Συνομιλώντας με τον Πλάτωνα

Το Ψηφιακό Μουσείο Ακαδημίας Πλάτωνος είναι για μένα η μεγάλη έκπληξη του φετινού Δεκεμβρίου. Ενας χώρος φιλόξενος, εξαιρετικά φωτεινός, που έχει σκοπό να σε ψυχαγωγήσει εκτός από το να σε διδάξει. Ενας χώρος που μπορείς να παίξεις, να δεις animation, να συμμετέχεις σε κουίζ και φυσικά να θαυμάσεις το μεγαλείο του Πλάτωνα.

Το μουσείο είναι καρπός της συνεργασίας του Δήμου Αθηναίων με το Ιδρυμα Μείζονος Ελληνισμού και βρίσκεται -που αλλού;- στην Ακαδημία Πλάτωνος. Πίσω από το δύσκολο εγχείρημα βρίσκονται τρεις νέες κοπέλες, πρόθυμες να μου εξηγήσουν τη φιλοσοφία του μουσείου. Και δεν λέω να με ξεναγήσουν, γιατί σε αυτό τον χώρο δεν χρειάζεσαι ξεναγούς και ειδικούς να σε κατευθύνουν. Η βόλτα είναι προσωπική, διασκεδαστική και τελικά άκρως διδακτική. Η μουσειολόγος Ευγενία Σταυράκη και οι αρχιτέκτονες Αγγελική Κωνσταντινίδη και Τίνα Ζούμπου με περίμεναν στο τέλος της διαδρομής και εκεί, στο άπλετο φως, δέχτηκαν με χαρά να απαντήσουν στις ερωτήσεις μου.

«Αρχικά να αναφέρουμε ότι το μουσείο αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου προγράμματος που ονομάζεται “Οι δρόμοι της γνώσης”. Το έργο αυτό επιχειρεί να συνδέσει το σήμερα με το πνεύμα και τη σημασία της περιοχής Ακαδημίας Πλάτωνος ως χώρου έρευνας και παιδείας, στον οποίο όχι μόνο φιλόσοφοι, ρήτορες, πολιτικοί, αλλά και απλοί άνθρωποι συμμετείχαν για να μάθουν, να συζητήσουν και να πειραματιστούν», ξεκίνησαν να μου λένε. Στα πολύ σημαντικά στοιχεία του χώρου είναι η περιοχή που επιλέχθηκε για να κατασκευαστεί: «Είναι προφανές ότι ένα τέτοιο μουσείο δεν θα μπορούσε να γίνει σε σωστότερη περιοχή από τη γειτονιά που έζησε, έδρασε και ίδρυσε την σχολή του ο μεγάλος φιλόσοφος. “Τέτοια δύναμη έχουν οι τόποι, να ξυπνούν την μνήμη», συνεχίζουν.


Παρακολουθήστε το αφιέρωμα του Citylifε στο Ψηφιακό Μουσείο Ακαδημίας Πλάτωνος (00.07)

Πώς όμως κατάφεραν να φτιάξουν ένα μουσείο σε έναν χώρο που μπορεί να μην είναι ακριβώς μέσα στο πάρκο της Ακαδημίας, αλλά έχει χαρακτηριστεί ως αρχαιολογικός; «Οι προδιαγραφές του κτιρίου προέβλεπαν να είναι μια ελαφριά αναστρέψιμη κατασκευή, που να τονίζει το εφήμερο του χαρακτήρα της, μεγέθους 150 τετ.μ. Επιπλέον έπρεπε να εδράζεται χωρίς θεμέλια, καθώς ο τόπος που φιλοξενείται είναι χαρακτηρισμένος αρχαιολογικός χώρος», φροντίζουν να με διαφωτίσουν για τα πρακτικά, προσθέτοντας: «Με αυτά τα δεδομένα σχεδιάστηκε ένα μεταλλικό κτίριο που μοιάζει με μακρόστενο κουτί, το οποίο επενδύθηκε εξωτερικά με λαμαρίνα και εσωτερικά με ξύλο. Το κτίριο φέρει ανοίγματα μόνο στις δύο στενές πλευρές του καθώς ανοίγει, χρησιμοποιείται και ξανακλείνει, αφήνοντας τον γύρω χώρο ελεύθερο, χωρίς να χρειάζεται οποιουδήποτε είδους περίφραξη στην περίμετρο του. Βασικός στόχος τόσο της αρχιτεκτονικής όσο και της μουσειολογικής μελέτης ήταν το κτίριο να συμμετέχει στην εμπειρία που καλεί τον επισκέπτη να ζήσει. Αντίστοιχα οι προδιαγραφές της έκθεσης όριζαν ένα χώρο μη τυπικής εκπαίδευσης, με κυρίαρχο στοιχείο τη χρήση ψηφιακής τεχνολογίας. Ο συγκερασμός των κτιριολογικών και των μουσειολογικών δεδομένων, καθώς και του οράματος της επιστημονικής ομάδας έδωσαν το συγκεκριμένο αποτέλεσμα».

Μια κάψουλα, λοιπόν, που σε μεταφέρει από το σήμερα στο χθες και αντίστροφα με έναν ιδιαίτερα ευχάριστο τρόπο. Μια βουτιά στον χρόνο που ξεκινάει από τη σημερινή αθηναϊκή γειτονιά γνωστή ως Ακαδημία Πλάτωνος. Σε μία διαδρομή, στον εξωτερικό χώρο του κτιρίου, ο χρόνος κυλάει προς τα πίσω και εμείς προετοιμαζόμαστε για τη «γνωριμία» με τον Πλάτωνα. Στην πρώτη αίθουσα του μουσείου γνωρίζουμε τον Πλάτωνα ως ιστορικό πρόσωπο που έδρασε στην Αθήνα του 4ου αιώνα πΧ., ενώ ταυτόχρονα γνωρίζουμε τον αρχαιολογικό χώρο της Ακαδημίας Πλάτωνος ως τον τόπο όπου έδρασε ο Πλάτωνας. Η δεύτερη αίθουσα αφιερώνεται στο έργο και τις μεθόδους του Πλάτωνα. Εκεί δίνεται η ευκαιρία στον επισκέπτη να «φιλοσοφήσει» και να συνειδητοποιήσει κατά πόσο η σκέψη του Πλάτωνα τον αφορά. Στην τρίτη αίθουσα βλέπουμε τους τρόπους που η μορφή και το έργο του Πλάτωνα ταξίδεψε μέσα στον χρόνο, ξεκινώντας από τους άμεσους συνεχιστές της Ακαδημίας και φτάνοντας στο σήμερα. Πώς οι θέσεις του επηρέασαν τη φιλοσοφική σκέψη και ενέπνευσαν την ανθρωπότητα; Η έκθεση καταλήγει στο σήμερα με την έξοδο στη σημερινή γειτονιά. Τι σημαίνει άραγε να ζει κανείς σήμερα στη «γειτονιά του Πλάτωνα»;



Αυτό που βρήκα περισσότερο ενδιαφέρον είναι το πώς καταφέρνει η έκθεση με την προσέγγισή της να σε κάνει να καταλάβεις τον αντίκτυπο της φιλοσοφίας στο σήμερα. «Η σκέψη του Πλάτωνα επηρέασε βαθιά τους συνεχιστές του και σήμερα το έργο του αποτελεί κληρονομιά ολόκληρης της ανθρωπότητας. Οπως είπε χαρακτηριστικά ο Α. Ν. Γουάιτχεντ (1929) “η ευρωπαϊκή φιλοσοφία δεν είναι τίποτα άλλο παρά υποσημειώσεις στον Πλάτωνα’», αναφέρουν τα κορίτσια και συνεχίζουν: «Περιδιαβαίνοντας κανείς την έκθεση του μουσείου ανακαλύπτει ότι τελικά η φιλοσοφία δεν βρίσκεται μόνο μέσα στα βαριά και μεγάλα συγγράμματα των βιβλιοθηκών. Καθημερινά καλούμαστε να πάρουμε θέσεις σε φιλοσοφικά διλήμματα που αφορούν τη ζωή μας, την εργασία μας, τις σχέσεις μας με τους άλλους. Θυμηθείτε ότι πριν από λίγο καιρό η “Πολιτεία” του Πλάτωνα κατατάχθηκε ανάμεσα στα πέντε σπουδαιότερα βιβλία όλων των εποχών!».

Η έκθεση είναι έτσι δομημένη, ώστε να μην έχει χαρακτήρα διδακτικό και πληροφοριακό. Αντίθετα, είναι μια έκθεση που καλεί τον επισκέπτη να είναι ενεργός απέναντι στην πληροφορία που κρύβεται μέσα στα ψηφιακά και τα φυσικά εκθέματα.



Ο επισκέπτης έχει την δυνατότητα να «ξυπνήσει» τον Πλάτωνα και να γίνει συμπρωταγωνιστής του σε αυτή την εμπειρία. Καλείται να πάρει τη θέση του δεσμώτη στο περίφημο πλατωνικό σπήλαιο, να συμμετέχει σε διάλογο για μεγάλα ερωτήματα της ζωής, να απαντήσει σε φιλοσοφικά κουίζ και να επιλέξει τον προσωπικό του δρόμο προς τη γνώση.

Παρατηρώντας το πάθος και την ενέργεια των κοριτσιών, αναρωτιέμαι τι είναι αυτό που πρέπει οπωσδήποτε να μάθει κάποιος φεύγοντας από την έκθεση. «Ο ίδιος ο Πλάτωνας ποτέ δεν εμφανίζεται σε ρόλο συνομιλητή στα έργα του, ούτε εκφέρει συγκεκριμένη άποψη. Στηριζόμενοι σε αυτό, κάθε επισκέπτης αξίζει να θυμάται οτιδήποτε νιώσει ότι τον αφορά. Ουσιαστικά, η απάντηση στην ερώτησή σας είναι η φράση-κατακλείδα από το βίντεο του πλατωνικού σπηλαίου: “Και τώρα που ξέρεις… θα συνεχίσεις να ζεις όπως πριν;’». Και όσο για το δικό τους αγαπημένο γνωμικό, αυτό αποδίδεται στον μεγάλο δάσκαλο και σημαντικότερη φιλοσοφική επιρροή του Πλάτωνα, τον Σωκράτη: «Τη ζωή που δεν εξετάζει κανείς δεν αξίζει να τη ζει».