Η τοξικομανία στην Ελλάδα του μεσοπολέμου

Τι είδους εξάρτηση συνδέει τον «καταραμένο» ποιητή Μήτσο Παπανικολάου (φίλος του ομοτέχνου του, Ναπολέοντος Λαπαθιώτη), τον ζωγράφο Ανδρέα Κρυστάλλη ή Κρυσταλλίδη και τον ρεμπέτη Ανέστη Δελιά; Η απάντηση είναι: Τα ναρκωτικά και μάλιστα, τα πιο σκληρά της εποχής τους. Μάλιστα, ο Μήτσος Παπανικολάου πεθαίνει στο Δαφνί το 1943. 

Ο Δημήτρης Υφαντής που εργάζεται στην αντιμετώπιση των εξαρτήσεων από το 1987 και είναι επιστημονικός υπεύθυνος του Τμήματος Έρευνας και Εκπαίδευσης της Μονάδας Απεξάρτησης 18 ΑΝΩ (που ανήκει διοικητικά στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αθηνών, στο Δαφνί) υπογράφει την έκδοση Τοξικομανία δι΄ηρωϊνης – η χρήση ουσιών στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου που κυκλοφόρησε τον περασμένο μήνα από τις εκδόσεις Αγρα στα βιβλιοπωλεία. 

Στο blog των εκδόσεων Αγρα διαβάζω σχετικά με το βιβλίο που υπερβαίνει τις 300 σελίδες και συνοδεύεται από ένα φωτογραφικό ένθετο 40 σελίδων: «Η χρήση και η εξάρτηση έχουν μακρά ιστορία στην Ελλάδα, και ο Μεσοπόλεμος μπορεί να θεωρηθεί ως η μεταβατική περίοδος. Είναι το πέρασμα της κοινωνίας, κατεξοχήν των αστικών κέντρων, από τη χρήση «παραδοσιακών» ουσιών στην εξάρτηση από ουσίες της νεωτερικότητας, διατηρώντας ταυτοχρόνως έντονα στοιχεία της εποχής που προηγήθηκε, όπως αυτό της χρήσης του χασίς.

Οι εισαγωγές των εξαρτημένων κατά την περίοδο αυτή στο Δρομοκαΐτειο Θεραπευτήριο, στην Πανεπιστημιακή Κλινική (Αιγινήτειο) και στο Δημόσιο Ψυχιατρείο (Δαφνί), σύμφωνα με το υπάρχον αρχειακό υλικό, είναι ενδεικτική του μεγέθους και της πορείας του φαινομένου στην Ελλάδα. Αν και η πρώτη εισαγωγή σε ψυχιατρικό ίδρυμα εξαρτημένου από μορφίνη και κοκαΐνη εντοπίζεται το 1901, βάσει των επεξεργασθέντων στοιχείων και της βιβλιογραφίας της εποχής, από το 1925 και μετά παρατηρείται μια μικρή αλλά συνεχώς αυξητική τάση εισαγωγών με τη διάγνωση της «τοξικομανίας». Το 1928 σημειώνεται θεαματική αύξηση των εξαρτημένων που εισάγονται για νοσηλεία, με αποκορύφωμα το 1932.

Η τέχνη αποτύπωσε το φαινόμενο κατά κύριο λόγο στη λογοτεχνία, την ποίηση, το θέατρο και το τραγούδι. Ορισμένοι καλλιτέχνες μάλιστα νοσηλεύτηκαν ως εξαρτημένοι στα παραπάνω ιδρύματα. Μεταξύ αυτών ο ποιητής Μήτσος Παπανικολάου, ο ζωγράφος Ανδρέας Κρυστάλλης η Κρυσταλλίδης και ο δημιουργός του ρεμπέτικου Ανέστης Δελιάς».