Μια θετική φωνή κάνει πρεμιέρα

Ο Γιώργος Τσιακαλάκης είναι 35 χρονών και οι προπτυχιακές και μεταπτυχιακές του σπουδές του είναι στις πολιτικές επιστήμες και στην ιστορία, ωστόσο η επαγγελματική του διαδρομή την τελευταία δεκαετία είναι χαραγμένη στο «κοινωνικό μάρκετινγκ». Η επικοινωνία είναι αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης του. Ο Γιώργος είχε εργαστεί τα προηγούμενα χρόνια σε αντίστοιχες θέσεις σε διεθνείς οργανισμούς, μη κυβερνητικές οργανώσεις και ιδιωτικές εταιρείες, ενώ τα δύο τελευταία χρόνια έχει αναλάβει τη θέση του υπεύθυνου Επικοινωνίας & Προάσπισης Δικαιωμάτων στη Θετική Φωνή.

Ο ίδιος νιώθει στη Θετική Φωνή πως είναι στο σπίτι του, στην οικογένειά του. «Είναι αλήθεια υπέροχο να είσαι μέλος μίας ομάδας που αν το σκεφτείτε θα είχε κάθε δικαιολογία να κλειστεί στο καβούκι της, λόγω του στίγματος και του κοινωνικού αποκλεισμού που βιώνουν τα οροθετικά άτομα στην Ελλάδα. Συνειδητοποιείς τελικά πως η θέλησή τους [των μελών της ομάδας] για προσφορά, η επιμονή τους, η εξωστρέφεια και ο ενθουσιασμός τους παρασύρουν και σένα να γίνεις καλύτερος επαγγελματίας, αλλά κυρίως καλύτερος άνθρωπος», αναφέρει ο ίδιος χαρακτηριστικά. Μιλήσαμε με τον Γιώργο με αφορμή τη νέα καμπάνια της ΜΚΟ Θετική Φωνή για το στίγμα του ιού HIV που θα ξεκινήσει σύντομα σε όλη την Ελλάδα.


 
Τι περισσότερο έχει να πει η συγκεκριμένη καμπάνια σε σχέση με τις υπόλοιπες που έχουν γίνει στην Ελλάδα;
Η νέα καμπάνια ευαισθητοποίησης του κοινού στην Ελλάδα για το στίγμα και τον κοινωνικό αποκλεισμό που βιώνουν οι άνθρωποι που ζουν με HIV/AIDS είναι μία προσπάθεια του Συλλόγου Οροθετικών Ελλάδας να αντιπαραβάλει τη γνώση στα στερεότυπα.
Στο παρελθόν έχουν γίνει πολλές εκστρατείες ενημέρωσης του γενικού πληθυσμού για αυτό το ευαίσθητο θέμα και η καθεμία από αυτές άφησε σαφώς το αποτύπωμά της. Στη νέα μας καμπάνια δεν προσπαθούμε να υποδείξουμε στο θεατή, τον ακροατή ή τον αναγνώστη τι να κάνει ή πώς να αντιμετωπίσει τα οροθετικά άτομα. Στόχος μας είναι να τον ενημερώσουμε γιατί δεν έχει λόγο να φοβάται τον «άλλο», στην προκειμένη περίπτωση τον άνθρωπο που ζει με HIV.

Η δύναμη της γνώσης μπορεί να ισοπεδώσει την άγνοια που προκαλεί με τη σειρά της τον φόβο και το στίγμα. Παρουσιάζουμε λοιπόν έξι διαφορετικούς ήρωες, έξι διαφορετικές ιστορίες που αντιστοιχούν σε αντίστοιχες εκφάνσεις του στίγματος, ενημερώνοντας το κοινό για καθεμία από αυτές. Αν ένα οροθετικό άτομο λαμβάνει σωστά την αγωγή του και παρακολουθείται από τον γιατρό του μπορεί να συνεχίσει να ζει τη ζωή του όπως κάθε άνθρωπος, να ερωτεύεται, να εργάζεται, να τεκνοποιεί, να έχει ποιότητα και προσδόκιμο ζωής εφάμιλλα με κάθε ανθρώπου. Όλες αυτές είναι πληροφορίες που ενέχουν τεράστια δύναμη ενάντια στο στίγμα και τον φόβο, είναι η δύναμη της νέας μας καμπάνιας.

Ο τρόπος που θα τις επικοινωνήσουμε; Θέλουμε να φτάσει το μήνυμά μας παντού. Με τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά σποτ, με καταχωρήσεις σε εφημερίδες, περιοδικά και διαδικτυακούς τόπους, με καμπάνιες στο μετρό και στα μέσα μαζικής συγκοινωνίας, με διανομή φυλλαδίων, επιδιώκουμε να ενισχύσουμε τη γνώση και το διάλογο για το στίγμα που βιώνουν τα οροθετικά άτομα.



Θα ήθελα να μας πεις μερικά στατιστικά στοιχεία για την κατάσταση στην Ελλάδα σχετικά με τον HIV/AIDS.
Σύμφωνα με τα τελευταία επίσημα επιδημιολογικά στοιχεία του ΚΕΕΛΠΝΟ, τον Οκτώβριο του 2015 ζούσαν στην Ελλάδα 12.547 καταγεγραμμένοι άνθρωποι με HIV, από τους οποίους 7.700 λάμβαναν αντιρετροϊκή αγωγή. Ο ρυθμός αύξησης των οροθετικών ατόμων στη χώρα μας φαίνεται να σταθεροποιείται από τα τρία τελευταία χρόνια μετά την επιδημική έκρηξη που καταγράφηκε τη διετία 2011-2013 στην ευάλωτη ομάδα των χρηστών ενδοφλέβιων ναρκωτικών κυρίως στην Αθήνα.

Η σταθεροποίηση αυτή σε καμία περίπτωση δεν αφήνει βέβαια περιθώρια εφησυχασμού. Άλλωστε μία από τις πιο σημαντικές παραμέτρους της εξίσωσης του HIV είναι ο άγνωστος Χ των αδιάγνωστων οροθετικών ατόμων, των ανθρώπων εκείνων δηλαδή που έχουν εκτεθεί στον ιό, αλλά δεν έχουν κάνει εξετάσεις και επομένως δεν παρακολουθούνται από γιατρό και δεν λαμβάνουν αγωγή με δυσμενείς συνέπειες τόσο για την κατάσταση της υγείας τους, όσο και για τη δημόσια υγεία. Η Ελλάδα συγκαταλέγεται στους «πρωταθλητές» των καθυστερημένων διαγνώσεων και η απάντηση στο πρόβλημα αυτό είναι η μαγική λέξη «πρόληψη».



Ποιες επιπλέον δράσεις υλοποιείτε πέρα από την καμπάνια αυτή;
Ο Σύλλογος Οροθετικών Ελλάδας έχει αναπτύξει ένα ευρύ πλέγμα δράσεων που φέρουν στο επίκεντρό τους τους ανθρώπους που ζουν με HIV, τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και το γενικό πληθυσμό.

Από το 2009 μέχρι σήμερα ισχυροποιούμε με σταθερά βήματα το δημόσιο λόγο και την ορατότητα των οροθετικών ατόμων στην Ελλάδα, προασπιζόμαστε τα δικαιώματά τους και αναπτύσσουμε προς αυτή την κατεύθυνση σχέσεις συνεργασίας με την πολιτεία, τους κοινωνικούς εταίρους και τους διεθνείς φορείς.

Έχουμε παράσχει δωρεάν υπηρεσίες υποστήριξης και ενδυνάμωσης σε πάνω από 4.000 οροθετικά άτομα και έχουμε διανείμει δωρεάν πάνω 2.500.000 προφυλακτικά μέσω του προγράμματος εργασίας στο δρόμο, το οποίο πλέον διανέμει και σύνεργα ασφαλέστερης χρήσης στους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών. Στον τομέα της μείωσης βλάβης από τη χρήση ψυχοτρόπων ουσιών έχουμε δημιουργήσει μία εξαιρετικά δραστήρια ομάδα παρεμβάσεων, όπου συμμετέχουν μεταξύ άλλων και άνθρωποι μέσα από την ίδια την κοινότητα των πρώην χρηστών.

Ταυτόχρονα από το 2012 λειτουργούμε τα Κέντρα Πρόληψης και Εξέτασης Checkpoint. Στην δομές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης και στην κινητή μας μονάδα έχουν εξεταστεί δωρεάν μέχρι σήμερα πάνω από 31.000 ωφελούμενοι για HIV, ηπατίτιδα Β και C και σύφιλη. Το 2014 το 19% των νέων διαγνώσεων HIV στην Ελλάδα έγινε στα Checkpoint, ενώ το 2015 το ποσοστό αυτό ανήλθε στο 31%. Το στοιχείο αυτό καταδεικνύει την αναγκαιότητα υλοποίησης και ενίσχυσης της συγκεκριμένης πρωτοβουλίας και εξηγεί το λόγο για τον οποίο ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας μάς έχει συμπεριλάβει ως βέλτιστη πρακτική στις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες του.

Τέλος από το Δεκέμβριο του 2015 λειτουργούμε τη δομή Red Umbrella Athens που παρέχει δωρεάν υπηρεσίες υποστήριξης σε εργαζόμενους και εργαζόμενες στο σεξ στον δρόμο, ενώ αντίστοιχες πρωτοβουλίες ενδυνάμωσης έχουμε αναπτύξει και στις φυλακές Κορυδαλλού για τους οροθετικούς κρατούμενους.



Πού πιστεύεις ότι έχει αποτύχει το στοίχημα της σωστής ενημέρωσης του κόσμου σχετικά με τον HIV/AIDS;
Για να αποτύχει κάτι θα πρέπει να έχει προηγηθεί μεθοδική προσπάθεια. Δεν είμαι σίγουρος πως έχει συντελεστεί ένα τέτοιο εγχείρημα στην Ελλάδα. Το πρώτο πιο εύκολο λάθος που μπορούμε να κάνουμε είναι να απομονώσουμε τον HIV/AIDS από τα υπόλοιπα ζητήματα. Ένας άνθρωπος που αντιμετωπίζει στερεοτυπικά τον οροθετικό, έχει σίγουρα την ίδια στάση απέναντι σε κάθε «άλλο», στον πρόσφυγα, στον μετανάστη, στον έγχρωμο, στον ομοφυλόφιλο, στη γυναίκα και αλλού.

«Είναι η παιδεία ηλίθιε», θα έλεγα παραφράζοντας τη φράση του James Carville. Είναι η οικογένεια, είναι οι αρχές, η αγωγή και η αυτοπεποίθηση που λαμβάνω ως εφόδια για τη ζωή μου από μικρός. Όταν μεγαλώνουμε σε ένα φοβικό περιβάλλον όπου εκλαμβάνουμε ως απειλή για την υπόστασή μας κάθε τι διαφορετικό, τότε αφήνουμε ελάχιστα περιθώρια στον ορθολογισμό να καρποφορήσει. Από την άλλη όμως -επειδή είμαι από τη φύση μου αισιόδοξος- το ποτήρι είναι μισογεμάτο με την ενέργεια και τη δύναμη της αποδοχής που επιφυλάσσουν τα νέα παιδιά στο διαφορετικό. Το βλέπουμε και στους εκατοντάδες εθελοντές μας. Ένα μπλουζάκι με τη φράση «Άνθρωποι + HIV» πριν μερικά χρόνια θα μπορούσε να φέρει σε αμηχανία οποιονδήποτε καλούνταν το φορέσει. Σήμερα το μπλουζάκι είναι για το παιδιά αυτά μία επιβράβευση ότι συμμετέχουν περήφανα στην κοινή μας προσπάθεια.



Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που λες σε έναν νέο οροθετικό σήμερα σχετικά με το στίγμα που πιθανόν να αντιμετωπίσει στην υπόλοιπη του ζωή;
Θα του έλεγα ότι πιο σημαντικός εχθρός που μπορεί να συναντήσει μπροστά του είναι ο ίδιος του ο εαυτός. Ένα από τα πιο δύσκολα αντιμετωπίσιμα είδη του στίγματος και της απομόνωσης είναι ο αυτοστιγματισμός. Ο φόβος ότι θα με υποχρεώσουν οι άλλοι να κλειστώ σε ένα σκοτεινό δωμάτιο με κάνει τελικά να πηγαίνω μόνος μου στο δωμάτιο, να μην αφήνω χαραμάδα φωτός να μπει μέσα, να κλειδώνω και να πετάω και το κλειδί.

Αν καταφέρουμε στη νέα αρχή της ζωής μας με τον HIV να τα βρούμε με τον εαυτό μας, να τον πείσουμε ότι δεν είμαστε ένοχοι για κάτι, ότι έχουμε δικαίωμα στη ζωή, τότε έχουμε κάνει το πιο σημαντικό βήμα για να νικήσουμε κάθε άλλη περιθωριοποίηση που θα προσπαθήσει να μας επιβληθεί από εξωγενείς παράγοντες. Η επιστήμη έχει κάνει άλματα μπροστά μέσα σε λίγα μόλις χρόνια μετατρέποντας τον HIV από μία καταληκτική σε μία χρόνια νόσο. Η συνειδητοποίηση αυτής της διαδρομής για την αντιμετώπιση του ιού μπορεί να δώσει δύναμη στον καθένα για να ονειρεύεται και να προγραμματίζει τη ζωή του έως την τρίτη ηλικία.

Πιστεύεις ότι έχει ευθύνες η πολιτεία για την έλλειψη ενημέρωσης του κοινού;
Σαφώς και υπάρχουν ευθύνες της πολιτείας για την έλλειψη ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης με πρωταρχική ευθύνη για τη μη συμπερίληψη της σεξουαλικής αγωγής ως υποχρεωτικού μαθήματος σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.

Θεωρούμε ακόμη και σήμερα ως κράτος και ως κοινωνία τη σεξουαλική αγωγή ένα θέμα ταμπού στο άκουσμα του οποίου κοκκινίζουμε. Εγώ πάλι κοκκινίζω από θυμό όταν ένα παιδί 18 χρονών δεν γνωρίζει πώς μεταδίδεται ο HIV, ποια είναι τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα και πώς προφυλασσόμαστε, πώς τοποθετείται σωστά το προφυλακτικό. Θυμός όχι για το παιδί αλλά για το σχολείο και την οικογένεια που δεν του έδωσαν τα συγκεκριμένα εφόδια. Επομένως ναι, υπάρχουν ευθύνες της πολιτείας, αλλά από την άλλη επειδή έχουμε συνηθίσει να μετατοπίζουμε τις ευθύνες στο κράτος και να κοιμόμαστε ήσυχοι. Υπενθυμίζω πως κράτος και πολιτεία είμαστε εμείς οι ίδιοι, ως μέλη της κοινωνίας. Πολιτεία και κοινωνία είναι σώματα αλληλένδετα.



Θέλω να πάμε στις ευπαθείς κατηγορίες, όπως εκδιδόμενα άτομα, μετανάστες και ανασφάλιστους. Ποια είναι η κατάσταση που επικρατεί ως προς την πρόσβαση στις υπηρεσίες;
Οι άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες, οι χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών, οι εργαζόμενοι και οι εργαζόμενες στο σεξ, τα διεμφυλικά άτομα, οι Ρομά, οι μετανάστες, οι πρόσφυγες, οι άποροι και οι άστεγοι αποτελούν τις πιο ευάλωτες στον HIV κοινωνικές ομάδες. Η ελληνική νομοθεσία σωστά ορίζει πως κάθε οροθετικό άτομο που βρίσκεται εντός της χώρας δικαιούται δωρεάν πρόσβαση στην αντιρετροϊκή αγωγή όχι μόνο για την προστασία της υγείας του, αλλά και για τη διαφύλαξη της δημόσιας υγείας δεδομένου ότι η αγωγή καθιστά το άτομο σχεδόν μη μεταδοτικό. Η εφαρμογή του νόμου βέβαια συναντά σημαντικές δυσκολίες κυρίως σε κατηγορίες ανθρώπων όπως οι πρόσφυγες, οι χρήστες, οι Ρομά κλπ. που αντιμετωπίζουν με καχυποψία ή δυσπιστία οποιαδήποτε κρατική δομή ή υπηρεσία, ακόμη και ένα νοσηλευτικό ίδρυμα και επομένως αποφεύγουν να εξεταστούν. Εδώ ακριβώς είναι σημαντικός και ο δικός μας ρόλος, καθώς ως μία ανεξάρτητη μη κρατική πρωτοβουλία μπορούμε ευκολότερα να προσεγγίσουμε και να «ξεκλειδώσουμε» τις συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες.

Και για το τέλος, ποιο είναι το θετικό μήνυμα που θέλεις να στείλεις;
Νομίζω όλη μας η συζήτηση είναι από μόνη της ένα θετικό μήνυμα. Κάθε ανοιχτός και δημόσιος διάλογος για τον HIV/AIDS, όταν γίνεται ψύχραιμα και φέρει στον πυρήνα του τη γνώση, είναι ένα θετικό μήνυμα. Το χαμόγελο των 400 μελών, των 650 εθελοντών, των χιλιάδων ωφελούμενων της «Θετικής Φωνής» είναι ένα θετικό μήνυμα, η νέα γενιά και η στάση της απέναντι στη σεξουαλική αγωγή και στα στερεότυπα που σέρνει είναι ένα θετικό μήνυμα. Ένα μήνυμα που γίνεται όραμα πως όλοι μαζί μπορούμε μέσα στα επόμενα χρόνια να δώσουμε τέλος στον HIV/AIDS.