Στους ρυθμούς της world music

Τον Λεωνίδα Αντωνόπουλο τον συνάντησα για πρώτη φορά από κοντά πριν από μερικά χρόνια στα γραφεία του Αθήνα 9.84. Για την ακρίβεια είχαμε συναντηθεί πολλά χρόνια πριν, στις σελίδες του «Διφώνου», στον αέρα του Jazz FM, στις εκπομπές του στην ΕΡΤ. Γιατί ακόμα και αν η world music και η τζαζ δεν είναι στις προτιμήσεις σου, αν ήθελες να είσαι ενημερωμένος για την καλή μουσική όφειλες να ξέρεις τον Λεωνίδα Αντωνόπουλο.

Σήμερα τον βρίσκουμε στον Kosmos, το δημόσιο ραδιόφωνο που ξαναζωντάνεψε τον Δεκέμβριο του 2014 με πλήρες πρόγραμμα και που συνεχίζει την καλή πορεία που είχε στο παρελθόν. Μια μικρή ομάδα από τη ΝΕΡΙΤ ανέλαβε πέρυσι το καλοκαίρι να ξαναστήσει τον σταθμό, ο οποίος από τον Ιούνιο του 2014 έπαιζε μόνο μουσική μέχρι να βρεθεί ο νομικός και τεχνικός τρόπος να μπουν και παραγωγοί κανονικά στο πρόγραμμα. Στο soundtrack του σταθμού περιλαμβάνονται οι μουσικές του κόσμου, αυτό που λέμε world music, με έμφαση στην τζαζ και τα παρακλάδια της μαύρης μουσικής. Χρονολογικά φτάνει μέχρι σήμερα, στις νέες κυκλοφορίες, στα νέα σχήματα. Οπως μου λέει ο Λεωνίδας «υπάρχει μια συνέχεια σε αυτό που ξέραμε, δεν υπάρχει καμία ρήξη ή τομή. Υπάρχει ένας προσανατολισμός που βασίζεται στο μουσικό υλικό που υπάρχει αυτή τη στιγμή και στους ανθρώπους που έχουν αναλάβει να κάνουν τις εκπομπές».

Αυτό που κάνει τη μεγάλη διαφορά με το παρελθόν και έχει δώσει μεγάλη ώθηση στον σταθμό είναι ότι για πρώτη φορά εκπέμπει σε όλη την Ελλάδα, ενώ παλιά περιοριζόταν στην Αθήνα. «Η ανταπόκριση που υπάρχει από την υπόλοιπη Ελλάδα, τη Θεσσαλονίκη, τις μεγάλες πόλεις και τα νησιά είναι τρομερή. Ερχονται για πρώτη φορά σε επαφή με αυτή τη μουσική και με αυτό το περιεχόμενο προγράμματος. Είναι καταπληκτική η επαφή με τους ανθρώπους, τα σχόλια τους, ο τρόπος με τον οποίο συμμετέχουν, ρωτούν, σχολιάζουν», αναφέρει ο Λεωνίδας και συνεχίζει: «Νομίζω ότι ξαναμπήκε στις ράγες το ραδιόφωνο αυτό, είναι ένα αρκετά διαφορετικό ραδιόφωνο από αυτό που έχουμε μάθει στην Ελλάδα να ονομάζουμε κρατική ραδιοφωνία. Και αυτό ίσχυε από την αρχή και το συνεχίζουμε».

Ο Kosmos ήταν από την αρχή ένα ραδιόφωνο το οποίο ενδιαφέρεται μεν για την ακροαματικότητα και να έχει -όπως και έχει- τα δικά του έσοδα, αλλά από εκεί και πέρα δεν κάνει εκπτώσεις στο περιεχόμενο του προγράμματος. «Δεν πιστεύουμε ότι απευθύνεται σε ένα ειδικό ακροατήριο, αλλά προσπαθούμε να υπάρχει ένας τρόπος παρουσίασης των εκπομπών και των περιεχομένων τους που να ανταποκρίνεται στον ρόλο ενός δημόσιου ραδιοφώνου. Δηλαδή η εμπεριστατωμένη πληροφορία για τη μουσική, η γνώση, η άποψη, η αιτιολόγηση των επιλογών των παραγωγών. Ολα αυτά είναι χαρακτηριστικά που δεν υπάρχουν στο ιδιωτικό ραδιόφωνο ή έχουν περιοριστεί σημαντικά. Σε εμάς στον Kosmos έρχονται σε πρώτο πλάνο και με αυτή την έννοια είναι ένα ραδιόφωνο που υπηρετεί τον δημόσιο χαρακτήρα της ραδιοφωνίας».

Η συζήτηση με τον Λεωνίδα μεταπηδάει από το ραδιόφωνο στη μουσική βιομηχανία και πάλι πίσω. Τα δεδομένα έχουν αλλάξει τα τελευταία χρόνια και η δισκογραφική παραγωγή έχει μεταλλαχθεί σε όλο τον κόσμο όπως και στην Ελλάδα. Ωστόσο η βαθιά γνώση της μουσικής σε οδηγεί εκεί που πρέπει. Μπορεί να πρέπει να περιοριστείς μόνο σε ένα τραγούδι και αναγκαστικά να προσαρμόζεσαι πολλές φορές, αλλά ο μουσικός παραγωγός που είναι πάντα σε αναζήτηση ξέρει τι πρέπει να κάνει.

«Σημασία σε όλα έχει τι θέλεις από το ραδιόφωνο. Αν θέλεις να σε κρατάει σε επαφή με αυτό που ακούν οι πολλοί για να είσαι ενημερωμένος δεν θα πας σε μια επιλογή σαν τον Kosmos, γιατί ποτέ δεν ξέρεις τι είναι το επόμενο κομμάτι, έχει πάντα ένα στοιχείο έκπληξης. Το ενδιαφέρον όμως του ακροατή να μάθει κάτι καινούργιο και να πληροφορηθεί κάποια πράγματα γύρω από αυτό δεν θα σταματήσει ποτέ. Αυτό που είναι η δουλειά ενός επαγγελματία μουσικού παραγωγού δεν αντικαθίσταται», μου εξηγεί ο Λεωνίδας.

Ο ίδιος βρίσκεται στο ραδιόφωνο από τον Σεπτέμβριο του 1983. Εχει τεράστια πείρα σε μουσικά προγράμματα, στο στήσιμο ενός ραδιοφώνου αλλά και σε δημοσιογραφικές εκπομπές. Εχει υπηρετήσει το μέσο από διαφορετικούς ρόλους και με πολλούς τρόπους. Η σχέση του με τη μουσική ήταν ήδη πολύ στενή από τα μαθητικά του χρόνια, ως ακροατής και άνθρωπος που ενδιαφερόταν πολύ για τη μουσική. Εφτιαχνε κασέτες, έπαιζε στα πάρτι και σύντομα όλο αυτό εξελίχθηκε σε μια ενασχόληση την οποία αξιοποίησε και επαγγελματικά. «Είδα ότι η μουσική με ενδιαφέρει, την αγαπάω και είχα προοπτική σε αυτόν τον τομέα», αναφέρει, αλλά τονίζει ότι είναι και παραμένει δημοσιογράφος. Αυτό είναι το κύριο επάγγελμά του, το οποίο έχει υπηρετήσει σε διάφορα μέσα όλα αυτά τα χρόνια, από «ΤΑ ΝΕΑ» ως το περιοδικό «Δίφωνο», στο οποίο διετέλεσε αρχισυντάκτης. Μέσα από τη δημοσιογραφία ο Λεωνίδας εστίασε στη μουσική σε μια περίοδο που στην Ελλάδα άρχισαν να οργανώνονται συστηματικά συναυλίες ξένων συγκροτημάτων. Ηταν το τέλος της δεκαετίας του ’80 όταν άνοιξε το Ρόδον στην Αθήνα και μαζί του και άλλοι μικρότεροι χώροι. Και κάπως έτσι φτάσαμε στον Jazz FM το 1991. Ενα ραδιόφωνο που κράτησε μόνο πέντε χρόνια, αλλά άφησε πίσω το στίγμα του.

«Με την πρωτοβουλία του Κώστα Γιαννουλόπουλου, ενός άνθρωπος που μας έμαθε να ακούμε τζαζ μουσική στην Ελλάδα έγινε ο Jazz FM. Το θέμα ήταν ότι η αγορά δεν μπορούσε να αντέξει ένα τόσο ειδικό ραδιόφωνο και έκλεισε γρήγορα. Νομίζω όμως ο Kosmos τα 14 χρόνια που εκπέμπει είναι μια μετεξέλιξη του πνεύματος του Jazz FM, μια και αρκετοί παραγωγοί του υπήρξαν βασικοί πρωταγωνιστές εκείνης της προσπάθειας», θυμάται ο ίδιος.

Ο Λεωνίδας είναι από τους βασικούς υποστηριχτές της world music. Εχει κάνει εκπομπές τόσο στην τηλεόραση όσο και στο ραδιόφωνο με σχετικό θέμα και συνεχίζει να την αγαπάει με πάθος. Τον ρωτάω τι ακριβώς εννοούμε σήμερα όταν λέμε world music. «Εμείς την ορίζουμε ως τον τρόπο με τον οποίο εντάσσονται στη σύγχρονη μουσική δημιουργία στοιχεία διαφορετικών παραδόσεων. Αλλά μιλάμε για μουσική μέσα σε ένα σύγχρονο πλαίσιο, δεν εστιάζω τόσο πολύ στο μουσικολογικό στοιχείο – αυτή είναι και η διαφορά με το έθνικ. Η εθνολογική προσέγγιση έχει πολύ ενδιαφέρον σαν πληροφορία, αλλά με ενδιαφέρει περισσότερο πώς αυτά τα στοιχεία εντάσσονται στη σύγχρονη μουσική».

Η χρυσή δεκαετία για αυτού του είδους τη μουσική ήταν από το 1995 έως το 2005, τόσο με όρους δισκογραφικής παραγωγής, όσο και κοινού που τότε ανακάλυπτε καινούργια πράγματα. Σήμερα -και αυτό είναι το πιο ενδιαφέρον- τα στοιχεία της world music έχουν απορροφηθεί στην ευρύτερη μουσική παραγωγή. Οπως συμβαίνει πάντοτε στη μουσική!