Η νέα ανάγνωση της Μελισσάνθης

Ο σοφός Μάνος Χατζιδάκις μαζί με την κυκλοφορία του δίσκου Η εποχή της Μελισσάνθης το 1980 – στα χρόνια της ύστερης μεταπολίτευσης και πριν από την έλευση του Ανδρέα Παπανδρέου και του ΠΑΣΟΚ στη κυβερνητική εξουσία- έσπευσε να την συνοδεύσει με ένα αναλυτικό σημείωμα για την ανάγνωση του «περιεχομένου». Και αυτό προς αποφυγή παρεξηγήσεων και παρερμηνειών. Μάλιστα, σε αυτό το συνοδευτικό σημείωμα δίδει και 3 εκδοχές. Από την 3 η εκδοχή είναι και το μικρό απόσπασμα που ακολουθεί: «H Μελισσάνθη απόμεινε τρελή ν’ αποζητάει μοιρολογώντας τον πνιγμένο γιο της. Πώς βρέθηκε εκείνες τις μέρες στην Αθήνα; – δεν έγινε γνωστό. Όλοι ρωτούσαν, ψάχναν να την βρουν, μαζί μ’ αυτούς κι εγώ, γνωρίζοντας πως ίσως να βρισκόταν κάπου εκεί ανάμεσά μας.

Μάθαμε τέλος πως συνάντησε τυχαία διαδηλωτές, πως την καταδιώξανε, την ποδοπάτησαν και πως της σπάσανε τα κόκαλα. Έτσι στη γη πεσμένη και νεκρή, τη βρήκανε περαστικοί και δίχως προσευχή ή ακολουθία θρησκευτική, τη θάψαν βιαστικά για να προλάβουνε την βραδινή παρέλαση και λαμπαδηφορία. Για την απελευθέρωση. Μια απελευθέρωση που έκρυβε μέσα της ένα θανατερό συμβιβασμό, τη βία και την ενοχή, την προδοσία και τη χωρίς γιατρειά τραυματισμένη ελευθερία. Μία απελευθέρωση που δεν πρόλαβε να γίνει  λ α ϊ κ ή.  Την κατέγραψαν μ’ ευκολία  εθνική  και την γιορτάζουνε στα Δημαρχεία και στις Νομαρχίες».

Με πολύ σεβασμό ση προσωπικότητα και το έργο του Μάνου Χατζιδάκι η καλλιτεχνική διεύθυνση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής προχωρά σε ένα φιλόδοξο εγχείρημα : σε νέες αναγνώσεις εμβληματικών έργων του συνθέτη. Πιο συγκεκριμένα, ο τριετής Κύκλος Μάνος Χατζιδάκις της Εθνικής Λυρικής Σκηνής ξεκινά στις 4 και 5 Νοεμβρίου 2017 στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ, με μια νέα ανάγνωση του εμβληματικού κύκλου τραγουδιών Η εποχή της Μελισσάνθης, μιας μουσικής αυτοβιογραφίας βασισμένης σε ποιήματα του συνθέτη.



Με τη καλλιτεχνική επιμέλεια του Γιώργου Χατζιδάκι σε μουσική διεύθυνση του Λουκά Καρυτινού και με σολίστ τους: Θεοδώρα Μπάκα, Γιώργο Περρή και Σταύρο Νιφοράτο. Ειδική αναφορά χρειάζεται να γίνει στην εικαστική εγκατάσταση του αείμνηστου Γιάννη Κουνέλλη. 

Για την  ιστορία, οι πρώτοι διδάξαντες – οι φωνές στο δίσκο του 1980- ήταν ο Βασίλης Λέκκας και ο Γιώργος Μιχαλισλής, ενώ η επιβλητική παρουσία της Μαρίας Φαραντούρη ήταν το «τόσο, όσο» για να συνδέσει την αντιστασιακή μνήμη στα χρόνια και της Κατοχής και της Χούντας. Βεβαίως, το έργο του Χατζιδάκι – του νεαρού ΕΠΟΝιτη Μάνου όπως ακριβώς τον σκιαγραφεί η Αλκη Ζέη- είναι κάτι παραπάνω από μια εκδήλωση πολιτικής στράτευσης και των συνοδευτικών σκοπιμοτήτων και εξαρτήσεων.  

Σε κάθε περίπτωση, η Μελισσάνθη είναι ένα βαθιά πολιτικό έργο με υψηλή ποιητική διάσταση. Στον επίλογο του σημειώματός του, ο Χατζιδάκις αναφέρει: «Η εποχή της Μελισσάνθης τέλειωσε. Σήμερα ζω για πάντα το χαμό της. Κι ο κόσμος μας δεν πάει να γίνει καλύτερος. Με όλα όμως αυτά, δε θέλω να δώσω ιστορικές διαστάσεις στη Μελισσάνθη και στην εποχή της. Επιθυμώ να καταγράψω μόνο, την προσωπική μου περιπέτεια και συμμετοχή στην πρόσφατη ιστορία του κόσμου, έτσι καθώς την έζησα μέσ’ από το σπίτι μου και μέσα από την πόλη που εξακολουθώ να ζω». 

Το θέμα της Μελισσάνθης άρχισε να απασχολεί τον συνθέτη από το 1945. Ωστόσο, η πρώτη εικόνα του έργου σχηματίζεται το 1965, όταν ο Χατζιδάκις γράφει το ποίημα Η Εποχή της Μελισσάνθης, που περιλαμβάνεται στην ποιητική συλλογή Μυθολογία. Τα κεντρικά μέρη του ποιήματος αυτού θα αποτελέσουν τον πυρήνα του μουσικού έργου, το οποίο ο συνθέτης ξεκίνησε να συνθέτει το 1970, στην Αμερική. Η Εποχή της Μελισσάνθης απασχόλησε τον συνθέτη επί μία δεκαετία - περισσότερο από κάθε άλλο έργο του, μετά την Αμοργό. Το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1980 στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά, και κυκλοφόρησε το ίδιο έτος σε διπλό άλμπουμ από τη δισκογραφική εταιρία ΝΟΤΟΣ της Lyra.