Από την Μπέττυ στην Στρέλλα

Και όμως μια υποσημείωση – η υποσημείωση υπ΄αριθμόν 42- στην σελίδα 381 του νέου βιβλίου του Δημήτρη Παπανικολάου «Κάτι τρέχει με την οικογένεια / έθνος, πόθος και συγγένεια την εποχή της κρίσης» (Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα, πρώτη έκδοση Ιούνιος 2018) κρύβει ένα μικρό κλειδί ανάγνωσης «με την απόσταση του χρόνου» για πρόσωπα και γεγονότα που άφησαν πίσω τους στο χρόνο (αλλά και στην ελληνική κοινωνία) ένα ισχυρό, σχεδόν ανεξίτηλο, αποτύπωμα… Ο συγγραφέας - αναπληρωτής καθηγητής Νεοελληνικών Σπουδών και εταίρος του Κολλεγίου St.Cross στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης - μας έχει πλέον συνηθίσει στα δύσκολα, «αχαρτογράφητα νερά» της ελληνικής πραγματικότητας. Εδώ, με ένα πηγαίο ανεξίθρησκο κοσμοπολιτισμό επιχειρεί μέσα από το πρίσμα της «πολιτικοποίησης της σεξουαλικότητας» στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ΄70 (λίγα μόλις χρόνια από την κορυφαία στιγμή της Μεταπολίτευσης) να ανιχνεύσει και να ερμηνεύσει την στάση του συγγραφέα Κώστα Ταχτσή απέναντι στο τότε νεοσύστατο Απελευθερωτικό Κίνημα Ομοφυλόφιλων Ελλάδας (ΑΚΟΕ).

Γράφει ο Παπανικολάου: «Ο Ταχτσής, ειδικά προς το τέλος, όταν και ο ίδιος αγωνιούσε για το γράψιμο της αυτοβιογραφίας του που δεν μπορούσε να τελειώσει, συνειδητοποιούσε ότι είχε στηρίξει τη συγγραφική του ιδιοφυΐα στις παραδοσιακές δομές κοινωνικού φύλου που επικρατούσαν στην Ελλάδα και τις σεξουαλικές πρακτικές που απέρρεαν απ΄ αυτές – κάτι που φαίνεται στα αυτοκριτικά κείμενά του. Τον συνέφεραν οι αυστηρά καθορισμένοι ρόλοι, οι καταπιεσμένες επιθυμίες,η γενικευμένη απόκρυξη , η αποθέωση του απαγορευμένου, το ευάλωτο του ανατολίτικου ανδρισμού, το περίκλειστο και πολυεπιτελεστικό της ελληνικής οικογένειας- τα χρειαζόταν να υπάρχουν ώστε να τα αποδομεί, να τα ειρωνεύεται». Οι επισημάνσεις του Παπανικολάου – συμφωνεί ή δεν συμφωνεί κανείς- δεν γίνονται σε ιστορικό, κοινωνικό «κενό αέρος». Τοποθετούνται εξ αρχής σε ένα πλαίσιο. Αυστηρό και πειθαρχημένο ως προς τις προτεραιότητες και τις ιεραρχήσεις του. Το πλαίσιο αυτό είναι ο χρόνος της Μεταπολίτευσης – και οι πολλαπλές – έστω και καθυστερημένες εκρήξεις απελευθέρωσης που τροφοδοτεί…

Ο Παπανικολάου επιμένει: «Η πολιτικοποίηση της σεξουαλικότητας κατά τη δεκαετία του ΄70 όμως διαμόρφωνε συνθήκες κατά μέτωπον αντιπαράθεσης που δεν ευνοούσαν την ειρωνική αποδόμηση. Και η επιτυχία της Μπέττυς , η ζωή της οποίας σε πολλά μοιάζει κακέκτυπο της δικής του, έδινε στον Ταχτσή να καταλάβει ότι το ερωτικό σύστημα στο οποίο τόσο πολλά είχε επενδύσει κλονιζόταν. Ό,τι αυτός προσπαθούσε να συντηρήσει ως μόνιμο παιχνίδι pour epater les bourgeois, τώρα μεταμορφωνόταν σε λαϊκό ανάγνωσμα – με μια ευκολία αδιανόητη λίγο νωρίτερα. Κι ό,τι αυτός ειρωνευόταν αλλά και αναπαρήγαγε ,γινόταν τώρα αντικείμενο καταγγελίας».

Εδώ κλείνει η υποσημείωση υπ΄αριθμόν 42. Νομίζω πως πρέπει να διαβαστεί πριν από όλα τα άλλα… Το τι θα κάνετε εσείς είναι δική σας επιλογή. Πάντως, το πέμπτο κεφάλαιο του βιβλίου του Παπανικολάου – Μια ταινία για όλη την οικογένεια/ Στρέλλα , τρανς πολιτική και νέα κουίρ παρρησία- διαβάζεται και αυτοδύναμα καθώς μπορεί να σταθεί ως αυτόνομο λόγω της αυτάρκειας του. Η ταινία του Πάνου Κούτρα λειτουργεί ως «μηχανή του χρόνου» - για το μπρος πίσω της Ιστορίας αλλά και των συμπεριφορών, στάσεων, νοοτροπιών. Για το παιχνίδι της μνήμης μέσα από την αντιπαράθεση, τη σύγκριση, τη συμφωνία και τη διαφωνία…

Η Στρέλλα είναι μια περσόνα του 2009 –της κοινωνικής Αθήνας στο προθάλαμο της μεγάλης κρίσης- ενώ από την άλλη η Μπέττυ και η Πάολα είναι δύο δρώντα πρόσωπα της σκληρής πραγματικότητας στα τέλη της δεκαετίας του ΄70 αλλά και της δεκαετίας του ΄80. Η Μπέττυ βγαίνει και δίνει την κεντρική ομιλία στο θέατρο Λουζιτάνια στην εκδήλωση εναντίον του προωθούμενου από την κυβέρνηση Κων/νου Καραμανλή νομοσχεδίου «περί αφροδισίων» ( την επομένη η φωτογραφία της βρίσκεται σε όλες τις εφημερίδες). Δύο χρόνια μετά, ο σκηνοθέτης Δημήτρης Σταύρακας την τοποθετεί μπροστά στη κάμερα του. Η μεσαίου μήκους ταινία Μπέττυ βρίσκει ανταπόκριση και η συνέχεια στα βιβλιοπωλεία με το αυτοβιογραφικό Μπέττυ. Ακολουθεί το δεύτερο βιβλίο της Πόσο Πάει; καθώς επίσης και η συμμετοχή της σε θεατρική παράσταση. Η διαδρομή της τραβεστί Μπέττυ στο βιβλίο, το θέατρο και τον κινηματογράφο δεν κρατά καιρό. Η Μπέττυ επιστρέφει στο προσκήνιο ως Ελισάβετ Βακαλίδου με την Στρέλλα του Κούτρα αλλά και με την παράσταση Αμάραντα του Γιάννη Σκουρλέτη και της ομάδας Bijoux de kant. Από την άλλη πλευρά, η Πάολα και το Κράξιμο είναι πλέον μια μακρινή ιστορία και η Πάολα Ρεβενιώτη συνεχίζει την ζωή της έτσι όπως εκείνη έχει επιλέξει να την ζει.

Τα υπόλοιπα στις σελίδες του βιβλίου του Παπανικολάου.