Η γλυκόπικρη γεύση του έρωτος

Αν κάτι θα ήθελα ή θα έπρεπε να συγκρατήσω από το χορταστικό βιογραφικό της 69χρονης Καναδέζας Anne Carson (Αν Κάρσον) αυτό δεν θα ήταν ίσως η ακαδημαϊκή καριέρα της, τα δοκίμια και τα ποιήματα της αλλά το γεγονός ότι έδωσε την ευκαιρία σε ένα ευρύ διεθνές (αγγλόφωνο) κοινό να γνωρίσει την Σαπφώ. Και όχι μόνον. Το πολυδιαβασμένο και πολυβραβευμένο δοκίμιο της τον έρωτα «πατάει» πάνω στη Σαπφώ και την ποίηση της.
Το δοκίμιο της, «Έρως ο γλυκόπικρος» – πρώτη κυκλοφορία 1986- βρίσκεται εδώ και λίγο καιρό στα βιβλιοπωλεία με πρωτοβουλία και ευθύνη ενός από τους μικρούς (νεότατους) εκδοτικούς οίκους της Αθήνας, που φέρει το όνομα: Δώμα. Το δοκίμιο της Carson για το παράδοξο του έρωτα στην κλασική παράδοση μετέφερε στα ελληνικά η Ανδρονίκη Μελετλίδου, ενώ την γενικότερη επιμέλεια της έκδοσης είχε ο Θάνος Σαμαρτζής – συνιδρυτής μαζί με την Μαριλένα Καραμολέγκου του εκδοτικού οίκου.

Σε ενημερωτικό κείμενο των εκδοτών διαβάζω: «Πρώτη η Σαπφώ αποκάλεσε τον έρωτα γλυκόπικρο. Κι όποιος έχει ερωτευτεί, δε θα διαφωνήσει μαζί της».

Ο έρωτας είναι ένα παράδοξο. Κρύβει μια υπόσχεση απόλυτης ηδονής. Όμως βιώνεται σαν πόνος. Τον πόνο τον προκαλεί η απουσία. “Υπάρχει κανένας που να επιθύμησε ποτέ αυτό που δεν απουσιάζει; Κανένας. Σ’ αυτό οι Έλληνες ήταν ξεκάθαροι. Κι επινόησαν τον έρωτα για να το εκφράσουν”. Ο έρωτας είναι αγώνας. Μα ο αγώνας αυτός είναι μάταιος. Γιατί ο έρωτας είναι αναγκαστικά στραμμένος σε κάτι που απουσιάζει: με το που κατακτηθεί το ποθούμενο, η επιθυμία σβήνει. Την επιθυμία την κρατά ζωντανή η απουσία. Γι’ αυτό ο πόνος είναι αναγκαίο συστατικό του έρωτα. Τι επιθυμεί ο ερωτευμένος; Τον άλλο, ή έτσι νομίζει. Στην πραγματικότητα, ο άλλος είναι απλά ένα τέχνασμα που χρησιμοποιεί ο έρωτας για να φανερώσει στον ερωτευμένο έναν προηγουμένως άγνωστο εαυτό του. Ο έρωτας είναι μια εμπειρία αυτογνωσίας.

Στο κλασικό αυτό δοκίμιο, που ήδη συγκαταλέχτηκε από τη Modern Library στα εκατό σημαντικότερα μη λογοτεχνικά βιβλία όλων των εποχών, η Αν Κάρσον ―διαπρεπής κλασική φιλόλογος και μια απ’ τις κορυφαίες ποιητικές φωνές της εποχής μας― ανατέμνει το παράδοξο του έρωτα στην αρχαία σκέψη. Σ’ έναν αληθινά σπάνιο συνδυασμό φιλολογικής εμβρίθειας, φιλοσοφικής οξυδέρκειας και ποιητικής ευαισθησίας, η Κάρσον ξεκινά από τη λυρική ποίηση ―όπου “η φαντασία χάραξε πάνω στην ανθρώπινη επιθυμία το ομορφότερο περίγραμμα (πιστεύουν μερικοί) που θ’ αποκτούσε ποτέ της”― για να καταλήξει, περνώντας από την τραγωδία και το αρχαίο μυθιστόρημα, στον Πλάτωνα, όπου ο έρωτας φανερώνεται ως “η θεμελιώδης δομή της ανθρώπινης σκέψης”».