Ο Γιώργος Σεφέρης συναντά τον Ezra Pound

Κάπου θα το έχετε δει. Παγκόσμια Μέρα Ποίησης σήμερα. Το σκέφτηκα από το πρωί το τι θα μπορούσαμε να γράψουμε και να πούμε.

Η εύκολη λύση ήταν μια πρόταση για βιβλία ποιητών ή το αράδιασμα 5 ποιημάτων ισάριθμων εμβληματικών ποιητών. Δεν το θέλησα… Ίσως γιατί αυτές τις τελευταίες ημέρες διαβάζω τις Μέρες Θ΄ του Γιώργου Σεφέρη (κυκλοφόρησε πρόσφατα από τον εκδοτικό οίκο Ικαρος). Σε αυτόν τον τόμο του προσωπικού ημερολογίου – που καλύπτει το χρονικό διάστημα από την 1η Φεβρουαρίου μέχρι και τις 11 Μάη 1971- βρήκα μια φωτογραφία του Σεφέρη με τον Ezra Pound. Ο ένας ποιητής – νομπελίστας- υποδέχεται στο σπίτι του στην Αθήνα τον άλλο ποιητή, τον δημιουργό των Cantos. Ορισμένα εκ των οποίων ο Σεφέρης μεταφέρει στην ελληνική γλώσσα.

Στη λεζάντα διαβάζω: Άγρας 20, Αθήνα, 5.11.65: Με τον Ezra Pound κατά την επίσκεψη του στην Ελλάδα.

Με την άδεια και την ευγενική παραχώρηση των εκδοτών δημοσιεύω εδώ τις καταχωρήσεις από τον τελευταίο τόμο του προσωπικού ημερολογίου του Γιώργου Σεφέρη.

Παρασκευή, 5 Νοέμβρη. [Ἀθήνα]
Πρόγευμα μὲ τὸν Ezra Pound καὶ τὴν Olga Rudge, ἐδῶ¹. Τοῦ τηλεφώνησα τὴν περασμένη Τετάρτη πρωί· πῆγα καὶ τοὺς πῆρα ἀπὸ τὸ ξενοδοχεῖο Πλάκα ὅπου μένουν κατὰ τὴ 1 ½. Φύγαν κατὰ τὶς τέσσερις. Ὄμορφη λιόλουστη μέρα.

Στὸ ξενοδοχεῖο κατέβηκε μὲ τὰ πόδια ἀπὸ τὸ πάτωμά του. Πρώτη φορὰ ποὺ τὸν ἀντίκριζα ἀπὸ κοντά· τὸν ἀγκάλιασα· πολὺ θερμός. Ἀλλὰ συμβαίνει τοῦτο τὸ ἐκπληκτικό· δὲ λέει λέξη. Ὄχι πὼς δὲ θέλει νὰ μιλήσει, ἀπεναντίας πολὺ συχνὰ βλέπεις τὴν προσπάθεια νὰ ζωγραφίζεται στὸ συγκλονιστικὰ ἐκφραστικὸ πρόσωπό του. Ἀλλὰ εἶναι σὰ νὰ πέφτει ἀπάνω του ἕνα δίχτυ ποὺ τὸν σταματᾶ. Ὡστόσο ἡ O. R. μοῦ λέει ὅτι μιλᾶ πολὺ εὔκολα ἀπὸ χειρόγραφο, δημόσια. Ἡ ἴδια μοῦ λέει ὅτι σήμερα ἦταν ἀπὸ τὶς πιὸ σιωπηλὲς μέρες του καὶ ὅτι τοῦ συμβαίνει αὐτὸ ὅταν εἶναι πολὺ συγκινημένος.

Εἶναι εὐκίνητος· ἀνέβηκε τὴ σκάλα τοῦ σπιτιοῦ μου μὲ πολλὴ εὐκολία. Αὔριο πᾶνε Δελφοὺς καὶ ὅταν φύγαν ἀπὸ τὸ σπίτι θέλησαν νὰ πᾶνε στὴ biennale τῆς γλυπτικῆς στὸ Φιλόπαππο². Τὸν πῆγαν οἱ Σαββίδη. Πάτησε τὰ ὀγδόντα του.

Ἔτσι ὅλη τὴν ὥρα ποὺ πέρασε κοντά μας τὸν κοίταζα — κοίταζα αὐτὸ τὸ ἐξαιρετικὰ εὐκίνητο πρόσωπο μὲ τ' ἄσπρα μαλλιὰ καὶ τὰ γαλανὰ μάτια. Εὐκίνητο σὰν τὴν ἥσυχη θάλασσα ὅπου παίζουν ἴσκιοι ἀπὸ σύννεφα· τὰ μάτια του θὰ τά 'λεγα μάτια ζωγράφου ποὺ θέλουν ν' ἁρπάξουν, ἢ νὰ συγκρατήσουν ἢ ν' ἀποχαιρετήσουν κάτι. Αὐτὴ ἡ ἄναρθρη συνομιλία ἦταν ἀπὸ τὰ συγκινητικὰ πράγματα ποὺ ἔζησα. Ἐνῶ δὲν εἶπε σχεδὸν τίποτε, ἔφυγε ἀφήνοντας ἕνα κενό. «Sibylwise» (Personae, «Scriptor Ignotus»).³ 

Χτὲς τὸν εἶδε ὁ Ζήσιμος· τοὺς πῆγε στὸ Σούνιο. Σ' ἐκεῖνον εἶπε δυὸ φράσεις ποὺ ἀξίζει νὰ σημειωθοῦν —

«Ἐκπληκτικὸ the power of Evil» καὶ «Ι am trying to break out of the Cosmos».⁴

Τὴν ἡμέρα ποὺ τοῦ τηλεφώνησα ἔμοιαζε νὰ μιλᾶ χωρὶς δυσκολία.

Πέμπτη, 11 Νοέμβρη
Ὁ Pound ἔφυγε σήμερα κατὰ τὶς 12.30΄ μὲ τὴν BEA· τώρα πιὰ πρέπει νὰ εἶναι στὴ Ρώμη. Ἀπὸ ἐκεῖ καὶ πέρα Ραπάλλο, Βενετιά, δὲν ξέρω. Ἡ Olga Rudge χτὲς ποὺ τῆς τηλεφώνησα εἶχε κατὰ νοῦ Ραπάλλο. Ἀλλὰ ὁ Pound, μὲ τὸν ὁποῖο εἶπα δυὸ λόγια, εἶπε μὲ ἀπροσδόκητα καμπανιστὴ φωνή: «I'm not going to Rapallo...». Εὐτυχῶς ὅλες αὐτὲς τὶς μέρες ποὺ πέρασαν κρατήσαμε κάποιαν ἐπαφὴ μαζί τους, μὲ τὸ τηλέφωνο ἢ διὰ τοῦ Ζήσιμου. Ὅταν γύρισαν τὴν Παρασκευὴ ἀπὸ τὴν ἔκθεση τῆς γλυπτικῆς τοῦ Φιλοπάππου — ἔπεσε στὸ κρεβάτι μὲ 38 ½ πυρετό. Ὁ Ζήσιμος ποὺ ἔτυχε ἐκεῖ φρόντισε νὰ τοὺς βρεῖ γιατρό. Μπόρεσαν καὶ πῆγαν στοὺς Δελφοὺς Δευτέρα ὣς Τρίτη — κι ἐκεῖ ἡ ὑγεία του δὲν τὰ πῆγε καλά — εἶναι τσακισμένος ἄνθρωπος. Ὡστόσο εἶπε γιὰ τοὺς Δελφοὺς τὴ λέξη «marvellous» στὸ Ζήσιμο. Χτὲς βράδυ ὅμως στὸ τηλέφωνο μοῦ εἶπε «I am not as I ought to be». Σήμερα τὸ μεσημέρι ἔστειλε στὴ Μαρὼ ἕνα μεγάλο μπουκέτο μενεξέδες. Ἔτσι βασίλεψε στὴν Ἀττική, σὰν ἕνα πέρασμα ἴσκιου, ἢ ἀπόμακρου μυστηρίου, αὐτὸς ὁ ἄνθρωπος μὲ τὰ δυνατὰ γαλάζια μάτια.

«οὐ θέλει ἔην εἰς κόσμον» (sic?)

Canto 105

«They want to bust out of [the] kosmos»


1. Ἡ σχέση τοῦ Ezra Pound μὲ τὴ βιολίστρια Olga Rudge χρονολογεῖται ἀπὸ τὴ δεκαετία τοῦ 1920. Ἀπὸ τὸ 1962 μέχρι τὸν θάνατό του, δέκα χρόνια ἀργότερα, ζοῦσε μαζί της στὸ Sant'Ambrogio (κοντὰ στὸ Rapallo) καὶ στὴ Βενετία. Γιὰ τὴν ἐπίσκεψη τοῦ Pound στὴν Ἀθήνα βλ. ἐπίσης: Ζήσιμος Λορεντζάτος, Μελέτες, τόμ. Β΄, Ἀθήνα 1994, σσ. 472-482 καὶ Γ. Π. Σαββίδης, Πάνω Νερά, Ἀθήνα 1973, σσ. 85-86.
2. La Biennale: διεθνὴς ἔκθεση τέχνης ποὺ ὀργανώνεται κάθε δύο χρόνια στὴ Βενετία. Ἡ ὀνομασία χρησιμοποιήθηκε καὶ γιὰ τὴ διεθνὴ ἔκθεση γλυπτικῆς ποὺ ἔγινε τὸ 1965 στοῦ Φιλοπάππου.
3. Ἡ λέξη «sibylwise» (=σιβυλλικὰ) ἐμφανίζεται στὴν ἀρχὴ τοῦ ποιήματος «Scriptor Ignotus» καὶ ἀναφέρεται στὸν ποιητὴ ποὺ μιλᾶ γιὰ τὸ ἄγραφο ἀκόμη μεγάλο του ἔργο. Τὸ «Scriptor Ignotus» περιλαμβάνεται στὴν πρώιμη συλλογὴ τοῦ Ezra Pound Personae (Λονδίνο 1909, σσ. 25-27).
4. Ἀργότερα, στὸ δοκίμιό του «Ἀπὸ τὴν Πίζα στὴν Ἀθήνα. Ἡ περίπτωση Πάουντ», ὁ Λορεντζάτος θὰ τὶς καταγράψει περιγράφοντας τὴν πρώτη τους συνάντηση (Μελέτες, ὅπ.π., σσ. 476-7). Κατὰ τὸν ἴδιον, δὲν ἐπισκέφτηκαν τὸ Σούνιο ἐκείνη τὴ μέρα (ὅπως λανθασμένα φαίνεται νὰ κατάλαβε ὁ Σεφέρης), ἀλλὰ μετὰ τὴν ἐπιστροφή τους ἀπὸ τοὺς Δελφοὺς (ὅπ.π., σσ. 479-482).