Περί εξουσίας και επανάστασης

Ο Αινείας Τσαμάτης δεν είναι από τα παιδιά που ονειρεύονταν από μικρά να γίνουν ηθοποιοί. «Ηρθα στην Αθήνα το 2004», μου λέει. «Μέχρι τότε έμενα στην Κόρινθο. Πέρασα στο ΤΕΙ Λαμίας, αλλά δεν πήγα ποτέ. Ηρθα στην Αθήνα και γράφτηκα στο Ωδείο».

Τελειώνοντας το Ωδείο τού γεννήθηκε η ανάγκη να δουλέψει περισσότερο με το σώμα του και τη φωνή του. «Από θέμα κόστους όμως μου ήταν πολύ πιο δαπανηρό το να ασχοληθώ με το καθένα από αυτά ξεχωριστά και τα συμπύκνωσα όλα πηγαίνοντας σε μια δραματική σχολή. Και μου άρεσε», μου εξηγεί. Κάπως έτσι ξεκίνησαν όλα.

Με το «Στέλλα travel» της Bijoux de Kant το 2013 είναι η πρώτη φορά που ξεχωρίζει, κάνοντας αισθητή την παρουσία του στους καλλιτεχνικούς κύκλους. «Ηταν μία νέα εκκίνηση για μένα», μου εξομολογείται. Ακολουθεί ο «Ματωμένος Γάμος» δια χειρός Λένας Κιτσοπούλου στο Φεστιβάλ Αθηνών, τα γυρίσματα για την πολυαναμενόμενη πρώτη ταινία μεγάλου μήκους του Γιώργου Ζώη

“Stage Fright” και το «Σλάντεκ» σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά στο θέατρο Πόρτα. Τώρα πρωταγωνιστεί στο «Νησί των Σκλάβων» του Μαριβό, υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες της Μαριάννας Κάλμπαρη στο Υπόγειο του Τέχνης, ενώ παράλληλα κάνει πρόβες για τους «Αδελφούς Καραμάζοφ» του Ντοστογιέφσκι, το οποίο θα δούμε μετά το Πάσχα πάλι στο Υπόγειο.


  
Ας μείνουμε όμως στο «Νησί των σκλάβων», ένα έργο, που αν και γραμμένο το 1725, διαπραγματεύεται το τρίπτυχο ανθρώπινη φύση-εξουσία-ελευθερία με έναν τρόπο διαχρονικό. Ενα ζευγάρι αριστοκρατών και οι υπηρέτες τους ναυαγούν σε ένα νησί που διοικείται από εξεγερμένους σκλάβους. Σύντομα οι ρόλοι θα αλλάξουν. Οι δύο σκλάβοι θα πάρουν την εξουσία στα χέρια τους.

«Πιστεύεις ότι η εξουσία πάντα αλλοτριώνει;» τον ρωτάω. «Νομίζω ότι θέλει εξαιρετικά στέρεα ηθική βάση για να μην αλλοτριωθείς, την οποία και δεν νομίζω ότι έχουμε. Πρέπει να είσαι πολύ συνειδητοποιημένος για να μην χαθείς σε όλο αυτό το παραμύθι», μου απαντά. «Και ο έρωτας; Είναι κι αυτός ένα παιχνίδι εξουσίας και επιβολής;» συνεχίζω. Χαμογελά. «Είναι ΤΟ παιχνίδι εξουσίας. Μελετώντας το έργο στις πρόβες ανέκυψαν πολλά ζητήματα για το τι σημαίνει έρωτας, τι σημαίνει σχέση, τι σημαίνει πάνω χέρι σε μία σχέση, πώς ελέγχεις τον άλλον», σχολιάζει.



Το έτερο ζήτημα που θίγει ο Μαριβό στο «Νησί των σκλάβων» αφορά τη νοηματοδότηση και τη διαχείριση της ελευθερίας μας. «Δεν ξέρω αν έχουμε κατανοήσει τι σημαίνει προσωπική ελευθερία σαν λαός. Νομίζω ότι έχουμε σταθεί στην ελευθερία που μας δίνουν και όχι στην ελευθερία που έχουμε εμείς, μέσα μας», παρατηρεί ο Αινείας και προσθέτει: «Η ελευθερία του καθενός εξαρτάται από το πόσο χρόνο παίρνει για να ανασάνει. Θα πάρει ολόκληρη την ανάσα του ή θα ανασάνει απλά όσο χρειάζεται για να πει την επόμενη κουβέντα του;».

Εξήντα τέσσερα χρόνια πριν από το ξέσπασμα της Γαλλικής Επανάστασης, ο Μαριβό μοιάζει μέσα από αυτό το έργο του να προειδοποιεί τη γαλλική αριστοκρατία για αυτά που έρχονται. «Τους λέει να προσέχουν, γιατί υπάρχει και η αντίδραση. Ο πεινασμένος όταν θα αντιδράσει δεν θα αντιδράσει με τα γάντι. Υπάρχει αυτό που λέμε “angry hungry!”», μου επισημαίνει ο Αινείας.

Κι αυτό ισχύει και στις σύγχρονες δημοκρατίες. «Αν έρθουν τα δύσκολα, αν βρεθούμε αντιμέτωποι με αυτό που λέμε πείνα, δεν νομίζω ότι κάποιος άνθρωπος είναι διατεθειμένος να πεινάσει με όλους μαζί. Θα προσπαθήσει να χορτάσει ο ίδιος κι από εκεί και πέρα διαλύεται κάθε έννοια δημοκρατίας. Νομίζω ότι η δημοκρατία απευθύνεται σε γεμάτα στομάχια. Χρειάζεται γεμάτο στομάχι για να υπάρξει χώρος για σκέψη και διάθεση συνεργατική», υπογραμμίζει ο Αινείας.



Φυσικά το γεμάτο στομάχι μπορεί να ξυπνήσει και άλλα ζωώδη ένστικτα στον άνθρωπο. Το «οφθαλμός αντί οφθαλμού» έχει αποδειχθεί ότι ισχύει περίτρανα και σε εποχές ευημερίας. Αναρωτιέμαι αν πράγματι υπάρχει κάτι που μπορεί να τιθασεύσει τη ζωώδη φύση του ανθρώπου. «Η αγάπη», μου λέει ο Αινείας και με αιφνιδιάζει. Περίμενα ομολογουμένως μία πιο συμβατική απάντηση τύπου παιδεία, πολιτισμός και λοιπά… Ο Αινείας όμως πηγαίνει ευφυώς κατευθείαν στον πυρήνα. «Πρέπει να είμαστε λίγο πιο ανοιχτοί στον απέναντί μας. Αυτό δεν έχει να κάνει με τον πολιτισμό. Δεν μπορώ να καταλάβω τι είναι αυτό που μας κάνει να είμαστε εχθρικοί απέναντι σε άλλους πολιτισμούς, ανθρώπους και τάξεις. Στη βάση του πράγματος είμαστε όλοι ανθρώπινα όντα. Δεν μας χωρίζει τίποτα. Κάποιος αποφάσισε κάποτε να βάλει ένα παλούκι και να πει 'εδώ είναι το σύνορό μου!'. Κι είναι σαν να γιγαντώθηκε όλο αυτό και να έγιναν τα κράτη, τα έθνη, οι φυλές, η Αριστερά, η Δεξιά… Από ένα παλούκι ξεκίνησαν όλα. Κι αυτό το παλούκι κρύβει από πίσω φοβερή αλαζονεία και μίσος», μου εξηγεί.

Ισως να φταίει και ότι τις περισσότερες φορές λειτουργούμε λίγο σαν τηλεκατευθυνόμενα. Μισούμε, αγαπάμε, ενθουσιαζόμαστε, φοβόμαστε, θυμώνουμε ως αποτέλεσμα της βούλησης κάποιων άλλων. «Είμαστε όμηροι του θεάματος», όπως εύστοχα σημείωσε και ο Γιώργος Ζώης, σκηνοθέτης του “Stage Fright”, που θα κάνει πρεμιέρα στις κινηματογραφικές αίθουσες μέσα στο 2015. Ο Αινείας είναι ένας από τους πρωταγωνιστές της ταινίας, η οποία εμπνέεται (και μόνο) από την εισβολή 50 οπλισμένων Τσετσένων σε κεντρικό θέατρο της Μόσχας τον Οκτώβριο του 2002 για να κάνει ένα πολύ πιο βαθύ πολιτικό σχόλιο. «Στην ταινία του Γιώργου ο θεατής δεν ξέρει τι είναι αλήθεια και τι θέαμα», μου εξηγεί.

Στο τέλος της κουβέντας μας τον ρωτάω αν ελπίζει ότι κάτι μπορεί να αλλάξει. Ως μόνιμος κάτοικος Εξαρχείων τα τελευταία δέκα χρόνια δηλώνει μάλλον συγκρατημένα αισιόδοξος. «Δεν ξέρω αν θα αλλάξει κάτι δραματικά, που θα ανατρέψει από τη μία μέρα στην άλλη την καθημερινότητά μας, αλλά από τη στιγμή που ξαφνικά εδώ στα Εξάρχεια δεν βλέπουμε γύρω μας τις δυνάμεις καταστολής είναι σαν να μας προσφέρουν 10 mg αέρα ακόμα. Ξεκινώντας από τέτοια μικρά πράγματα θέλω να ελπίζω ότι κάτι θα αλλάξει στις σχέσεις μας, στα όρια της ελευθερίας μας, αν θέλουμε να το βαφτίζουμε έτσι», μου εξομολογείται και καταλήγει: «Μου αρέσει να ελπίζω».