Οι θεσμοί και οι λαοί

Σήμερα, όσο ποτέ, φαίνεται ότι αυτά τα προφητικά λόγια του Ωνάση ίσως επαληθεύονται με τις πρακτικές των θεσμικών εταίρων της χώρας μας στην Ευρώπη. Αλλά ποιο ήταν το όραμα; Η ιδέα της Ευρωπαϊκής Ενωσης ξεκίνησε ως σχηματισμός οικονομικής και πολιτικής συνεργασίας ανάμεσα σε ευρωπαϊκές χώρες που καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της ευρωπαϊκής ηπείρου.
Πρώτος στόχος ήταν η ενίσχυση της οικονομικής συνεργασίας των κρατών με το σκεπτικό ότι οι εμπορικές συναλλαγές δημιουργούν οικονομικές αλληλεξαρτήσεις, κάτι που ελαχιστοποιεί το ενδεχόμενο συγκρούσεων. Ετσι, το 1958 δημιουργήθηκε η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) που αρχικά στόχευε στην προώθηση της οικονομικής συνεργασίας. Στη συνέχεια, δημιουργήθηκε μια μεγάλη ενιαία αγορά και ένας οργανισμός που δραστηριοποιείται σε πολλούς τομείς, από την αναπτυξιακή βοήθεια μέχρι το περιβάλλον. Η μετεξέλιξη αυτή αντικατοπτρίζεται και στην αλλαγή της ονομασίας από ΕΟΚ σε Ευρωπαϊκή Ενωση (Ε.Ε.) το 1993. Η Ε.Ε. στηρίζεται (θεωρητικά...) στο κράτος δικαίου. Αυτό σημαίνει ότι όλες οι ενέργειές της πρέπει να βασίζονται στις συνθήκες τις οποίες όλα τα κράτη-μέλη έχουν εγκρίνει εκούσια και με δημοκρατικές διαδικασίες.

Ενας από τους βασικούς στόχους της Ε.Ε. είναι (ή θα έπρεπε να είναι) η προαγωγή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τόσο στο εσωτερικό της όσο και στον υπόλοιπο κόσμο. Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, η ελευθερία, η δημοκρατία, η ισότητα και το κράτος δικαίου αποτελούν (ή θα έπρεπε να αποτελούν) θεμελιώδεις αξίες της Ε.Ε. Μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λισαβόνας το 2009, όλα αυτά τα δικαιώματα περιλαμβάνονται σε ένα ενιαίο έγγραφο, τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. Τα θεσμικά της όργανα έχουν τη νομική υποχρέωση να σέβονται τα δικαιώματα αυτά, το ίδιο και τα κράτη-μέλη. Τελικός στόχος είναι οι Ευρωπαίοι πολίτες να διαθέτουν ολοένα περισσότερα μέσα για να μπορούν να συμμετέχουν στη διαμόρφωση των διαφόρων ευρωπαϊκών πολιτικών.

Η χώρα μας, με τη συμμετοχή της στην Ε.Ε., διαχρονικά έχει αποκομίσει πολλά οφέλη σε οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό, πολιτιστικό και γεωπολιτικό πεδίο. Η πρόσφατη όμως κρίση στις σχέσεις μας με τους εταίρους δείχνει ότι υπάρχει διάσταση μεταξύ του ευρωπαϊκού οράματος και της διαμορφωμένης πραγματικότητας. Τα ανθρώπινα δικαιώματα διαφέρουν μεταξύ Βορρά και Νότου. Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια έχει διαφορετική βαρύτητα μεταξύ Κεντροευρωπαίων και Μεσόγειων.

Η ελευθερία και η δημοκρατία υποχωρούν μπροστά στα οικονομικά μεγέθη.

Ο βασικός πυλώνας της Ε.Ε., που αφορά την αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών-μελών δοκιμάζεται.
Αλλά γιατί το ευρωπαϊκό όνειρο διολίσθησε σε μια στυγνή τεχνοκρατική πραγματικότητα;

Ισως ευθύνεται το έλλειμμα εσωτερικής δημοκρατίας στην εκλογή των θεσμικών οργάνων.  Ισως να ευθύνεται το γεγονός ότι τα θεσμικά πρόσωπα που παίρνουν τις αποφάσεις δεν προέρχονται από την άμεση ψήφο των Ευρωπαίων πολιτών. Ισως να ευθύνεται το γεγονός ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο παραμένει υποβαθμισμένο όσον αφορά στη δυνατότητα εκτελεστικής κατεξουσίας. Ισως να ευθύνεται το γεγονός της ανακύκλωσης προσώπων στις θεσμικές θέσεις από τις ίδιες οικονομικά ισχυρές χώρες.

Σε κάθε περίπτωση, για να μην επαληθευτεί ο Αριστοτέλης Ωνάσης και να μη γίνει κόλαση η ζωή των ολίγων κατεχόντων από τους πολλούς μη έχοντες, θα πρέπει οι δομές, η λειτουργία και οι πρακτικές της Ευρωπαϊκής Ενωσης να συγχρονιστούν με το αρχικό όραμα της Ενωμένης Ευρώπης.

 Της μεγαλύτερης ένωσης λαών που έγινε ποτέ στην Ιστορία!