Οι εξαρτήσεις και η ιστορία τους

Ο Γιώργος Παπαδόπουλος επιχειρεί μια ιστορική αναδρομή στο θέμα των εξαρτήσεων, ένα θέμα που έγινε …βιβλίο – για την ακρίβεια, ένας συλλογικός τόμος από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. Ο τίτλος του τόμου Oι Εξαρτήσεις/ Αίτια, μηχανισμοί, εκδηλώσεις, αντιμετώπιση (σε επιμέλεια των Θωμά Παπαρρηγόπουλου και Χριστίνας Δάλλα).

Γράφει ο κ. Παπαδόπουλος: “Η ιστορία των ψυχοδραστικών ουσιών στο νεότερο ελληνικό κράτος παρακολουθεί σε γενικές γραμμές την πορεία των διεθνών εξελίξεων. Στο νεοσυσταθέν ελληνικό κράτος, μετά την Επανάσταση του 1821, η κανναβοκαλλιέργεια για εμπορικούς σκοπούς είναι διαδεδομένη και η κλωστική κάνναβη παράγεται και εξάγεται συστηματικά. Παρόλο που από το 1919 με διαδοχικούς νόμους «ποινικοποιείται» η χρήση των ψυχοδραστικών ουσιών, ουσιαστικά η απαγόρευση επιβάλλεται επί δικτατορίας Μεταξά. Μέχρι τότε η «χασισοποτία» στους «τεκέδες» ήταν διαδεδομένη σε περιθωριοποιημένα τμήματα του πληθυσμού, όπως οι ρεμπέτες. Έτσι, το χασίς συνδέθηκε με τον υπόκοσμο, την αλητεία, αλλά και με την πολιτισμική παράδοση (ρεμπέτικο τραγούδι) που προερχόταν από τους πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, όπου η χρήση κάνναβης είχε και ψυχαγωγικό χαρακτήρα. Συνεπώς, για αρκετές δεκαετίες του 20ού αιώνα, η χρήση της κάνναβης, αν και εθεωρείτο πταίσμα, ήταν κοινωνικά ανεκτή. Σχετικά με τις υπόλοιπες ψυχοδραστικές ουσίες (μορφίνη, ηρωίνη, κοκαΐνη), μέχρι τη δεκαετία του 1980 τα στοιχεία είναι περιορισμένα, καθώς αυτές δεν απασχολούν ιδιαίτερα τον κρατικό μηχανισμό και η χρήση τους φαίνεται να περιορίζεται σε άτομα που είχαν στενή σχέση με τις ουσίες αυτές (γιατροί, στρατιωτικοί, ναυτικοί). Εντούτοις, καταγραφές εξαρτημένων από ηρωίνη χρονολογούνται ήδη από το 1901, αλλά η συστηματική εμφάνιση και έξαρση του φαινομένου καταγράφεται μετά τη δεκαετία του 1970”.

Σε σχετικό ενημερωτικό σημείωμα της έκδοσης διαβάζουμε: “Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η χρήση ψυχοτρόπων ουσιών ευθύνεται για 450.000 θανάτους ετησίως και η επιβλαβής χρήση αλκοόλ για 3,3 εκατομμύρια θανάτους, ενώ συνδέεται με τουλάχιστον 60 διαφορετικές ασθένειες και επιπλέον επιβαρύνει την υγεία και την καθημερινότητα των ανθρώπων στο περιβάλλον του εξαρτημένου ατόμου. Αυτές είναι δύο χαρακτηριστικές όψεις του φαινομένου των εξαρτήσεων, το οποίο παραμένει διαχρονικά επίκαιρο και χαρακτηρίζεται από διαρκείς μεταμορφώσεις και νέες προκλήσεις. Κι αυτό, γιατί η εξάρτηση είναι στενά συνυφασμένη με την ίδια τη φύση του ανθρώπου, ο οποίος επιδιώκει την ευχαρίστηση, την ηδονή και την ανταμοιβή, αλλά εγκλωβίζεται στην καταναγκαστική αναζήτησή τους χάνοντας συχνά τον έλεγχο της συμπεριφοράς του και την ικανότητα διαχείρισης της προσωπικής του ζωής. Και βέβαια, αυτό δεν αφορά μόνο τις εξαρτήσεις από εθιστικές ψυχοδραστικές ουσίες, αλλά και τους συμπεριφορικούς εθισμούς, οι οποίοι αγγίζουν πολλές πτυχές της ανθρώπινης ζωής: τη χρήση του διαδικτύου, τα τυχερά παιχνίδια, τη διατροφή, τη σεξουαλική δραστηριότητα ή τη σωματική άσκηση.

Σήμερα, η επιστημονική κοινότητα θεωρεί ότι η εξάρτηση είναι μια χρόνια νόσος του εγκεφάλου την οποία καθορίζουν περιβαλλοντικοί, φαρμακολογικοί και γενετικοί-βιολογικοί παράγοντες. Αυτή την αντίληψη έχουν υιοθετήσει και οι ειδικευμένοι επιστήμονες που υπογράφουν το βιβλίο αυτό. Εκθέτουν τις τρέχουσες επιστημονικές απόψεις για τις ουσιοεξαρτήσεις, αποφεύγοντας κάθε δαιμονοποίηση, και σκιαγραφούν με εύληπτο, συνοπτικό αλλά και ολοκληρωμένο τρόπο τις βασικές γνώσεις και τα κύρια σημεία του πεδίου της «εξαρτησιολογίας».

Το βιβλίο απευθύνεται σε φοιτητές (ιατρικής, φαρμακευτικής, βιολογίας, νοσηλευτικής, ψυχολογίας, νευροεπιστημών και όχι μόνο), σε επαγγελματίες του χώρου της υγείας, αλλά και στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό που θέλει να ενημερωθεί υπεύθυνα για το συγκεκριμένο θέμα”.

Στο τόμο με κείμενα τους συμμετέχουν οι: Σωτήρης Αθανασέλης, Κατερίνα Αντωνίου, Στυλιανή Βλάχου, Χριστίνα Δάλλα, Φωτεινή Δελή, Γιάννης Διακογιάννης, Αθανάσιος Δουζένης, Ευάγγελος Καφετζόπουλος, Νικόλαος Κόκρας, Μένη Μαλλιώρη, Μάριος Μαρσέλος, Ελευθέριος Μέλλος, Γεώργιος Παναγής, Παναγιώτης Παναγιωτίδης, Γεώργιος Παπαδόπουλος, Θωμάς Παπαρρηγόπουλος, Αλεξία-Βικτώρια Πολυσίδη, Βαλέρια Πομίνι, Ναυσικά Πούλια, Μανίνα Τερζίδου, Δόμνα Τσακλακίδου.

Διαβάστε τα δυο πρώτα κεφάλαια του βιβλίου, εδώ.