Ο Άμλετ του Μπένεντικτ στην Αθήνα

Τρίτη 20 Οκτωβρίου, ώρα εννέα το βράδυ, τόπος Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα Τριάντη. Έχω το πολυπόθητο εισιτήριο στο χέρι μου, γενέθλιο δώρο που διεκδικήθηκε αδίστακτα από την εορτάζουσα (αφού στα 35, λένε, ξέρεις τι θέλεις από τη ζωή). Περνάω στην αίθουσα και ένα μαγικό ραβδάκι με προσγειώνει σε ένα βολικό κάθισμα της σκηνής του Barbican του Ηνωμένου Βασιλείου. Γενέθλια και ταξίδεψα ως… το Λονδίνο, για να συναντήσω τον σκοτεινό πρίγκιπα της Δανίας, τον υπαρξιακά βασανισμένο Άμλετ του Γουίλιαμ Σαίξπηρ, που αυτή τη φορά φορούσε τη σάρκα και τα οστά του αγαπημένου τηλεοπτικού Sherlock και κινηματογραφικού Άλαν Τούρινγκ (και όχι μόνο) Μπένεντικτ Κάμπερμπατς, σε σκηνοθεσία της (βραβευμένης το 2014 με το βραβείο «Λόρενς Oλίβιε») Λίντσεϊ Tέρνερ.

Η ερώτηση “To be or not to be” («να ζει κανείς ή να μη ζει»), από τις πιο γνωστές του παγκοσμίου θεάτρου (αν είχε γραφτεί σήμερα, θα είχε γίνει σαν να λέμε viral), ίσως να μην έχει εύκολη απάντηση, αλλά σίγουρα στις 15 και 20 Οκτωβρίου ένα άλλο ερώτημα, το «πού να είσαι», είχε ως απάντηση «το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών». Εκεί, που έλαβε χώρα η αναμετάδοση της πολυσυζητημένης παράστασης του Εθνικού Θεάτρου του Ηνωμένου Βασιλείου (NTL Live), στις 15 Οκτωβρίου απευθείας και στις 20 σε μαγνητοσκόπηση. Και ο αγαπημένος ηθοποιός, που πριν από λίγες εβδομάδες έκανε έκκληση να μη μαγνητοσκοπούνται αποσπάσματα της παράστασης από τους ενθουσιώδεις ενεργούς στα κοινωνικά δίκτυα θεατές του, βρέθηκε να μεταφέρει το βρετανικό θέατρο σε 550 κινηματογράφους του Ηνωμένου Βασιλείου και στη συνέχεια σε χώρες Ευρώπης, στις ΗΠΑ, στη Βραζιλία και, αργότερα, και στην Ιαπωνία.



Και βέβαια δεν είναι η πρώτη φορά που οι παραστάσεις ταξιδεύουν σε άλλους χώρους, καθώς το Εθνικό Θέατρο του Ηνωμένου Βασιλείου (NTL) έχει μεταδώσει πάνω από 20 παραγωγές από το 2009. Ούτε είναι η πρώτη φορά που ο Κάμπερμπατς, με αξιόλογη πορεία στο θεατρικό σανίδι, ασχολείται με κλασικά σαιξπηρικά κείμενα (στη θεατρική καριέρα του συγκαταλέγονται ήδη σαιξπηρικές παραγωγές όπως «Αγάπης Αγώνας Άγονος» το 2001, «Όνειρο Θερινής Νυκτός» επίσης το 2001) και «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» το 2002). Ωστόσο, είναι σίγουρα η πρώτη φορά που αυτές οι δύο ιδιαίτερες συγκυρίες συναντιούνται: ένα από τα περισσότερο συζητημένα, σχολιασμένα (βρήκα μέχρι και ανάλυση που θέλει τον Άμλετ να είναι φάντασμα) και αγαπημένα έργα του δραματουργικού ρεπερτορίου και –προς τέρψη των απανταχού ενθουσιωδών Cumberbitches (κάτι σαν τις δικές μας Ρουβίτσες)- στον ρόλο του δραματικού Άμλετ ο χαρισματικός Μπένεντικτ Κάμπερμπατς, που τα τελευταία χρόνια, με τη συμμετοχή του σε δημοφιλείς σειρές και ταινίες, έγινε ιδιαιτέρως αγαπημένος σε ένα ευρύτατο κοινό.

«Όλοι έχουμε έναν Άμλετ μέσα μας», εξηγεί ο Κάμπερμπατς στη συνέντευξη που προηγείται της προβολής και σημειώνει ότι επέλεξε να υποδυθεί τον αμφιταλαντευόμενο πρίγκιπα στα 39 του χρόνια, για να φέρει ένα νέο κοινό στο 400 ετών αριστούργημα (“a 400-year old piece of brilliance”) και να κάνει τον Σαίξπηρ επίκαιρο και σήμερα, όπως πάντα. Κλισέ, σκέφτομαι, αλλά γρήγορα με διαψεύδει. Γιατί, ενώ πήγα να δω τον Κάμπερμπατς, ανακάλυψα (ξανά) τον Γουίλιαμ (αν δεν είναι αυτό η επιτυχία της παράστασης, τότε ποιο;).

Σε μια παράσταση με σκηνικά που προσιδιάζουν περισσότερο σε κινηματογραφική ταινία, παρακολουθώ το νεαρό πρίγκιπα Άμλετ (που ο Σαίξπηρ έγραψε εμπνευσμένος από κάποιο μεσαιωνικό μύθο), να σχεδιάζει την εκδίκηση εναντίον του βασιλιά θείου του Κλαύδιου για τη δολοφονία του πατέρα του, που ήταν στο θρόνο. Να οργίζεται για τον σφετερισμό του θρόνου και για τον εσπευσμένο γάμο του Κλαύδιου με τη μάνα του Γερτρούδη, να αμφιταλαντεύεται για την απόδοση δικαιοσύνης (καθώς προσπαθεί να επιβεβαιώσει την αλήθεια για το φόνο του πατέρα του, που του αποκάλυψε το φάντασμα του νεκρού βασιλιά στο Κάστρο Έλσινορ) και αμφιταλαντευόμενος για την ίδια του την ύπαρξη, να παλεύει να αναλάβει την ευθύνη του, να βρει τον σκοπό του.

Να παριστάνει τον τρελό, να αρνείται τον έρωτά του για τη δυστυχισμένη Οφηλία, να ξεσκεπάζει τον Κλαύδιο οργανώνοντας μια στημένη θεατρική παράσταση, να σκοτώνει κατά λάθος τον Πολώνιο και να ξιφομαχεί μέχρι θανάτου με τον γεμάτο οργή γιο του, Λαέρτη. «Η συνείδηση μας κάνει όλους δειλούς», λέει ο Άμλετ [και εγώ σκέφτομαι το 35ο κεράκι μου…] […] «Και τα έργα τα μεγάλα που γι’ αυτά γεννήθηκες, μονάχα γι’ αυτά γεννήθηκες δεν τα τολμάς. Θρύβουν χάνονται. Ποτέ δεν θα ονομασθούν πράξεις».



Η παράσταση, υβρίδιο θεάτρου και κινηματογράφου, καθώς ο θεατής έχει άποψη ολόκληρης της σκηνής, με κρατά καθηλωμένη. Ντύνεται με επιβλητική μουσική στις πιο δραματικές σκηνές της, αποφεύγει τις υπερβολικές εξάρσεις και στέκεται συνολικά με σεβασμό απέναντι σε ένα κείμενο που η πρώτη καταγεγραμμένη παρουσίασή του χρονολογείται στα 1602. Ο Κάμπερμπατς περιβάλλεται από εξίσου αξιόλογους ηθοποιούς [η δραματική εξέλιξη της Οφηλίας (Sian Brooke), του Κλαύδιου (Ciarán Hinds) και της Γερτρούδης (Anastasia Hille) στη διάρκεια του έργου εντυπωσιάζει] και καταφέρνει τελικά να στρέψει τα φώτα στο έξω και γύρω από αυτόν. Γίνεται ο Άμλετ, ξεχνάς τον Κάμπερμπατς. Και παρόλο που η παράσταση κρατά 3,5 ολόκληρες ώρες και έχει τη δυσκολία της σαιξπηρικής γλώσσας (που ευτυχώς διευκολύνεται από αγγλικούς και ελληνικούς υπότιτλους), όταν πέφτει η αυλαία χειροκροτείς αυθόρμητα, σαν να είσαι εκεί, την οθόνη.

Με την αυλαία του σαιξπηρικού έργου να πέφτει και ενώ παρακολουθείς τον Κάμπερμπατς να κάνει έκκληση για βοήθεια στους Σύριους πρόσφυγες («να κηρύττει κανείς ή να μην κηρύττει;» έγραψε δηκτικά η Daily Mail) σκέφτεσαι ότι αυτή ήταν μια μοναδική ευκαιρία για μια εμπειρία υψηλής ποιότητας θεάτρου, μιας άλλης χώρας (και βέβαια με κόστος μακράν χαμηλότερο από το Barbican του Λονδίνου).

Και τελικά καταλήγεις (κάνοντας ένα σαιξπηρικό κολάζ): This above all: to thine own self be true …and the rest is silence [Και πάνω απ' όλα, να είσαι αυτός που είσαι… τα υπόλοιπα είναι σιωπή].