Περί Ελεύθερης Βούλησης

Στα ανώτερα θηλαστικά, η βούληση τους φαίνεται ότι διαμορφώνεται με βάση κυρίως τα ένστικτα και όχι τις αναμνήσεις και τις συνδυαστικές εμπειρίες από το παρελθόν. Ο άνθρωπος όμως, που ο εγκέφαλος του διαθέτει πολύ μεγαλύτερο αριθμό νευρώνων, μέσω πολύπλοκων συνδέσεων, που εδράζονται κυρίως στον φλοιό, μπορεί να αναλύσει – πολλές φορές ασυνείδητα – πολλαπλά δεδομένα, λαμβάνοντας τελικά μία προσωπική απόφαση.

Ανάμεσα στις επιρροές που οδηγούν τελικά στη λήψη αποφάσεων, κάποιες είναι ασυνείδητες και άλλες ενστικτώδεις, ή, όπως πολλές φορές αποκαλούνται, διαισθητικές. Άλλες όμως βασίζονται σε πολύπλοκες διαδικασίες εξελικτικής μνήμης και συνδέονται άρρηκτα με τις αρχές της αισθητικής, του αλτρουισμού, και της δημιουργικότητας, οι οποίες μέσα από την παράδοση, την οικογένεια και την εκπαίδευση δημιουργούν την ατομική μνήμη.

Ως αποτέλεσμα αυτών των πολύπλοκων μηχανισμών, κάθε ανθρώπινο όν έχει διαφορετική αντίδραση και δράση στο ίδιο εξωτερικό ερέθισμα. Αυτό το γεγονός αποτελεί και τη βάση του Δημοκρατικού Πολιτεύματος, όπου κάθε άνθρωπος με σχετική ελευθερία μπορεί να εκφράζεται και να δρα. Η απόλυτη όμως ελευθερία έκφρασης της βούλησης θα μπορούσε να οδηγήσει σε πλήρη αναρχία. Επειδή οι ανθρώπινες κοινωνίες προϋποθέτουν αναγκαστική συμβίωση και συνεργασία των πολιτών, εισάγονται οι νόμοι, για να περιορίσουν τους βαθμούς ελευθερίας της απόλυτα ελεύθερης βούλησης.

Βέβαια, απαιτείται μία ισορροπία μεταξύ των περιορισμών που επιβάλλει ο νόμος και της προσωπικής ελεύθερης βούλησης, για να μην οδηγηθούμε σε καταπίεση και αυταρχισμό, όπως συμβαίνει στα απολυταρχικά καθεστώτα.

Σε αυτό το μηχανισμό που διαμορφώνει την ελεύθερη βούληση του ατόμου παρεμβαίνει σημαντικά και το περιβάλλον, μέσω τόσο των παραδοσιακών όσο των σύγχρονων ΜΜΕ. Στην πρόσφατη ιστορία , έχουν χρησιμοποιηθεί σε ορισμένες περιπτώσεις αυτά τα μέσα για να παραπλανήσουν την κοινή γνώμη, με τη γνωστή τακτική της προπαγάνδας που χρησιμοποιήθηκε εκτενώς στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ακόμα και στην σχετικά πρόσφατη Ιστορία, ο ρόλος διεθνώς των ΜΜΕ κατατείνει να είναι καθοριστικός στη χειραγώγηση της ελεύθερης βούλησης των πολιτών.

Στα δικτατορικά και απολυταρχικά καθεστώτα, εκεί που η πληροφορία είναι ελεγχόμενη και ετεροβαρής, το πρόβλημα είναι πολύ πιο σοβαρό, αφού δεν ακούγεται η αντίθετη άποψη από αυτή που επιλέγουν οι κυβερνώντες.

Ένα παράδειγμα από την Ελληνική πρόσφατη Ιστορία: κατά τη διάρκεια της επταετούς δικτατορίας, η απόλυτα ελεγχόμενη πληροφόρηση συνέβαλε στο να μη γνωρίζει ο λαός το πραγματικό πρόσωπο του καθεστώτος και την έκταση της αντίστασης του λάου…

Σήμερα, που ο πλανήτης βιώνει μία πρωτόγνωρη πανδημία με εκατόμβη θυμάτων από τον κορωνοϊό, με ανατροπή των κοινωνικών κεκτημένων και με μια κοινωνία με αισθήματα φόβου, οργής και κατάθλιψης, η σωστή πληροφόρηση παίζει ακόμα πιο σημαντικό ρόλο, αφού όπως αναφέρθηκε μπορεί ουσιαστικά να διαμορφώσει την ελεύθερη βούληση και τις αντιδράσεις των πολιτών.

Ο βασικός λόγος είναι ότι είμαστε αντιμέτωποι σε έναν νέο λοιμογόνο παράγοντα, που τη φύση του η επιστήμη συνεχίζει να ερευνά και οι πληροφορίες που αφορούν την επιδημιολογία και την αντιμετώπιση του , αθροίζονται καθημερινά με γεωμετρικούς ρυθμούς. Για αυτόν ακριβώς το λόγο, δηλαδή ότι δεν υπάρχει εμπεδωμένη γνώση για αυτό το θέμα, παρατηρείται το φαινόμενο της πολυφωνίας, ακόμα και παραφωνίας, από τα ΜΜΕ, ιδιαίτερα τα ηλεκτρονικά.

Για το θέμα των εμβολιασμών παραδείγματος χάριν, η υπάρχουσα γνώση αποδεικνύει ότι τα εμβόλια που κυκλοφορούν είναι ασφαλή και αποτελεσματικά. Αυτό προκύπτει από τις επιστημονικές αναλύσεις αποτελεσμάτων σε περίπου ένα δισεκατομμύριο πολίτες που έχουν εμβολιαστεί σε όλο τον πλανήτη. Παρόλα αυτά, συνεχίζουν να παρουσιάζονται αιρετικές, όχι επιστημονικές, απόψεις περί του αντιθέτου. Δηλαδή ατεκμηρίωτες απόψεις ότι τα εμβόλια δεν προσφέρουν, δεν είναι ασφαλή ή ακόμα ότι είναι επικίνδυνα.

Όλες αυτές οι αιρετικές απόψεις προσπαθούν να επηρεάσουν την ελεύθερη βούληση των πολιτών. Ευτυχώς όμως, όπως αποδεικνύεται εκ του αποτελέσματος, η βούληση της μεγάλης πλειοψηφίας των πολιτών, τόσο στη χώρα μας όσο διεθνώς, είναι υπέρ του καθολικού εμβολιασμού.

Αυτό σημαίνει ότι ο εξελιγμένος ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί και σε αυτή την περίπτωση, μέσα από αντιφατικά ερεθίσματα, χρησιμοποιώντας το φίλτρο της λογικής, να παίρνει τις σωστές αποφάσεις.

… Γιατί όπως είπε και η πρώην Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μαντλίν Ολμπράιτ : «Αυτό το οποίο οι άνθρωποι μπορούν να επιλέξουν, έχουν και την ικανότητα να αλλάξουν»..


* Ο Χριστόδουλος Ι. Στεφανάδης είναι Καθηγητής Καρδιολογίας