Ένα επίμονο τρίλημμα

Ο καθηγητής Κώστας Κωστής στη σελίδα 432 του νέου βιβλίου του Ο πλούτος της Ελλάδας (εκδόσεις Πατάκη) συνοψίζει και συμπυκνώνει σε λίγες λέξεις μια μεγάλη αλήθεια: «Η Ελλάδα θέλησε να έχει τα οφέλη της παγκοσμιοποίησης χωρίς να είναι διατεθειμένη να καταβάλλει το κόστος που απαιτούσε η συμμετοχή της στη διαδικασία απελευθέρωσης των αγορών». Μάλιστα, ο Κωστής αποδίδει και στην χώρα μας –μετά την πτώση της δικτατορίας των συνταγματαρχών- μια καθόλου ευκαταφρόνητη πρωτιά: « (…) εγκαινιάζει τη διαδικασία της δημοκρατικής παγκοσμιοποίησης (democratic globalization)». Ο ίδιος ο συγγραφέας θεωρεί ότι το 1974 είναι ένα σημείο καμπής για την ίδια την χώρα και την οικονομία της, με την τελευταία να ακολουθεί και να εξαρτάται σχεδόν απόλυτα από τις πολιτικές επιλογές των κυβερνώντων. Στο πλαίσιο αυτό αποδίδει τη μεγάλη πρωτοβουλία του Κωνσταντίνου Καραμανλή για ένταξη της χώρας στην τότε Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) σε πολιτικές στοχεύσεις (όπως η κατοχύρωση της δημοκρατίας) παρά «στην πρόθεση αξιοποίησης της εγκατάλειψης του προστατευτισμού και του διοικητικά ελεγχόμενου οικονομικού συστήματος που επικρατούσε».

Το βιβλίο που φθάνει τις 650 σελίδες μαζί με τη βιβλιογραφία, παραπομπές, ευρετήριο κ.α παρακολουθεί και εξετάζει τη διαδρομή της ελληνικής οικονομίας από τους Βαλκανικούς Πολέμους μέχρι σήμερα- μάλιστα, τα δύο τελευταία κεφάλαια για την εποχή του ευρώ και την εποχή των μνημονίων θα χρειαστεί να διαβαστούν και να ξαναδιαβαστούν… Το περιεχόμενο του βιβλίου δίχως άλλο είναι σίγουρο πως θα λειτουργήσει ως τροφή για προβληματισμό και δεύτερες/τρίτες σκέψεις ακόμη και για παγιωμένες αντιλήψεις ή και κυρίαρχες εκδοχές για το πώς επηρέασαν την οικονομία πολιτικά γεγονότα μεγάλης κλίμακας…

Σε ένα εκδοτικό σημείωμα διαβάζω: «Αντικείμενο του βιβλίου είναι ο οικονομικός μετασχηματισμός της Ελλάδας από τους βαλκανικούς πολέμους μέχρι σήμερα, δηλαδή ο μετασχηματισμός μιας φτωχής αγροτικής χώρας σε μία ανεπτυγμένη οικονομία του δυτικού κόσμου. Πρόκειται για μία μακρόχρονη πορεία, με τις εκρήξεις της και τις οπισθοδρομήσεις της, για μια πορεία που είναι εξαρτημένη ασφυκτικά από το διεθνές περιβάλλον, το οποίο η Ελλάδα συχνά αξιοποιεί, σε άλλες δε περιπτώσεις δεν είναι σε θέση να παρακολουθήσει, κάτι που έχει οδηγήσει τα τελευταία χρόνια τη χώρα μας σε μία αληθινή παγίδα, σε ένα πραγματικό αδιέξοδο.

Το βιβλίο δεν απευθύνεται μόνο σε ιστορικούς και οικονομολόγους, αλλά αποτελεί μία προσπάθεια να μιλήσει για μία δύσκολη και πολύ συχνά αγωνιώδη πορεία της χώρας, στην οποία παράγοντες πολιτικοί όσο και κοινωνικοί βαρύνουν εξίσου στη διαμόρφωση της ελληνικής οικονομικής πραγματικότητας. Παραπέρα δε, η λογική την οποία σέβεται η αφήγηση δε λαμβάνει υπόψη της κύκλους ή νομοτέλειες, αλλά είναι το προϊόν της προσπάθειας, άλλοτε πετυχημένης και άλλοτε όχι, των ανθρώπων που ζουν και εργάζονται στη χώρα αυτή, που παράγουν δηλαδή τον πλούτο της».

O Κώστας Κωστής γεννήθηκε το 1957 στην Αθήνα. Σπούδασε στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών, και οικονομική ιστορία στην Ecole des hautes etudes en sciences socials στο Παρίσι, όπου το 1985 υποστήριξε τη διδακτορική διατριβή του με θέμα "Economie agricole et banque agraire. Aspects de l' economie de la Grece entre les deux guerres, 1919-1927". Δίδαξε στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών, από το 1988 μέχρι το 2003. Από το 2004 είναι καθηγητής οικονομικής και κοινωνικής ιστορίας στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από το 2006 ως το 2009 κατείχε την Έδρα Σπουδών για τη Νεότερη και Σύγχρονη Ελλάδα στην Ecole des hautes etudes en sciences socials, στο Παρίσι.
Ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα βιβλία του είναι το «Τα κακομαθημένα παιδιά της ιστορίας» που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 2013 και από τότε έχει γνωρίσει επανεκδόσεις – μάλιστα, η τελευταία έκδοση του 2018 χαρακτηρίζεται από τον ίδιο τον συγγραφέα της ως «νέα συμπληρωμένη έκδοση».

Για το τέλος, κράτησα το τρίλημμα που θέτει ο καθηγητής Κωστής. Ένα τρίλημμα που έχει να κάνει με την ταυτόχρονη επίτευξη τριών αναγκαίων στόχων: Μεγέθυνση, δημοκρατία και συμμετοχή στο ευρώ. Όσοι φτάσετε μέχρι τον επίλογο θα βρείτε και την εκτίμηση του συγγραφέα για το τρίλημμα.

Εδώ μπορείτε να διαβάσετε ένα απόσπασμα του βιβλίου http://www.patakis.gr/images/files/1186410.pdf