Τριστάνος και Ιζόλδη: Σαν όνειρο…

Χθες, Τετάρτη, στην κατάμεστη αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη του Μεγάρου Μουσικής συγκεντρώθηκαν τα καλύτερα υλικά από τα οποία φτιάχνονται τα όνειρα. Και με την μπαγκέτα του Μύρωνα Μιχαηλίδη (μουσική διεύθυνση) και το πρόσταγμα του Γιάννη Κόκκου (σκηνοθεσία, σκηνικά, κοστούμια) πλάστηκε μπροστά στα μάτια μας το ομορφότερο όνειρο του 2015: το «Τριστάνος και Ιζόλδη», η εμβληματική όπερα του Ρίχαρντ Βάγκνερ που αποτέλεσε ορόσημο στην ιστορία της μουσικής παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα, σε ελληνική παραγωγή.

Το ενδιαφέρον μας ήδη κερδήθηκε από το Πρελούδιο και τη «συγχορδία του Τριστάνου» στην αρχή της πρώτης πράξης και διατηρήθηκε αμείωτο μέχρι το “Liebestod” στο τέλος της τρίτης πράξης, παρά την τετράωρη διάρκεια του έργου (πέντε ώρες με τα διαλείμματα) που θα ήταν λογικό να επιφέρει έναν βαθμό κόπωσης στο κοινό. Η εξαιρετική χρήση των φωτισμών και η απουσία σκηνικών ακροβασιών βοηθούν τον θεατή να εξοικειωθεί άμεσα με το περιβάλλον της δράσης. Τα παιχνιδίσματα του νερού και το ολόγιομο φεγγάρι σε προβολή σε συνδυασμό με την πλώρη και τους ιστούς του πλοίου ως σκηνικά μας ταξιδεύουν και εμάς στο πλοίο στο οποίο «χτίζεται» η σχέση μεταξύ του Τριστάνου και της Ιζόλδης. Από την ανοιχτή εκδήλωση εχθρότητας της Ιρλανδής πριγκίπισσας (ο Τριστάνος την πρόδωσε και την οδηγεί σε μία ξένη γη για να παντρευτεί έναν γηραιό βασιλιά) οδηγούμαστε στην απερίφραστη ομολογία του έρωτα μεταξύ των δύο πρωταγωνιστών χάρη σε ένα ερωτικό φίλτρο. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η προβολή του προσώπου του Τριστάνου επάνω στο φεγγάρι όταν συναντά την Ιζόλδη. Επιλογή που θα ξένιζε εάν προσεγγιζόταν αποσπασματικά και όχι σε σχέση με την αντίστοιχη προβολή της Ιζόλδης στο τέλος της τρίτης πράξης. Αυτά τα δύο σημεία προφανώς αντανακλούν την αρχή και το τέλος της αψίδας μέσα στην οποία παρουσιάζεται ο παράφορος έρωτας του ζευγαριού.

Η δεύτερη πράξη κινείται γύρω από το σμίξιμο των δύο πρωταγωνιστών στο παλάτι του βασιλιά Μάρκου. Το φλογερό πάθος της Ιζόλδης αναδεικνύεται με την ανυπομονησία της να σβήσει τον πυρσό του δωματίου της για να την επισκεφτεί ο Τριστάνος. Για μία ακόμη φορά (όπως και στην πρώτη πράξη, με την ερωτική εξομολόγηση) ο φωτισμός εστιάζει στο ζευγάρι και όλα τα άλλα φώτα σβήνουν, δημιουργώντας μία ατμόσφαιρα ονειρική, σαν να είναι οι δύο εραστές μόνοι σε ολόκληρο το σύμπαν. Αυτό έρχεται σε άμεση αντίθεση με την έλευση του βασιλιά στη σκηνή και την αποκάλυψη της προδοσίας, οπότε και ανάβει δυνατό, θερμό φως - μία αντιπαράθεση δηλαδή μεταξύ της ανθρώπινης επιθυμίας που συμβολίζεται με το σκοτάδι και του ανθρώπινου καθήκοντος που συμβολίζεται με το φως. Πρόκειται για μία από τις πιο δραματικές σκηνές της παράστασης, στην οποία βλέπουμε τον Τριστάνο να τραυματίζεται εκούσια από τον άνθρωπο που τον πρόδωσε στον βασιλιά, τον Μέλοτ.

Στην τρίτη πράξη, μεταφερόμαστε στο κάστρο του βαριά πληγωμένου Τριστάνου, όπου τον οδήγησε ο πιστός ακόλουθός του, Κούρβεναλ. Το σκηνικό δυσοίωνο, θυμίζει «Έρημη Χώρα». Ο παραλληλισμός με το μοναδικό ποίημα του Τ. Σ. Έλιοτ είναι του ίδιου του Γιάννη Κόκκου και δεν είναι τυχαία, καθώς ο ποιητής έχει αντλήσει έμπνευση από την όπερα του Βάγκνερ - παράδειγμα ο στίχος “Oed’ und leer das Meer” («έρημη και άδεια είναι η θάλασσα») που βρίσκεται και στα δύο έργα. Το φως που απλώνεται στη σκηνή -και ιδιαίτερα πάνω στον Τριστάνο- έχει γίνει ψυχρό, προετοιμάζοντάς μας για τον επερχόμενο θάνατο του πρωταγωνιστή. Εξαιρετικά σπαραχτική είναι η σκηνή που ο Τριστάνος (που έχει παραδοθεί πλέον πλήρως στην επιθυμία του) περιμένει με ανυπομονησία να καταφτάσει η Ιζόλδη. Η αγαπημένη του φτάνει τελικά, αλλά είναι πολύ αδύναμος για να επιβιώσει. Ο βασιλιάς Μάρκος πλησιάζει αμέσως, σκοπεύοντας να ευλογήσει το ζευγάρι (και να το φέρει στο φως), έχοντας μάθει την αλήθεια για το φίλτρο, όμως είναι πια αργά. Η Ιζόλδη τραγουδά μόνη της το “Liebestod” σε μία τελευταία πράξη μοναξιάς που γιγαντώνει την τραγική διάσταση του έργου- και ακολουθεί τον Τριστάνο στον άλλο κόσμο, εκεί που ο έρωτάς τους θα παραμείνει παντοτινός, εκεί που οι δυο τους θα γίνουν πραγματικά «ένα».



Η παράσταση ολοκληρώθηκε σε καταιγισμό ενθουσιωδών χειροκροτημάτων. Το κοινό μίλησε με τον πιο εμφατικό τρόπο, επικροτώντας το σύνολο της παραγωγής. Την εξαιρετική, παθιασμένη Αν Πέτερσεν στον ρόλο της Ιζόλδης και τον θαυμάσιο Τόρστεν Κερλ στον ρόλο του Τριστάνου. Το υπόλοιπο καστ και ιδιαίτερα τον Μίχαελ Φιρ (Κούρβεναλ) και την Καταρίνα Νταλάιμαν (Μπρανγκαίνε) για τον θερμό δυναμισμό με τον οποίο εμπλούτισαν τις ερμηνείες τους. Τον σκηνοθέτη Γιάννη Κόκκο και τον μουσικό διευθυντή Μύρωνα Μιχαηλίδη. Και ασφαλώς τη θεσπέσια ορχήστρα που προσκλήθηκε από τον κ. Μιχαηλίδη επί σκηνής για να εισπράξει το χειροκρότημα -επιτέλους- όπως της άξιζε!



Όσο για τις επόμενες τρεις παραστάσεις στις 28 και 31 Ιανουαρίου και στις 4 Φεβρουαρίου; Είναι ήδη sold-out! Τα τελευταία χρόνια, η Λυρική Σκηνή αναπτύσσεται με σταθερούς ρυθμούς χάρη στη μεθοδικότητα και τον ψύχραιμο προγραμματισμό της ηγεσίας της. Προσεγγίζει ένα ευρύτερο κοινό με τις δωρεάν δημόσιες θεματικές εμφανίσεις της. Γίνεται σημείο αναφοράς με την παραγωγή νέων όπερων («Η Φόνισσα»). Ανοίγει τη βεντάλια του ρεπερτορίου της («Τριστάνος και Ιζόλδη»). Και ετοιμάζεται για το μέλλον και τη μεταστέγασή της στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, προγραμματίζοντας την παρουσίαση εμβληματικών έργων, όπως την τετραλογία «Το Δαχτυλίδι του Νίμπελουνγκ» του Βάγκνερ. Προετοιμαστείτε λοιπόν για ακόμα μεγαλύτερα πράγματα!