Το σύνδρομο της Λωζάνης

Το Σύνδρομο της Λωζάνης είναι ένα κοινωνικό φωτογραφικό πρότζεκτ που αφορά στη ζωή των σημερινών Ποντίων στην Τουρκία και στον υπόλοιπο κόσμο. Οπως μου εξηγεί ο φωτογράφος Γιώργος Τατάκης επισκέφτηκε τον Πόντο, την περιοχή στα νότια παράλια της Μαύρης Θάλασσας, όπου ζει ήμερα η φυλή των Ποντίων. Οι Πόντιοι διώχθηκαν ομαδικά από την περιοχή την περίοδο 1922-1924, αρχικά με πρόφαση την υποστήριξη που παρείχαν στους Ρώσους και τους Έλληνες και κατόπιν με τη Συνθήκη της Λωζάνης, με την οποία μεταφέρθηκαν οι Χριστιανοί που ζούσαν στην Τουρκία στην Ελλάδα και αντίστοιχα οι Μουσουλμάνοι που ζούσαν στην Ελλάδα, στην Τουρκία.



Πολλοί απ’ αυτούς μετανάστευσαν στην πρώην Σοβιετική Ένωση, οι περισσότεροι εκ των οποίων ήρθαν τελικά στην Ελλάδα μέχρι το 1990 ως παλιννοστούντες. Σήμερα, υπάρχουν ακόμη Πόντιοι που ζουν στην Τουρκία, τη Ρωσία και τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, οι ζωές των οποίων είναι το κύριο θέμα του project του. Σκοπός του Γιώργου Τατάκη είναι να δημιουργήσει ένα ιστορικό ντοκουμέντο-κληρονομιά για τους Πόντιους και τους φιλοπόντιους που ζουν σε όλο τον κόσμο.

Όπως μας λέει, «ο σκοπός μου είναι να περάσω χρόνο με οικογένειες Ποντίων που ζουν σε διάφορα μέρη του κόσμου και να καταγράψω φωτογραφικά την καθημερινότητά τους. Αυτή η δουλειά ελπίζω να φέρει στην επιφάνεια τη διαφορετικότητα αυτής της φυλής και να καταγράψει μία κουλτούρα που είναι σε πολλούς άγνωστη».



1. Θέλω να μας πεις τι είναι αυτό που σε έκανε να καταγράψεις φωτογραφικά το συγκεκριμένο θέμα;

Είμαι Πόντιος στην καταγωγή από τη μητέρα μου. Μεγάλωσα μέσα σε Πόντιους και έφτασα 34 χρονών χωρίς να ξέρω τίποτε για τον τόπο καταγωγής μου. Μου δημιουργήθηκε λοιπόν η απορία για το πώς ζουν σήμερα εκεί οι Πόντιοι, εάν υπάρχουν, οπότε το πρώτο που μου πέρασε από το μυαλό ήταν να ψάξω να βρω εικόνες για τους σημερινούς Ποντίους. Τελικά είδα ότι αυτό είναι δύσκολο και ότι δεν υπάρχει κάποια συγκροτημένη φωτογραφική καταγραφή για το πώς ζουν σήμερα οι Πόντιοι που δεν μένουν στην Ελλάδα. Έτσι λοιπόν μου ήρθε η ιδέα να την ξεκινήσω, ελπίζοντας ότι εκτός από τον εαυτό μου θα υπάρχει και άλλος κόσμος σαν εμένα που θα ενδιαφέρεται για αυτές τις εικόνες. Τέλος πιστεύω ότι με την πάροδο του χρόνου είναι φυσικό αυτές οι μειονότητες να απορροφηθούν στις χώρες που ζουν, οπότε η καταγραφή αυτή θα αποτελέσει ένα σημαντικό ντοκουμέντο για τις επόμενες γενιές.



2. Ποιο ήταν το πρώτο πράγμα που αισθάνθηκες όταν πήγες στον Πόντο άλλα και πώς σε αντιμετώπισαν οι άνθρωποι εκεί;

Είναι περίεργη η συγκίνηση που αισθάνεται ο κάθε Πόντιος όταν πηγαίνει στο μέρος που έζησαν οι πρόγονοί του. Φαίνεται περίεργο ακόμη και στον ίδιο σου τον εαυτό μια και πρακτικά δεν έχεις κάποια σχέση με το μέρος αυτό. Αυτό που κατάλαβα τελικά είναι ότι ο άνθρωπος θέλει κάπου να ανήκει. Οι Πόντιοι αισθανόμαστε ότι ανήκουμε, αλλά δεν μπορούμε να είμαστε εκεί. Το γεγονός αυτό είναι που σου δημιουργεί ένα έντονο αίσθημα νοσταλγίας για τον τόπο. Οι άνθρωποι εκεί είναι πολύ φιλικοί και φυσικά μόλις ακούσουν ότι είσαι Πόντιος σε αγκαλιάζουν για δικό τους. Η αλήθεια είναι ότι η κουλτούρα τους μου ήταν πολύ οικεία γιατί μου θύμισε το περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσα. Ίσως το πιο συγκινητικό που άκουσα ήταν όταν είπα σε κάποιον ότι οι παππούδες μου είναι από την Κερασούντα και μου απάντησε: «Γυρίστε πίσω, έχω ένα ελεύθερο σπίτι, θα σας το δώσω να μείνετε».



3. Το πιο συγκλονιστικό που άκουσες από τις μαρτυρίες τους;

Συγκλονιστικό μου φάνηκε το γεγονός ότι υπάρχουν τόσοι πολλοί Πόντιοι οι οποίοι δεν έφυγαν ποτέ από τον Πόντο. Μάλιστα υπήρχαν πολλοί που ήταν Μουσουλμάνοι ανέκαθεν, μια και στην περιοχή τους δεν υπήρχε ποτέ χριστιανική εκκλησία. Εντύπωση μου έκανε επίσης το ότι μέχρι πριν 10-15 χρόνια δεν μπορούσες να μιλάς ποντιακά ελεύθερα και ότι κινδύνευες με φυλάκιση ή ακόμη χειρότερα. Τώρα τα πράγματα δεν είναι έτσι και μάλιστα όχι μόνο μπορείς να μιλάς ελεύθερα τα ποντιακά αλλά και να είσαι υπερήφανος για τη ρωμαίικη καταγωγή σου. Πολλοί μεμονωμένοι Χριστιανοί μάλιστα δηλώνουν τη θρησκεία τους επίσημα. Αν και για τους τελευταίους πολλοί πιστεύουν ότι αυτό τους προκαλεί προβλήματα κοινωνικού ρατσισμού.



4. Θα ήθελες να τυπωθεί σε βιβλίο το συγκεκριμένο θέμα;

Φυσικά. Ακόμη όμως το πρότζεκτ είναι στην αρχή του και πιστεύω ότι πρέπει να περάσουν μερικά χρόνια για να ολοκληρωθεί και να μπορεί να συνθέσει ένα φωτογραφικό βιβλίο. Είναι όμως ένας από τους στόχους μετά την ολοκλήρωση του έργου, μαζί με εκθέσεις, δημοσιεύσεις και όποιον άλλο τρόπο μπορεί να φέρει τη δουλειά σε επαφή με όλο τον κόσμο.



5. Τι σε γοητεύει στη φωτογραφία;

Το γεγονός ότι μπορείς να κρατήσεις μια στιγμή για πάντα και να επικοινωνήσεις τον τρόπο με τον οποίο την έζησες σε άλλους. Γενικά η επικοινωνία μέσω της εικόνας είναι κάτι που με γοητεύει. Μπορείς να αποτυπώσεις τις εμπειρίες από όλη σου τη ζωή μέσα σε μία μόνο εικόνα. Η μελέτη της ζωγραφικής αλλά και των μεγάλων ζωγράφων είναι κάτι που επηρεάζει πολύ τις φωτογραφίες μου. Ο λόγος που τελικά επέλεξα τη φωτογραφία, τουλάχιστον προς το παρόν, είναι γιατί με αυτό το μέσο δεν έχεις το χρόνο που έχεις στη ζωγραφική να ωραιοποιήσεις ή και να τελειοποιήσεις τη σκέψη σου, κάτι το οποίο γίνεται από τους ζωγράφους ακόμη και μη συνειδητά. Περιορίζεσαι στη στιγμή και είσαι αναγκαστικά πιο αντικειμενικός.



6. Τα επόμενά σου πρότζεκτ;

Πάντα οι ιδέες που έχω για επόμενα πρότζεκτ είναι πολύ περισσότερες από ό,τι μπορώ να κάνω στον διαθέσιμο χρόνο μου. Καταρχάς υπάρχει αυτό το πρότζεκτ το οποίο μόλις άρχισε. Σκοπεύω να κάνω πολλές επισκέψεις ακόμη στον Πόντο και να το επεκτείνω σε άλλες περιοχές, όπως Ρωσία, Γεωργία, Ουκρανία κλπ. Θα ήθελα παράλληλα να κάνω ένα βιβλίο κοινωνικής καταγραφής στην Ελλάδα με εικόνες που ενδεχομένως να μην υπάρχουν στις επόμενες γενιές. Ένα τρίτο πρότζεκτ που έχω σκεφτεί είναι νυχτερινά κέντρα στην Ελλάδα «παλιάς σχολής» και η κουλτούρα γύρω από αυτά. Αυτά είναι τα πρότζεκτ για τα οποία μπορώ να μιλήσω τώρα, αλλά υπάρχει και ένας (σίγουρα πεπερασμένος) αριθμός από άλλα στα σκαριά! Για περισσότερα αρκεί ένα κλικ εδώ.