Η Εθνική Λυρική Σκηνή παρουσιάζει...

Η σημερινή παρουσίαση του προγράμματος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (ΕΛΣ) για τη νέα καλλιτεχνική περίοδο κινήθηκε σε ένα παράλογο (για να χρησιμοποιήσουμε και ένα επίθετο που ακούστηκε στην ομιλία του καλλιτεχνικού διευθυντή, Μύρωνα Μιχαηλίδη) τρίπτυχο: εντυπωσιακός απολογισμός, πλούσιος προγραμματισμός, αλλά και απουσία στήριξης από το κράτος. Και όλα αυτά σε μία σεζόν που σηματοδοτεί το τέλος της παρουσίας της Λυρικής στο θέατρο Ολύμπια και τη μετακόμισή της στις εγκαταστάσεις-κόσμημα στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.

Στο πρώτο σκέλος, μάθαμε αρκετά ενθαρρυντικά στοιχεία - όπως μας έχει συνηθίσει η Λυρική τον τελευταίο καιρό. Το σύνολο των παραγωγών της ΕΛΣ για την περίοδο 2014-15 απέσπασε θετικές κριτικές και έναν πολύ μεγάλο αριθμό θεατών. Είναι χαρακτηριστικό πως στην παρουσίαση της όπερας «Τριστάνος και Ιζόλδη» στην αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη του Μεγάρου Μουσικής η πληρότητα άγγιξε το 95%, ενώ οι όπερες «Έτσι κάνουν όλες», «Μποέμ» και «Τραβιάτα» που παρουσιάστηκαν στο θέατρο Ολύμπια, η πληρότητα κυμάνθηκε μεταξύ 88 και 100%. Οι έξι παραστάσεις μπαλέτου «Το χαμόγελο της Τζοκόντας» επίσης στο Ολύμπια ήταν sold-out.

«Καπουλέτοι και Μοντέκκοι», μία συμπαραγωγή της ΕΛΣ με την Αρένα της Βερόνας και το Τεάτρο Λα Φενίτσε της Βενετίας που θα παρουσιαστεί τον προσεχή Νοέμβριο (φωτογραφία: Fondazione Arena di Verona)

Όλα αυτά έγιναν με τη Λυρική να παραδίδει παράλληλα μαθήματα οικονομικής διαχείρισης. Για την περασμένη σεζόν, τα έσοδα από τις πωλήσεις εισιτηρίων ήταν πολύ κοντά να καλύψουν το κόστος του καλλιτεχνικού προγράμματος και εάν οι έκτακτες συγκυρίες δεν οδηγούσαν στην ακύρωση της τελευταίας μεγάλης παραγωγής «Κάρμεν» στο Ηρώδειο, τα πράγματα θα ήταν ακόμη καλύτερα. Συγκεκριμένα, το κόστος των παραγωγών για πέρυσι ανήλθε στα 2.264.138 ευρώ, ενώ τα έσοδα από τα εισιτήρια ανήλθαν στα 2.138.363 ευρώ, δημιουργώντας ένα μικρό έλλειμμα της τάξης των 125.775 ευρώ.

Ιδιαίτερη μνεία αξίζει να γίνει και στη διαχείριση κονδυλίων του ΕΣΠΑ από την ΕΛΣ, σε ένα πεδίο δηλαδή όπου πολλοί κρατικοί φορείς χωλαίνουν. Το πρόγραμμα «Η όπερα διαδραστικά στα δημοτικά σχολεία» αξιολογήθηκε στα 30 πρώτα προγράμματα ΕΣΠΑ με τις καλύτερες πρακτικές (μεταξύ αυτών που πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα κατά την προγραμματική περίοδο 2007-13).

Στο σκέλος του προγραμματισμού για την τρέχουσα περίοδο, η Λυρική δίνει έμφαση στο γεγονός ότι φέτος κλείνει για αυτήν ένας κύκλος που ξεκίνησε το 1944. Αυτή θα είναι η τελευταία σεζόν που στεγάζεται στο θέατρο Ολύμπια, προτού μετακομίσει στις ολοκαίνουργιες εγκαταστάσεις στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Έτσι, ο βασικός κορμός του φετινού προγράμματός της θα κλείσει το μάτι στο παρελθόν της, καθώς θα αποτελείται από έργα που ανέβηκαν αρκετές φορές στη σκηνή του θεάτρου Ολύμπια και γνώρισαν την αποθέωση από το κοινό. Ανάμεσα σε αυτά συναντάμε τη «Μαντάμα Μπαττερφλάι», τον «Κουρέα της Σεβίλλης», τον «Ριγολέττο» (καθεμία παρουσιάστηκε σε 37 από τις 76 καλλιτεχνικές περιόδους της ιστορίας της ΕΛΣ), τον «Βαφτιστικό» και την «Μποέμ» (παρουσιάστηκαν 33 και 31 φορές αντίστοιχα).


«Ριγολέττος» στο θέατρο Ολύμπια, Μάρτιος 2016

Ο κ. Μιχαηλίδης ανακοίνωσε επίσης τη συμπαραγωγή με τις δύο ιστορικές όπερες της Ιταλίας, την Αρένα της Βερόνας και το Τεάτρο Λα Φενίτσε της Βενετίας, για την παρουσίαση της όπερας «Καπουλέτοι και Μοντέκκοι», την εκδοχή της ιστορίας του Ρωμαίου και Ιουλιέττας όπως τη μελοποίησε ο Βιντσέντζο Μπελλίνι. Από το πρόγραμμα ξεχωρίζει ακόμη η νέα χορογραφία του διεθνώς καταξιωμένου Έλληνα χορογράφου Αντώνη Φωνιαδάκη για το Μπαλέτο της ΕΛΣ, η οποία δημιουργεί ένα φανταστικό τοπίο συνάντησης των δύο σπουδαίων συνθετών του μπαρόκ, του Μπαχ και του Χαίντελ, οι οποίοι παρότι έζησαν την ίδια εποχή δεν συναντήθηκαν ποτέ. Ξεχωριστό ενδιαφέρον θα έχει και η συναυλία-αφιέρωμα στον Μίκη Θεοδωράκη στις 10 Οκτωβρίου, όπου διακεκριμένοι σολίστ θα ερμηνεύσουν εμβληματικά αποσπάσματα από το σπουδαίο οπερατικό και συμφωνικό έργο του.

Και επειδή η Λυρική μας... χρωστά μία «Κάρμεν», θα ανεβάσει την όπερα του Μπιζέ στο Ηρώδειο τον προσεχή Ιούλιο σε σκηνοθεσία του καλλιτεχνικού διευθυντή της Όπερας του Γκαίτεμποργκ Στήβεν Λάνγκριτζ, ο οποίος τοποθετεί την υπόθεση του διάσημου έργου στη σημερινή Ευρώπη της μετανάστευσης και των κλειστών συνόρων. Επανεμφάνιση θα κάνει και η «Φόνισσα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, η οποία έκανε παγκόσμια πρεμιέρα πέρυσι στο Μέγαρο, συγκλονίζοντας το κοινό που την παρακολούθησε.


«Ο Καρυοθραύστης» στο θέατρο Ολύμπια, Δεκέμβριος 2015 και Ιανουάριος 2016 (φωτογραφία: Βασίλης Μακρής)

Για τους μικρούς της φίλους η ΕΛΣ παρουσιάζει το έργο «Καρμενσίτας», το οποίο συνδυάζει το μπαλέτο με την όπερα και βασίζεται στην διάσημη μουσική που έγραψε ο Μπιζέ για την Κάρμεν, σε σύλληψη και χορογραφία της Α' Χορεύτριας του Μπαλέτου της ΕΛΣ Μαρίας Κουσουνή. Παράλληλα, πρόκειται να ξεκινήσει πιλοτικά το πρόγραμμα «Η Λυρική στη μεγάλη οθόνη», στο πλαίσιο του οποίου θα προβληθούν παραστάσεις της ΕΛΣ σε κινηματογραφικές αίθουσες σε πόλεις της επαρχίας.

Εξίσου σημαντική είναι η απόφαση του οργανισμού να προβεί σε μειώσεις στις τιμές των εισιτηρίων της σε όλες τις κατηγορίες και σε όλους του χώρους, οι οποίες σε συγκεκριμένες κατηγορίες τιμών (όπως τα φοιτητικά και τα παιδικά εισιτήρια) φτάνει έως και το 33%, αναδεινύοντας την κοινωνική της προσφορά. Σε ερώτησή μας για το μέγεθος της επίπτωσης της νέας τιμολογιακής πολιτικής στα έσοδα της ΕΛΣ, ο κ. Μιχαηλίδης ανέφερε ότι αυτή ανέρχεται σε 15% - ένα διαχειρίσιμο μέγεθος, εάν αναλογιστεί κανείς μάλιστα τον κοινωνικό αντίκτυπο της απόφασης.


«Μποέμ» στο θέατρο Ολύμπια, Δεκέμβριος 2015

Και αφού εισήλθαμε στο πεδίο των οικονομικών, ας μιλήσουμε λίγο και για τον τρίτο πυλώνα της σημερινής παρουσίασης, ο οποίος είναι ιδιαίτερα βαρύνουσας σημασία, δεδομένου ότι επηρεάζει την ίδια τη λειτουργία της Λυρικής. Ήδη από πέρυσι είχε τεθεί το ζήτημα της ελλιπούς χρηματοδότησης από το κράτος. Το μέγεθος του προβλήματος γίνεται σαφές με την απλή παράθεση των στοιχείων: τα 23,6 εκατ. ευρώ που λάμβανε η ΕΛΣ το 2008 έγιναν 16,8 εκατ. το 2011, 13,3 εκατ. το 2013 και 10,3 εκατ. το 2015, ενώ για φέτος η επιχορήγηση βάσει του κρατικού προϋπολογισμού θα ανέλθει σε 10 εκατ. ευρώ.

Τι επιπτώσεις έχει αυτή η μείωση σε πρακτικό επίπεδο; Ο κ. Μιχαηλίδης είναι ιδιαίτερα διαφωτιστικός: «Παρότι [το χρέος της Λυρικής] είχε μηδενιστεί πέρυσι, έχει αρχίσει να δημιουργείται πάλι λόγω του ελλείμματος. [...] Η ακραία αυτή υποχρηματοδότηση σε έναν μόλις εξυγιανθέντα φορέα φυσικά αντανακλάται στην ταμειακή ρευστότητα. Υπάρχουν καθυστερήσεις στη μισθοδοσία μας, έχουμε μεγάλες καθυστερήσεις προς τους προμηθευτές μας και όπως είναι λογικό και αναμενόμενο έχουμε να αντιμετωπίσουμε μεγάλα προβλήματα και στον καλλιτεχνικό μας προγραμματισμό. Ενδεικτικά, θα σας πω δύο παραδείγματα: η συμπαραγωγή που είχαμε προγραμματίσει εδώ και δύο χρόνια για φέτος με τη Βασιλική Όπερα του Λονδίνου μετατίθεται για επόμενη περίοδο -καλώς εχόντων των πραγμάτων- και ο «Κουρέας της Σεβίλλης» που επρόκειτο να ανοίξει τη φετινή σεζόν στο τέλος του Οκτωβρίου μεταφέρθηκε για τον Φεβρουάριο, γιατί δεν μπορούσαν να γίνουν οι απαραίτητες προμήθειες για την παραγωγή σκηνικών και κοστουμιών».


Μετά τη μεγαλειώδη πρεμιέρα της πέρυσι, η «Φόνισσα» επιστρέφει στην αίθουσα Αλ. Τριάντη στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών τον Απρίλιο του 2016

Για την αντιμετώπιση του προβλήματος, η ΕΛΣ έχει καταθέσει συγκεκριμένη πρόταση στο υπουργείο Πολιτισμού: «Το υπουργείο Πολιτισμού έχει λάβει από την ΕΛΣ, μαζί με την παρουσίαση πενταετίας των αξόνων του καλλιτεχνικού προγραμματισμού ένα πολύ σοβαρό και αναλυτικό πενταετές business plan, βάσει του οποίου η ΕΛΣ δεν μπορεί να λειτουργήσει με ετήσια επιχορήγηση κάτω από 14,5 εκατ. ευρώ, έως το 2020, όπου θα λειτουργεί στο νέο της κτήριο (από το 2017) και πλέον θα παράγει πλεονάσματα, μια και τα έσοδά της θα αυξηθούν θεαματικά από τη χρήση των δύο σκηνών που θα έχει στη διάθεσή της», επισημαίνει ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ΕΛΣ, εκδηλώνοντας την ελπίδα του ότι η «Ελληνική Πολιτεία θα ανταποκριθεί στην πρόκληση». Εάν όμως αναλογιστούμε το θλιβερό case study του καινούργιου κτιρίου του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στο Φιξ, το οποίο έχει ολοκληρωθεί εδώ και δύο χρόνια και παραμένει κλειστό στο κοινό, οι προσδοκίες μας δυστυχώς κινούνται σε χαμηλά επίπεδα.

Εδώ μπορείτε να δείτε ολόκληρο το πρόγραμμα της Λυρικής για τη νέα σεζόν.