Το χρυσόμαλλο δέρας της Ιστορίας

Ο Ιάσονας Χανδρινός ένας από τους πιο προβεβλημένους (δικαίως) ιστορικούς της γενιάς του -35αρης πλέον- δεν ζει πλέον στην Ελλάδα. Με την σύζυγο του, επίσης ιστορικό Άννα Μαρία Δρουμπούκη επέλεξαν να ζήσουν στο Βερολίνο.

Και οι δύο τους ερευνούν συστηματικά, αξιολογούν τα ευρήματα της δουλειάς τους, γράφουν και διδάσκουν μακριά από τον μικρόκοσμο των ελληνικών πανεπιστημίων με τις κάθε λογής εξαρτήσεις και δεσμεύσεις…

Στο νέο τόπο τους φαίνεται πως βρήκαν ένα καινούργιο κόσμο ελευθερίας και ανανεωτικής διάθεσης καθώς το ένα βιβλίο με την παρουσία ή και την υπογραφή του Χανδρινού διαδέχεται το άλλο…

Δικό του το επίμετρο στο εξαιρετικά ενδιαφέρον λόγω θέματος μυθιστόρημα του 59χρονου Ρόμπερτ Στράϊμπελ Απρίλιος στο Στάϊν (εκδόσεις Αλφειος). Το επίμετρο του έχει ως τίτλο Ελληνες Όμηροι και Καταναγκαστικοί Εργάτες στη Ναζιστική Γερμανία και μας αποκαλύπτει έναν ολόκληρο άγνωστο κόσμο αλλά έχει άμεση σχέση με την Αντίσταση.

Δική του και η εισαγωγή στο Χρονικό 1942-1945 – ένα βιβλίο για την αντίσταση στη Δυτική Θεσσαλία και τον βενιζελικής καταγωγής αξιωματικό Γεώργιο Δ.Κωστόπουλο μέσα από τα δικά του χειρόγραφα (Κωστόπουλος, Γεώργιος Δ. Χρονικό 1942-1945: Το τμήμα Κωστόπουλου - Σαράφη και η αντίσταση στη Δυτική Θεσσαλία / Γεώργιος Δ. Κωστόπουλος· επιμέλεια Γεώργιος Δ. Σιούλας, Αλφειός). Μάλιστα, ο Κωστόπουλος είναι ίσως το «πρώτο θύμα» των ενδοαντιστασιακών συγκρούσεων που κατέληξαν στον κατοχικό εμφύλιο του 1943-1944. Ο Κωστόπουλος βγαίνει στο βουνό, έρχεται σε επαφή με το ΕΑΜ, διαχωρίζει σύντομα την θέση του και διεκδικεί την αυτόνομη δράση του, το τμήμα του (ΕΣΑΠ) αφοπλίζεται, ο ίδιος συλλαμβάνεται μαζί με τον Στέφανο Σαράφη – και οι δύο δημοκράτες με αναφορά στον Πλαστήρα- από τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ, κρατείται και περιφέρεται σε χωριά της Δυτικής Θεσσαλίας για «επίδειξη», ενώ αρκετοί συνεργάτες και συμπολεμιστές του εκτελούνται … Η συνέχεια είναι γνωστή σε όλους. Ο μεν Σαράφης δέχεται άνευ όρων να προσχωρήσει στον ΕΛΑΣ, ο δε Κωστόπουλος επιλέγει να ακολουθήσει άλλους δρόμους. Πηγαίνει στη Μέση Ανατολή, επιστρέφει και πολεμά στα Δεκεμβριανά εναντίον του ΕΛΑΣ αλλά και στον Εμφύλιο με τον Εθνικό Στρατό.

Αλλά, ο Ιάσονας Χανδρινός έχει και μια εντελώς διακριτή παρουσία – μέσα από τις σημειώσεις και τους υπομνηματισμούς του συγγραφέα- στο βιβλίο του υποστρατήγου ε.α Γιάννη Πριόβολου (Πριόβολος, Γιάννης. Εθνικιστική αντίδραση και τάγματα ασφαλείας : Εμφύλιος και αντικατοχικός πόλεμος 1943-1944, Εκδόσεις Πατάκη).

Τελευταίο άφησα το δικό του βιβλίο. Από τις εκδόσεις του βιβλιοπωλείου Μωβ Σκίουρος των καλών του φίλων – του Σπύρου και της Χριστίνας- κυκλοφόρησε τις προηγούμενες ημέρες το νέο του βιβλίο – το οποίο δούλευε για χρόνια. Άλλωστε, είναι ξαναδουλεμένο το διδακτορικό του. Μάλιστα, ο επιβλέπων καθηγητής της διατριβής του, ο Χάγκεν Φλάισερ γράφει τον πρόλογο. Το βιβλίο έχειθ ως τίτλο του, «Πόλεις σε Πόλεμο 1939-1945: Ευρωπαϊκά Αστικά Κέντρα υπό Γερμανική Κατοχή».

Στο εκδοτικό σημείωμα διαβάζω: «Παρά το γεγονός ότι η δεκαετία του ’40 υπήρξε καθοριστική για την αστική ζωή και, αντίστοιχα, ο Πόλεμος και η Κατοχή, εμπειρίες βίαιες που έπληξαν κατεξοχήν και με σφοδρότητα τις ευρωπαϊκές πόλεις και τους κατοίκους τους, το «πάντρεμα» ανάμεσα στις σπουδές της πόλης και την κοινωνική ιστορία τής Κατοχής δεν έχει υπάρξει ιδιαίτερα επιτυχημένο, τουλάχιστον όχι όσο θα δικαιολογούσε η αλματώδης και πολυεδρική ανάπτυξη της επιστημονικής βιβλιογραφίας, τόσο γύρω από τον Πόλεμο, όσο και γύρω από την πόλη.

Οι «Πόλεις σε Πόλεμο» ερευνούν συγκριτικά τη γερμανική κατοχή στις ευρωπαϊκές πόλεις γύρω από τους θεματικούς άξονες της καθημερινότητας, της οικονομίας, της εξουσίας και της αντίστασης. Ο κατεχόμενος αστικός χώρος αναδεικνύεται εδώ σε προνομιακό χώρο παρατήρησης όλων των φαινομένων που σχετίζονται με την Κατοχή στη μέγιστη έντασή τους, από την καθημερινή συνύπαρξη και τη θεσμική συνεργασία μέχρι την ένοπλη βία και την εξέγερση. Πέρα από μια παράλληλη ανάγνωση σε γεωγραφικό εύρος, οι πόλεις προσλαμβάνονται ως αυτόνομα πεδία μάχης. Ως αυτόνομα, πολυδυναμικά πεδία συσσώρευσης κοινωνικών, ιδεολογικών και ταξικών εντάσεων οι οποίες προσέλαβαν μαζικό και συγκρουσιακό χαρακτήρα και σήμερα συγκροτούν το απόθεμα μνήμης μιας κοινής πανευρωπαϊκής εμπειρίας».

Το απόγευμα της Πρωτομαγιάς διάβασα στον τοίχο του Ιάσωνα μια ανάρτηση από το Βερολίνο: «Πρωτομαγιά στο Βερολίνο. Και συγκεκριμένα στο πιο ανατολικό του άκρο.

Το νεκροταφείο-μνημείο του Φρήντριχσφελντε, τελευταίο κοιμητήριο του Καρλ, της Ρόζα, του Τέλμαν και εκατοντάδων Γερμανών κομμουνιστών, σοσιαλιστών, συνδικαλιστών, αντιστασιακών, πολιτικών κρατουμένων και θυμάτων του Ναζισμού -η περιοχή ανάπαυσης των τελευταίων επισημασμένη από το εμβληματικό ανάποδο κόκκινο τρίγωνο.

Σταγόνες αντιφασιστικής ιστορίας σε ταφόπλακες, όπως αυτής του Βίλι Σνάιντερ, μέλους των ομάδων αυτοάμυνας του SPD που δολοφονήθηκε από τα Τάγματα Εφόδου σε επίθεση μέσα στο σπίτι του την Πρωτοχρονιά του 1930, λίγο παραπέρα του Χέρμπερτ Νώυμαν, μέλους της Κομμουνιστικής Νεολαίας, που πυροβολήθηκε από αστυνομικούς το 1928 στο Βερολίνο.

Εδώ κι εκεί μικρά σημάδια της διακριτικής παρουσίας των σημερινών αντιφασιστών που καθαρίζουν, επιβλέπουν και διατηρούν ζωντανά τα μηνύματα του χώρου».