Το νέο όπλο απέναντι στις καταστροφές αρχαιοτήτων από τους τζιχαντιστές

Κατά τους τελευταίους μήνες, το Ισλαμικό Κράτος έχει προσθέσει ένα νέο στοιχείο στο σκοτεινό ενεργητικό του. Εκτός από τους βιασμούς, τις εκτελέσεις, τα βασανιστήρια, τους εκτοπισμούς, τα μέλη του στρέφουν τη μανία τους απέναντι στην παγκόσμια κληρονομιά. Άλλοτε με βαριοπούλες, άλλοτε με το πυροβολικό, καταστρέφουν συστηματικά μνημεία που άντεξαν τόσους αιώνες για να ισοπεδωθούν στο όνομα μίας μοχθηρής εκδοχής θεού. Το πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι η σχεδόν πλήρης καταστροφή του Ναού του Βάαλ στην Παλμύρα.
Οι τζιχαντιστές έχουν δείξει ήδη τις προθέσεις τους απέναντι στα αρχαία μνημεία. Ακολουθούν τον δρόμο των Ταλιμπάν, που είχαν επιδείξει αντίστοιχο «έργο», όπως την καταστροφή των τεράστιων δίδυμων αγαλμάτων του Βούδα στο Αφγανιστάν. Τι μπορεί να κάνει κανείς απέναντι σε αυτή την τυφλή μανία;


Δορυφορική απεικόνιση: Ο Ναός του Βάαλ πριν (αριστερή φωτογραφία) και μετά την καταστροφή (δεξιά φωτογραφία)

Μία ομάδα ερευνητών, ιστορικών και αρχαιολόγων προτείνει ένα μοναδικό σχέδιο διάσωσης της επαπειλούμενης κληρονομιάς, το οποίο θα αξιοποιήσει την τρισδιάστατη τεχνολογία. Βασική υπόθεση εργασίας είναι η εξής: αφού είναι σχεδόν αναπόφευκτη η καταστροφή μνημείων σε χώρες όπως η Συρία και το Ιράκ, αυτό που μπορεί να γίνει είναι το τρισδιάστατο σκανάρισμά τους, το οποίο θα βοηθήσει στο απώτερο μέλλον στην ανακατασκευή τους. Μιλούμε λοιπόν για μία ψηφιακή, όχι φυσική διάσωση των μνημείων. Και εγένετο το “The Million Image Database Program”.

Πρόκειται για ένα πρόγραμμα για το οποίο συνεργάζονται το Ινστιτούτο Ψηφιακής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, η UNESCO, το Ινστιτούτο για τη Μελέτη του Αρχαίου Κόσμου του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και εξειδικευμένοι μηχανικοί του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Οι δημιουργοί του φιλοδοξούν μέχρι τα τέλη του 2016 να έχουν συλλέξει ένα εκατομμύριο τρισδιάστατες εικόνες αντικειμένων που βρίσκονται σε κίνδυνο. Προς αυτόν τον σκοπό, έχουν δημιουργήσει μία φτηνή 3D φωτογραφική μηχανή που θα επιτρέψει σε άπειρους χρήστες να τραβήξουν φωτογραφίες υψηλής ποιότητας που θα χρησιμοποιηθούν για να εμπλουτίσουν τη νέα ψηφιακή «κιβωτό» των αρχαίων μνημείων.


Το πρωτότυπο της 3D φωτογραφικής μηχανής του προγράμματος

Η φωτογραφική μηχανή του πρότζεκτ θα παρέχει τη δυνατότητα αυτόματου ανεβάσματος των εικόνων σε ειδικούς servers, προκειμένου να αξιοποιηθούν είτε για τη μελέτη τους είτε για την τρισδιάστατη ανακατασκευή τους στο μέλλον. Το πρόγραμμα σκοπεύει μέχρι τα τέλη της τρέχουσας χρονιάς να διαθέσει έως πέντε χιλιάδες τέτοιες μηχανές σε περιοχές που μαστίζονται από συγκρούσεις. Η κάθε συσκευή θα περιέχει ένα πλήρες σετ οδηγιών χρήσης στους χρήστες, προκειμένου να είναι σε θέση να εντοπίζουν τα αντικείμενα που πρέπει να φωτογραφηθούν και στη συνέχεια να τραβούν φωτογραφίες. Οι δημιουργοί του προγράμματος καυχιούνται ότι το τελευταίο αποτελεί μοναδικό στο είδος του, τόσο ως προς τον σκοπό, όσο και ως προς την κλίμακα, ελπίζοντας να αποτελέσει πηγή έμπνευσης και για νέα παρόμοια προγράμματα. Μία ακόμη τεχνική λεπτομέρεια, που είναι όμως πολύ σημαντική: όλη η σχετική τεχνολογία και το λογισμικό θα είναι ανοιχτού κώδικα.

Ένας από τους επικεφαλείς του προγράμματος, ο Ρότζερ Μίτσελ (πρόεδρος του Ινστιτούτου Ψηφιακής), δήλωσε σχετικά: «Εάν δεν μπορούμε να προστατεύσουμε αυτά τα αντικείμενα, μπορούμε τουλάχιστον να διατηρήσουμε ένα λεπτομερέστατο αρχείο σχετικά με το τι υπάρχει εκεί. Η δήλωση αυτή έγινε στο BBC τον περασμένο Ιούνιο, όταν ο ναός της Παλμύρας στεκόταν ακόμα όρθιος. Καταλαβαίνετε ότι ο χρόνος έχει μεγάλη σημασία στην επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος…


Ο Ρότζερ Μίτσελ

Η ιδέα της χρήσης τρίτων προσώπων για χαρτογράφηση δεν είναι, βέβαια, καινούργια. Για τις ανάγκες του Google Street View, ο αμερικανικός κολοσσός διαδικτύου κατάφερε να χαρτογραφήσει και τα πλέον απομακρυσμένα σημεία, εφοδιάζοντας πεζοπόρους, ορειβάτες, μέχρι και καμήλες με τις ειδικές κάμερές της…

Ο συντελεστής δυσκολίας στην περίπτωση του “The Million Image Database Program” είναι ωστόσο ακόμη πιο υψηλός. Και αυτό γιατί ένας απλός εθελοντής, ένας υπάλληλος ΜΚΟ, ένας αρχαιολόγος ή ακόμα και ένας αξιωματικός του στρατού βρίσκεται σε θανάσιμο κίνδυνο εάν πέσει στα χέρια των τζιχαντιστών. Ο πρώην διευθυντής του αρχαιολογικού χώρου της Παλμύρας Χαλέντ αλ Ασαάντ αποκεφαλίστηκε από το ISIS επειδή προσπαθούσε να σώσει τους κρυμμένους θησαυρούς της αρχαίας πόλης. Υπό αυτές τις συνθήκες απομένει να δούμε πόσα άτομα θα ανταποκριθούν στο κάλεσμα των εμπνευστών του προγράμματος.