Ο Άνθρωπος έσπασε

Αν αναζητάτε έναν συγγραφέα που να μη μοιάζει με τους άλλους, και το έργο του να είναι στραμμένο στη ζωή και τις ρωγμές της, τότε σας έχουμε το κατάλληλο άτομο. Ο Σταύρος Σταυρόπουλος αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση συγγραφέα: πολυσχιδής και ευρηματικός, με νεωτερική έκφραση και έργο 19 βιβλίων, αναμένεται να μας αποσχολήσει στο άμεσο μέλλον. Τον συναντήσαμε και του ζητήσαμε να μας μιλήσει με αφορμή τη θεατροποίηση του ποιητικού του βιβλίου «Ο άνθρωπος έσπασε» (εκδ. Γαβριηλίδη), την Πέμπτη 12 Μαΐου 2016, στην Death Disco (Ωγύγου 15 και Λεπενιώτου, Ψυρρή), όπου έχει αναλάβει ο ίδιος τη σκηνοθεσία, τις σκηνογραφίες και την επιμέλεια της μουσικής.

Πείτε μας δυο λόγια γι' αυτό το πρότζεκτ.

Στη σκηνή υπάρχουν δύο γυναίκες που δεν είναι καμία. Είναι απλώς ζωντανές. Ζουν γιατί έτυχε να υπάρχουν. Αλλά δεν ζουν πουθενά. Ή μάλλον ζουν εκεί που δεν υπάρχει κόσμος. Δεν ξέρουν άλλο τρόπο από το να συνεχίζουν να ζουν, χωρίς να ζουν. Η μία φορά μαύρα, η άλλη άσπρα. Στην ουσία, πρόκειται για το ίδιο ανολοκλήρωτο πρόσωπο, στις δύο εκδοχές του, που καμία δεν είναι αληθινή. Δύο μάσκες: η καλή και η κακή. Δύο πρόσωπα: Ανύπαρκτα, καθημαγμένα, συνονθυλευματικά. Τα διασχίζει η εποχή που δεν ήρθε. Τα χαρακτηρίζει η προδοσία. Κάποτε ήταν άγγελοι που έπεσαν. Τώρα είναι σκιάχτρα, φαντάσματα της ιστορίας. Η μία προσπαθεί να επιβληθεί στην άλλη, σχολιάζοντας τις συμπεριφορές της, μέσω των ποιημάτων και της μουσικής. Είναι και οι δύο νεκρές.

Τα ποιήματα του βιβλίου μιλούν για έναν κόσμο που έφυγε. Στην πραγματικότητα δεν ήταν ποτέ. Ποτέ δεν υπήρξε ο κόσμος που ονειρεύτηκαν αυτά τα ποιήματα. Και εκείνα αισθάνονται την ανάγκη να απολογηθούν για αυτή τους την παράλειψη, να γιορτάσουν τη θεμελιώδη αποτυχία τους. Το «Ο Άνθρωπος Έσπασε» είναι το πρώτο βιβλίο μετά τα τέσσερα βιβλία του κόσμου («Πιο νύχτα δεν γίνεται», «Μετά», «Καπνισμένο κόκκινο», «Ολομόναχοι μαζί») που θίγει το ανεκπλήρωτο, αυτό που έμεινε στη μέση. Το νεκρό σώμα της γυναίκας που ήταν ο κόσμος –κοινού προσώπου και των τεσσάρων βιβλίων– υπάρχει εδώ περισσότερο ως αποτύπωση μιας ιστορικής αλληγορίας, αλλά και ως μια πασίδηλη ομολογία ήττας. Ό,τι μεταφέρεται στη σκηνή είναι περισσότερο το μεταξύ διάστημα, ο ψυχικός χώρος, οι ανομολόγητοι και διαδοχικοί φόνοι. Οι ηθοποιοί μιλούν με τις λέξεις του αφηγητή. Δεν τις νιώθουν, απλώς τις μιλούν. Τις χρησιμοποιούν ως ιδανική δικαιολογία. Το θέατρο μπορεί να το κάνει καλά αυτό. Να δείξει το άσκοπο, τις λειψές υπάρξεις. Η μουσική συμπληρώνει τα λόγια των ποιημάτων και τις κινήσεις των ηθοποιών. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για τη δολοφονία του κόσμου.

Ποια είναι «η γυναίκα που ήταν ο κόσμος», που αποτελεί το modus vivendi για τα τελευταία έξι βιβλία σας;

Η ιδέα της «κοσμικής τετραλογίας» υποχώρησε, κατέρρευσε καλύτερα, γιατί δεν είχε λάβει σοβαρά υπ’ όψιν της όλες τις παρενέργειες της πιθανής απόκλισης. Γιατί δεν είχε αναλύσει σωστά όλα τα δεδομένα του στρατηγικού της στόχου, που ήταν η αγάπη. Ανέφικτο; Δεν ξέρω. Εκείνο που μπορώ να πω είναι πως προσπάθησα να μεταδώσω το κλίμα της, να σταθώ δίπλα στην υστεροφημία της. Νομίζω, πως μόνο αυτό απέμεινε: η υστεροφημία της αγάπης. Και η ύστατη ευκαιρία να κάνουμε την αποτυχία και την απελπισία δυνατότητα ζωής. Ξανά και ξανά. Έστω κι αν πρόκειται για μια ουτοπία του χθες.

Τι μήνυμα θέλετε να περάσετε στον κόσμο με αυτή την παράσταση;

Αυτό που νομίζω πως είχε στο μυαλό του ο Μπέκετ, όταν έγραφε τον Γκοντό: «Περιμένουμε, άρα θα πρέπει να υπάρχει κάτι που περιμένουμε, κάτι που φανταζόμαστε ότι είναι, ότι υπάρχει». Η ανικανότητα του ανθρώπου να είναι και η προσήλωσή του στο φαίνεσθαι, πέρα από σταθερή φιλοσοφική αναζήτηση, είναι και εκ των πραγμάτων, ο οδηγός για την ερμηνεία του σήμερα. Είμαστε στην αναμονή ενός πράγματος που δεν πρόκειται να συμβεί ποτέ. Παρόλα αυτά, περιμένουμε. Η Βιρτζίνια Γουλφ έλεγε ότι «η μόνη πραγματική ζωή είναι η φανταστική».

Τι μπορεί να αποτελέσει έμπνευση για εσάς, έτσι ώστε να γράψετε ένα ποίημα;

Η ίδια η ζωή που έχω επιλέξει να ζω.

Τι είναι ποίηση για εσάς;

Όλα όσα μπορούν να μου μιλήσουν με το νόημα του ονείρου και να με μεταφέρουν πιο κοντά στην ερμητική τραγωδία της ύπαρξης. Ποίηση είναι μια άδεια σκηνή, ένα μπουκάλι με άμμο, μια πραγματικά βιωμένη απώλεια, ο εαυτός που ζητάμε να φτάσουμε μες στον χρόνο, στην προσπάθειά μας να διακρίνουμε το είναι από το μη–είναι. Ποίηση είναι, πρωτίστως, η αγάπη. Εκ μέρους της. Ο συγκλονιστικός ρυθμός της αγάπης είναι η εκτενέστερη και ακριβέστερη εκδοχή ποίησης. Το υπέρτατο αποτύπωμα.

Στο βιβλίο σας πραγματεύεστε τη σχέση του νέου με το παλιό, του παρόντα χρόνου με τον παρελθόντα. Ερμηνεύστε μου αυτό το δίπολο. Γιατί θελήσατε να γράψετε γι' αυτό; Και κυρίως, γιατί θελήσατε να το εικονοποιήσετε;

Ένα βιβλίο διαρκεί μία αιωνιότητα. Ένα θέατρο, μια ώρα. Με ενδιαφέρει πολύ αυτό. Το αέναο ζήτημα του χρόνου και της αναπαράστασής του. Ο Χειμωνάς είχε γράψει στους Χτίστες το εξής: «Ο κόσμος να γίνει εικόνα. Αυτή θα είναι η τελευταία ζωή των ανθρώπων, να τους σκεπάσει μία εικόνα». Έχω ζητήσει από τις ηθοποιούς μου, που είναι και φίλες μου, να σεβαστούν τον προσωπικό τους χρόνο. Να γείρουν πάνω από τη δική τους σιωπή, πάνω από το δικό τους παλίμψηστο ζωής. Οι λέξεις μου έρχονται μετά, ως δευτερολογία πάνω σε ένα προσωπικό σχόλιο. Προσπάθησα να τους μεταδώσω αυτό που έλεγε ο Αρτώ: «Όλες οι λέξεις είναι ένα ψέμα. Όταν μιλάμε, προδίδουμε την ψυχή μας. Θα αρκούσε να κοιταζόμαστε». Με ενδιαφέρει περισσότερο η ελευθερία της κίνησης από την ελευθερία του λόγου. Και η απελευθέρωση των ψυχικών δυνατοτήτων.

Αναφορικά με το βιβλίο σας, αποτελεί ο άνθρωπος αίνιγμα, κι αν ναι, γιατί;

Ο άνθρωπος πάντα θα αποτελεί ένα μεγεθυμένο και ανοιχτό σε όλες τις ερμηνείες αίνιγμα. Μια πρόκληση για να τον επισκευάσεις. Βέβαια, ενίοτε σπάει. Και αυτό είναι απόδειξη της αληθινής του ταυτότητας. Τότε είναι που αποφασίζει να υπάρξει, «με όλα τα αίματα». Μη θρηνολογώντας, αλλά πράττοντας αυτό που συνεχώς ανακαλύπτει. Ό, τι χάσαμε, θα το χάνουμε ακόμη. Ίσως, θα το χάνουμε για πάντα. Αλλά σημασία έχει να αγαπάς.