Το κρεβάτι του Προκρούστη

Ο Θησέας μεγάλωσε στην Τροιζήνα, όπου τον είχε κρύψει ο πατέρας του επειδή φοβόταν ότι άλλοι διεκδικητές του θρόνου θα τον σκότωναν. Οταν ο Θησέας έγινε 16 ετών, ξεκίνησε για να επιστρέψει στην Αθήνα και να διαδεχτεί στον θρόνο τον Αιγέα. Κατά τη διαδρομή του από την Πελοπόννησο προς την Αθήνα έβαλε σκοπό να ελευθερώσει τον δρόμο από διάφορους κακοποιούς. Eτσι, στην Επίδαυρο σκότωσε τον Περιφήτη, στον Ισθμό της Κορίνθου τον Σίνη τον Πιτυοκάμπτη, στην Κακιά Σκάλα πέταξε τον Σκίρωνα στη θάλασσα, στα Μέγαρα εξολόθρευσε τη Φαία, ενώ στα περίχωρα της Ελευσίνας σκότωσε έπειτα από άγρια πάλη τον Κερκύονα. Εξω από την Αθήνα, στο σημερινό Δαφνί, συνάντησε τον Προκρούστη.

Ο Προκρούστης ζούσε σε ένα σπίτι με δύο κρεβάτια, ένα κοντό και ένα μακρύ. Εξανάγκαζε τους μικρόσωμους περαστικούς να ξαπλώνουν στο μακρύ κρεβάτι και τους τραβούσε βίαια μέχρι θανάτου ώστε να καλύψουν όλο το μήκος του. Τους ψηλόσωμους τους έβαζε στο κοντό κρεβάτι και τους έκοβε τα πόδια που εξείχαν. Ο Θησέας αντιμετώπισε και εξόντωσε και τον Προκρούστη, μπήκε θριαμβευτής στην Αθήνα, και αργότερα έγινε βασιλιάς της πόλης.

Το κρεβάτι του Προκρούστη της Μυθολογίας συμβολίζει διαχρονικά τη βίαιη προσαρμογή ενός ατόμου, μιας ομάδας ατόμων ή ενός λαού σε προκαθορισμένα πλαίσια. Τα πλαίσια αυτά καθορίζονται αυθαίρετα από κάποια εξουσία με γνώμονα δικούς της σχεδιασμούς, οι οποίοι συνήθως δεν συμπίπτουν με τα συμφέροντα αυτού ή αυτών στους οποίους εφαρμόζονται. Στην ιστορική διαδρομή υπάρχουν πάρα πολλά παραδείγματα εφαρμογής της προκρούστειας κλίνης. Σε πολλές περιπτώσεις αποτελούν λύσεις κοινωνικής ανάγκης και προστασίας του κοινωνικού συνόλου, όπως ενδεικτικά είναι οι σωφρονιστικοί μηχανισμοί. Μηχανισμοί που εξελίχθηκαν από τα φρικτά βασανιστήρια της αρχαίας εποχής έως τα σύγχρονα σωφρονιστικά συστήματα. Σε πάρα πολλές άλλες περιπτώσεις, όμως, η προκρούστεια κλίνη εφαρμόστηκε για να προσαρμόσει βίαια ολόκληρους λαούς σε αποφάσεις καθεστώτων που είχαν αμφιλεγόμενα κίνητρα. Παραδείγματα από τη σύγχρονη ιστορία αποτελούν οι δικτατορίες σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη: δικτατορίες στρατιωτικές ή δικτατορίες με μανδύα φιλολαϊκό, που εγκαταστάθηκαν από περιστασιακές και ετερόκλητες κοινωνικές ομάδες οι οποίες ενήργησαν στο όνομα των συμφερόντων του λαού, αλλά εξελίχθηκαν σε καταπιεστές μέσα από ανεξέλεγκτες καθεστωτικές πρακτικές...

Στην πατρίδα μας σχετικά πρόσφατο παράδειγμα εφαρμογής της προκρούστειας κλίνης αποτελεί η επτάχρονη δικτατορία. Τότε οι δικτάτορες ονόμασαν το κρεβάτι του Προκρούστη, πάνω στο οποίο τοποθέτησαν τον ελληνικό λαό, γύψο! Κατά δήλωσή τους έβαλαν τον λαό στον γύψο μέχρι να υπάρξει ανάταξη, όπως εννοούσαν την αλλαγή πολιτικών πεποιθήσεων...

Μετά τη δικτατορία, στη λεγόμενη περίοδο της Μεταπολίτευσης, οι περισσότερες εκλεγμένες κυβερνήσεις, οι οποίες όμως ποτέ δεν αντιπροσώπευαν την απόλυτη πλειοψηφία του εκλογικού σώματος, εφάρμοσαν την προκρούστεια λογική. Με πιο ήπια βέβαια μέσα, αλλά πάντα με τον ίδιο στόχο, δηλαδή τη χειραγώγηση του λαού και την ανοχή του σε αμφιλεγόμενες, πολλές φορές, επιλογές της εξουσίας. Επιλογές που αφορούσαν την υγεία, την παιδεία, την ενημέρωση,την οικονομία, τις συνθήκες εργασίας...

Σήμερα επαναλαμβάνεται, η αλήθεια είναι, με πλέον απροκάλυπτο τρόπο η ίδια λογική. Δηλαδή η βίαιη προσαρμογή της ελληνικής κοινωνίας σε κυβερνητικές αποφάσεις που μπορεί να ανατρέψουν όχι μόνο τις όποιες παθογένειες της κοινωνίας μας που αντικειμενικά υπάρχουν, αλλά και ό,τι θετικό έχει κατακτήσει ο λαός μας μέσα από διαχρονικούς αγώνες και θυσίες. Μια παιδεία που είχε το βλέμμα στραμμένο στη Δύση, όπου, ανεξάρτητα από πολιτικές πεποιθήσεις, εκεί εξελίσσεται η σύγχρονη γνώση. Μια υγεία που παρά τα δυσεπίλυτα προβλήματα, με κινητήρια δύναμη το έμψυχο επιστημονικό δυναμικό, θα μπορούσε να σταθεί στις σύγχρονες απαιτήσεις. Μια ενημέρωση που, παρά τις εστιακές παθογένειες, έδωσε στους Ελληνες, από την εποχή του αείμνηστου Μιλτιάδη Εβερτ, τη δυνατότητα της πολυφωνικής ενημέρωσης πέρα από την κρατική προπαγάνδα... Μια οικονομία που είχε τη δυνατότητα να επιβιώσει και να αναπτυχθεί στο διεθνές ανταγωνιστικό περιβάλλον.

Και εργασιακές συνθήκες που επέτρεπαν στους Ελληνες να επιβιώσουν με αξιοπρέπεια και να ατενίζουν το μέλλον τους με ελπίδα. Οι τακτικισμοί και οι προκρούστειες λογικές και πρακτικές, χωρίς συναίνεση του αποδέκτη, δηλαδή του ελληνικού λαού, που αφορούν στην παιδεία, στην υγεία, στην ενημέρωση, στην οικονομία και τις εργασιακές σχέσεις, φοβάμαι ότι θα προκαλέσουν ρήγματα στην κοινωνική συνοχή. Ρήγματα που κανένας εκλογικός νόμος δεν θα μπορέσει να επιδιορθώσει...