σήμερα από τα χαμηλότερα της Αφρικής, οι γυναίκες δεν γεννοβολούνε σαν κουνέλες, μάχονται για τα δικαιώματά τους, ψηφίζουν επίσης και είναι και η πλειοψηφία στη Βουλή. Ο Καγκάμε έφερε επίσης την ηλεκτροδότηση και την παροχή νερού σε όλη την χώρα, όλες οι πόλεις υπερφωτίστηκαν και επέβαλλε επίσης τσουχτερά πρόστιμα σε όποιον τολμούσε να πετάξει έστω κι ένα χαρτάκι στο δρόμο.

Στη Ρουάντα απαγορεύεται η χρήση πλαστικής σακούλας, όλοι κυκλοφορούν με χάρτινες και αν κάποιοι τουρίστες τυχαίνει να κρατάνε οτιδήποτε πλαστικό, οι ντόπιοι τους κοιτούν με περιφρόνηση. Στόχος του προέδρου ήταν βασικά να κάνει την χώρα του έναν ελκυστικό τουριστικό προορισμό, ασφαλή για τους επισκέπτες, καθαρό και με τις αναγκαίες υποδομές (η φίλη μου έμεινε σε ξενοδοχείο 5 αστέρων γνωστής αλυσίδας ενώ το βράδυ μπορούσε χαλαρά να κυκλοφορήσει στην πόλη για να δειπνήσει σε ένα αξιοπρεπέστατο εστιατόριο με γαλλική κουζίνα σε έναν υπέροχο κήπο).  Κάτι που δεν το κάνεις ούτε στο Κογκό, ούτε στη Σομαλία ούτε και στην Ουγκάντα αφού αν κάνεις το λάθος και βγεις το βράδυ στο δρόμο χωρίς ντόπιους συνοδούς που ξέρουν τις κακοτοπιές, σίγουρα δεν θα ξαναγυρίσεις. Στη Ρουάντα λοιπόν σήμερα, στην χώρα που η πρόσφατη ιστορία της έχει κάμποσες σελίδες βουτηγμένες στο αίμα, η ανοχή στην εγκληματικότητα είναι μηδαμινή. Αν περπατάς στο δρόμο και τύχει και περπατάει και κάποιος άλλος, ένας από τους δύο θα περάσει στο απέναντι πεζοδρόμιο για να μην υπάρξει καν η υποψία απειλής. Φυσικά αυτό δεν έγινε από φυσική ροπή των πολιτών.

 Η απειλή της θανατικής καταδίκης για οποιονδήποτε διανοείται να εγκληματίσει με όποιον τρόπο εναντίον συμπολίτη ή τουρίστα έπιασε τόπο ενώ οι συνεχείς περιπολίες των αστυνομικών στο δρόμο δεν αφήνουν σε κανένα περιθώριο, να σκεφτεί έστω, να κάνει κακό. Το ίδιο ισχύει και με την διαφθορά. Αν δημόσιος λειτουργός πιαστεί να δωροδοκείται, «πάπαλα». Πάει στον άλλο κόσμο με συνοπτικές διαδικασίες, ήτοι τον περιμένει η θανατική καταδίκη και καθώς στο παρελθόν κάποιοι την πάτησαν, υπήρχε σοβαρός λόγος και για τους υπόλοιπους να ξανασκεφτούν αν η όποια μίζα αξίζει τη θυσία της ζωής τους. Οταν επίσης ο Καγκάμε ζήτησε τη βοήθεια της Ευρωπαϊκής Ενωσης -προ δεκαετίας περίπου- για να χρηματοδοτήσει την ίδρυση ιατρικών κέντρων σε κάποιες έστω αστικές περιοχές προκειμένου να καταπολεμήσει το Aids και άλλες ασθένειες, η Ενωση όπως συνηθίζει, απάντησε «ότι η Ρουάντα δεν είναι αυτή τη στιγμή στις προτεραιότητές της». Οι Κινέζοι όμως ανταποκρίθηκαν θετικά. Και δεν έχτισαν ιατρικά κέντρα μόνο σε κάποια αστικά κέντρα αλλά παντού. Με μία προϋπόθεση. Να αποδίδουν το ίδιο ΦΠΑ που απέδωσαν τότε (8%) όπως κι αν αυτός διαμορφωθεί στο μέλλον (σε κάποιες περιπτώσεις φτάνει και το 30% σήμερα). Αποτέλεσμα; Σήμερα οι Κινέζοι έχουν δημιουργήσει στη Ρουάντα υποδομές, έχουν χτίσει ξενοδοχεία και βιομηχανικές μονάδες, έχουν συμβάλλει με το τρόπο τους στην ανάπτυξη της χώρας αλλά και αυτοί έχουν συμμορφωθεί στην μία και μόνο προϋπόθεση που τους έθεσε ο πρόεδρος: να απασχολούν κυρίως ντόπιους αφρικανούς.

Σήμερα οι αριθμοί όπως έγραψε και το Economist, έχουν ως εξής: σχετικά με το δείκτη της ευκολίας λειτουργίας επιχειρήσεων, η Ρουάντα βρίσκεται στην θέση 45 της παγκόσμιας κατάταξης ενώ η Ελλάδα στην θέση 100. Για να στήσεις μία επιχείρηση στην Ρουάντα χρειάζεσαι 3 ημέρες και 2 διαδικασίες ενώ το κόστος ανέρχεται στο 4% του κεφαλαίου. Στην Ελλάδα χρειάζεσαι 10 ημέρες και 10 διαδικασίες και το κόστος ανέρχεται στο 20% του κεφαλαίου (οι μίζες δεν μπορούν να υπολογιστούν). Επίσης όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της, η Ρουάντα βρίσκεται στην θέση 70 στον δείκτη της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας ενώ η Ελλάδα στην θέση 90! Επίσης στην παγκόσμια κατάταξη της διαφθοράς της Transparency International η Ρουάντα βρίσκεται στην θέση 33 ενώ η Ελλάδα στην θέση 60. Ως προς τα ποσά που πήραν οι δύο χώρες (βοήθεια ή δανεισμός) τα τελευταία 30 χρόνια, το θέμα έχει ως εξής –για να καταλάβει κανείς ποιοι πραγματικά είναι οι τριτοκοσμικοί: η Ρουάντα έχει πάρει με την μορφή βοήθειας κάτι λιγότερο από 30 δις ευρώ  ενώ η Ελλάδα για την ίδια περίοδο έλαβε το ασύλληπτο ποσό των 300 δις σε βοήθεια και άλλα 350 δις σε δάνεια!

Νομίζω ότι είναι σαφές: στο δίλημμα Τσίπρας ή Σαμαράς, είναι πιο σώφρoν στη τρελή χώρα που ζούμε να έρθει ο Καγκάμε. Αυτός τουλάχιστον απέδειξε ότι δεν χρειάζεσαι ένα θαύμα για να σωθείς. Τόσο δα μυαλό και θέληση χρειάζεσαι. Εστω κι αν κάποιοι μέθοδοι είναι περίεργοι, ίσως όχι αν ζεις στην Αφρική –ή στην Ελλάδα ας πούμε: οι Αφρικανοί που αρέσκονται στα μεγάλα αυτοκίνητα και στα μεγάλα στερεοφωνικά και στα μεγάλα φώτα, είχαν τη συνήθεια να κυκλοφορούν μονίμως με προβολείς προκαλώντας συχνά ατυχήματα, κάτι που εκτός από το προφανές της επικινδυνότητας κρίθηκε και τουριστική δυσφήμηση της χώρας. Αρχικά ο Καγκάμε επέβαλλε πολύ τσουχτερά πρόστιμα αλλά αφού ούτως ή άλλως μόνο οι εύποροι κυκλοφορούν με αυτοκίνητα στην Ρουάντα, προτιμούσαν να πληρώνουν τις κλήσεις παρά να κόψουν τη συνήθεια των προβολέων. Η αντίδραση του προέδρου ήρθε με ένα νέο μέτρο. Οχι μόνο με ακόμα πιο τσουχτερά πρόστιμα αλλά προμήθευσε όλους τους τροχονόμους με σφυριά. Ετσι ο οδηγός όχι μόνο πλήρωνε σχεδόν ετήσιο εισόδημα αλλά αν αντιδρούσε την ώρα που ο τροχονόμος του έσπαγε με σφυριά τους προβολείς, πήγαινε σούμπιτος στη μπουζού. Κι εκεί η «στενή» δεν έχει σχέση με το κελί του Ακη.