Το Πανόραμα Οικολογικών Ταινιών της Ελληνικής Εταιρείας και ο Σύριος επιστήμονας που έσωσε τους σπόρους μέσα από τα συντρίμμια
Για 15η συνεχή χρονιά η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού διοργανώνει το Πανόραμα Οικολογικών Ταινιών, μια σειρά προβολών που γεννήθηκε από την ανάγκη να πληροφορηθούμε για τα προβλήματα του πλανήτη και μια μοναδική ευκαιρία για το αθηναϊκό κοινό να παρακολουθήσει ελληνικές και ξένες παραγωγές που πραγματεύονται θέματα περιβάλλοντος, επίκαιρα όσο ποτέ.
Κοιτώντας το πρόγραμμα, την προσοχή μου τράβηξε το αφιέρωμα στους «σπόρους» και η ταινία «Σπόροι του Πολέμου» (“seeds of war”) του 2018, μια γαλλική παραγωγή του Sebastien Mesquida, η οποία πραγματεύεται την ιστορία της διάσωσης των σπάνιων σπόρων της Μέσης Ανατολής στη Συρία, μια πραγματική ιστορία του Ali Shehadeh, του Σύριου επιστήμονα του Ιδρύματος ICARDA. Ο βομβαρδισμός, η διαφυγή στο καταφύγιο της χιονισμένης Νορβηγίας και η επανίδρυση ενός παραδείσου στον Λίβανο. Με αφορμή την ταινία και τη συζήτηση που ακολούθησε, ο Ali Shehadeh μας έκανε την τιμή να μας διδάξει το πιο σπάνιο και πολύτιμο μάθημα ζωής μέσα από ένα μεγάλο ταξίδι.
Μπορείτε σας παρακαλούμε να περιγράψετε τη στιγμή που μέσα στον πόλεμο, σας γεννήθηκε η ιδέα να σώσετε τους σπόρους της Συρίας;
Η διατήρηση των σπόρων ήταν η καθημερινή μας εργασία στην «τράπεζα σπόρων» ICARDA. Πρόκειται για ένας διεθνές κέντρο γεωργικής μελέτης και έρευνας στις ξηρές περιοχές του πλανήτη, το οποίο είχε -ήδη πριν την αναταραχή- στείλει σπόρους σε ξένες τράπεζες σπόρων. Όταν η διοίκηση συνειδητοποίησε την κρισιμότητα της κατάστασης, επιταχύναμε τη διαδικασία. Στείλαμε αμέσως 35.000 παράγωγα στις γειτονικές χώρες, όπως στην Τουρκία και το Λίβανο, όπου -φυσικά- υπήρχαν υποδομές για να τους διατηρήσουν. Στο μεταξύ, στο Λίβανο και το Μαρόκο ιδρύθηκαν τράπεζες σπόρων και τελικά το 98% των αποθεμάτων σώθηκε.
Σώθηκε δηλαδή ό,τι φύεται στη Συρία και μπορεί να μην ξαναφυτρώσει πια από την οικολογική καταστροφή του πολέμου. Μπορείτε να μας περιγράψετε τη σημασία αυτού του εγχειρήματος;
Η διατήρηση και η βιώσιμη χρήση των γενετικών πόρων είναι υψίστης σημασίας για την παραγωγή και την ανάπτυξη νέων ποικιλιών με καλύτερη προσαρμοστικότητα στο περιβάλλον. Οι πόροι αυτοί είναι πολύ σημαντικοί τόσο για τις απαιτήσεις ποιότητας, όσο και για την επιβίωση βιοποικιλότητας που ζουν σε οικοσυστήματα σε κρίση. Το κέντρο μας ICARDA και η τράπεζα γενετικών πόρων ιδρύθηκε το 1985 και τα γραφεία της βρίσκονταν 30 χιλιόμετρα νότια του Χαλεπιού. Οι συλλογές της θεωρούνται από τις σημαντικότερες παγκοσμίως: φάβα, φακές, μπιζέλια, σιτάρι, και άλλα.
Συνήθως οι λαμπρές ιδέες χρειάζονται συνεργασία για να πετύχει το εγχείρημα. Ποιος σας βοήθησε στη μεταφορά;
Τον Οκτώβριο του 2015, το Κέντρο μας αποφάσισε να μεταφέρει την «τράπεζά» του στο Λίβανο και το Μαρόκο, όπου δύο νέες τράπεζες δημιουργήθηκαν και σήμερα 70.000 σπόροι αναπαράχθηκαν, κάτι που θα συνεχιστεί για τα επόμενα 3 χρόνια, με στόχο να καταφέρουμε να αναπαράγουμε όλα τα δημητριακά και τα λαχανικά. Η προσπάθεια αυτή δεν θα ήταν δυνατή χωρίς την οικονομική στήριξη της Συμβουλευτικής Ομάδας για τη Διεθνή Γεωργική Έρευνα Consultative Group of International Agricultural Research (CGIAR), και το Global crop Diversity Trust, μέσω της Genebank CRP and Platform, και με τη βοήθεια της GIZ-Germany και της AFESD. Η μεγάλη υποστήριξη από τις κυβερνήσεις του Λιβάνου και του Μαρόκου, που παρεχώρησαν στην ICARDA τις εκτάσεις για να συνεχίσει το έργο της είναι ανεκτίμητη. Και φυσικά, οι μεγάλες προσπάθειες του προσωπικού του Κέντρου ICARDA εντός και εκτός της Συρίας. Η εμπειρία τους, οι γνώσεις τους, η αφοσίωσή τους πάνω από όλα ήταν ο καταλυτικός παράγων.
Ποιο είναι τελικά το μάθημα που διδαχθήκαμε από αυτό το Ταξίδι;
Ότι πρέπει να προωθήσουμε και να αναδείξουμε τη σημασία των γενετικών πόρων παγκοσμίως και σε διαφορετικά επίπεδα και να εργαστούμε στο να τα αναπαράγουμε για την ασφάλειά τους σε πολλές «τράπεζες» σε διάφορα μέρη του κόσμου.